Τη χρονιά που μας πέρασε, ανάμεσα σε άλλα πολύ ενδιαφέροντα βιβλία που κυκλοφόρησαν με ιστορικά θέματα, ήταν κι αυτό του συγγραφέα και ιστορικού Τζάιλς Μίλτον, που έφερε τον τίτλο «Ο ανορθόδοξος Πόλεμος του Τσόρτσιλ», από τις εκδόσεις Μίνωας. Ο συγγραφέας ήταν ήδη γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό με ένα προηγούμενο βιβλίο του: «Χαμένος παράδεισος – Σμύρνη 1922», ελληνικού ενδιαφέροντος όπως δηλώνει ο τίτλος του.

Η Πολιτική Κατευνασμού

«Ο ανορθόδοξος Πόλεμος του Τσόρτσιλ» πραγματεύεται έναν τελείως άγνωστο όσο και σημαντικό πόλεμο, που διεξήχθη εκ παραλλήλου και σε συνθήκες αυστηρής μυστικότητας με αυτόν που διεξαγόταν στα πολύνεκρα πεδία των μαχών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Λίγο πριν την επίσημη έναρξή του και την κεραυνοβόλα κατάληψη της Πολωνίας, υπήρξε στην Αγγλία ιδιαίτερος προβληματισμός σχετικά με τη σκεπτικιστική και εν τέλει αδρανή στάση που κρατούσε ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Νέβιλ Τσάμπερλεν, ο οποίος ήταν της άποψης να έρθει η Αγγλία σε μια διαπραγμάτευση με τον Χίτλερ με σκοπό να αποφευχθεί η πολεμική εμπλοκή της σε αυτή την αιματοχυσία. Μιας Αγγλίας η οποία ήταν επίσης τραγικά απροετοίμαστη για να αντιμετωπίσει έναν πόλεμο αυτής της τάξεως και μεγέθους.

Το βασικό, όσο και τραγικών διαστάσεων, λάθος του Τσάμπερλεν ήταν κυρίως ότι δεν είχε λάβει καθόλου υπόψη του σε αυτή την εκτίμηση την προσωπικότητα και τους σκοπούς του Χίτλερ θεωρώντας ότι μπορούσε να διαπραγματευθεί – πράγμα που, στις συγκεκριμένες συνθήκες, πρόδιδε αδυναμία και μόνο με ταπεινωτικούς όρους θα μπορούσε να διεξαχθεί – με έναν δικτάτορα ο οποίος είχε έναν και μοναδικό σκοπό: τον αφανισμό των αντιπάλων του και την πλήρη υποταγή της Ευρώπης στο Γ’ Ράιχ. Η εξωτερική πολιτική του Τσάμπερλεν γενικότερα τη δεκαετία του 1930 ήταν συνέχεια της πολιτικής του Στάνλεϊ Μπάλντουιν και πέρασε στην ιστορία ως Appeasement Policy (Πολιτική Κατευνασμού). Ο όρος αυτός σημαίνει την προσπάθεια των Βρετανών να κρατήσουν καλές σχέσεις με τη ναζιστική Γερμανία. Το 1938 υπέγραψε τη Συμφωνία του Μονάχου μαζί με την Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, με την οποία η Τσεχοσλοβακία θα έδινε τα ανατολικά εδάφη της Σουδητίας στη Γερμανία, υπό τον όρο να μη γίνει εισβολή στην υπόλοιπη χώρα. Εξακολούθησε την προσπάθεια συμβιβασμού με τον Χίτλερ όπου του ήταν δυνατό, προκειμένου να αποτρέψει κάθε κίνδυνο πολέμου. Ιστορική έχει μείνει η φράση με την οποία ανακοίνωσε την υπογραφή της Συμφωνίας του Μονάχου, «Peace for our time» («Ειρήνη στην εποχή μας»), η οποία διαψεύσθηκε τραγικά λίγο αργότερα με το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Η έκρηξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου

Ύστερα από έξι μήνες, η Γερμανία παραβίασε τη συμφωνία εισβάλλοντας στην Πράγα και προσαρτώντας ολόκληρη την Τσεχοσλοβακία. Ο Τσάμπερλεν άλλαξε τότε την πολιτική του και υπέγραψε συμφωνίες εγγύησης με την Πολωνία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και την Τουρκία για την περίπτωση γερμανικής επίθεσης. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939, δύο μέρες μετά τη γερμανική επίθεση κατά της Πολωνίας, η κυβέρνηση Τσάμπερλεν αναγκάστηκε να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, κι έτσι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αρχίσει. Μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Νορβηγία και την αποτυχία των βρετανικών στρατευμάτων να αντιμετωπίσουν τα γερμανικά στρατεύματα δέχτηκε πολλές επικρίσεις, ακόμα και από βουλευτές του κόμματός του που ζήτησαν την παραίτησή του. Όταν πλέον η Γερμανία εισέβαλλε και στις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία, ο Τσάμπερλεν εξαναγκάστηκε σε παραίτηση στις 10 Μαΐου 1940. Την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά ο Τσάμπερλεν παρέμεινε μέλος της κυβέρνησης και αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος μέχρι τις 3 Οκτωβρίου, οπότε και παραιτήθηκε για λόγους υγείας. Λίγο αργότερα, στις 10 Νοεμβρίου 1940, πέθανε.

«Ποια είναι η πολιτική μας;»

Τελείως αντίθετος με αυτή την πολιτική, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, τον Μάιο του 1940, διαδεχόμενος τον Νέβιλ Τσάμπερλεν στην αρχηγία μιας κυβέρνησης συνασπισμού, προέβη στο διάσημο διάγγελμά του προς τον βρετανικό λαό.

«Δεν έχω τίποτε να σας προσφέρω εκτός από αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα. Έχουμε μπροστά μας ένα μαρτύριο της πιο οδυνηρής μορφής. Έχουμε μπροστά μας πολλούς, πολλούς μήνες αγώνα και πόνου. Ρωτάτε: “Ποια είναι η πολιτική μας;”. Μπορώ να πω ότι είναι το να διεξάγουμε πόλεμο από θαλάσσης, ξηράς και αέρος, με όλες τις εσωτερικές μας δυνάμεις και μ’ όλη τη δύναμη που μπορεί να μας δώσει ο Θεός. Να διεξάγουμε πόλεμο εναντίον μιας τερατώδους τυραννίας, που κανείς ποτέ δεν την έχει υπερβεί στον σκοτεινό, αξιολύπητο κατάλογο της ανθρώπινης εγκληματικότητας. […] Ρωτάτε: “Ποιος είναι ο σκοπός;”. Μπορώ ν’ απαντήσω με μια λέξη. Είναι η νίκη! Νίκη με κάθε κόστος, νίκη παρ’ όλο τον τρόμο, νίκη, όσο μακρύς και σκληρός κι αν είναι ο δρόμος. Γιατί χωρίς νίκη, δεν υπάρχει επιβίωση. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό. Καμία επιβίωση για τη Βρετανική Αυτοκρατορία, καμία επιβίωση για όλα όσα αντιπροσωπεύει η Βρετανική Αυτοκρατορία».

Η επικράτηση των απόψεων του Τσόρτσιλ απέναντι σε αυτές του Τσάμπερλεν θα αποδειχθούν σωτήριες για την έκβαση του πολέμου που συγκλόνισε την Ευρώπη κι ολόκληρο τον κόσμο, αποτρέποντας την πιο απεχθή δυστοπία στην ιστορία του νεότερου κόσμου.