Μια νέα… «μπίζνα» έκανε την εμφάνισή της από τότε που το Ευρωκοινοβούλιο έκανε αυστηρότερη την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα. Πρόκειται για δικηγορικές εταιρείες οι οποίες λειτουργούν για λογαριασμό των δημιουργών έργων τέχνης και ανιχνεύουν μέσω Διαδικτύου όσους χρησιμοποιούν τα έργα τους χωρίς νόμιμη άδεια.

Για όσους δεν γνωρίζουν, πνευματική ιδιοκτησία ή πνευματικά δικαιώματα ή αλλιώς copyright ονομάζονται τα αποκλειστικά δικαιώματα των πνευματικών δημιουργών στο έργο τους. Παραχωρούνται για ορισμένο χρόνο για να απαγορεύσουν σε τρίτους τη χρήση των έργων χωρίς την άδεια του δημιουργού. Πρόκειται για έργα λογοτεχνίας και τέχνης, όπως ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, βιβλία, θεατρικές παραστάσεις και έργα, πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες, αρχιτεκτονική, και άλλες δημιουργίες, όπως λογισμικό ή βάσεις δεδομένων (databases). 

Τα πνευματικά δικαιώματα περιλαμβάνουν το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού δεσμού του δημιουργού του προς αυτό (ηθικό δικαίωμα).

Η μεταρρύθμιση
Η νέα ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση, η οποία έλαβε το «πράσινο φως» από τους ευρωβουλευτές στις 26 Μαρτίου, αφορά την προσαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή εποχή. Η μέχρι τώρα νομοθεσία είχε τεθεί σε ισχύ από το 2001, όταν ακόμη δεν υπήρχε το… YouTube.

Από τους 658 ευρωβουλευτές που ήταν παρόντες στην ολομέλεια της Ευρωβουλής στο Στρασβούργο, 348 είπαν «ναι» στη μεταρρύθμιση, 274 αντιτάχθηκαν σ’ αυτήν και 36 απείχαν. Οι επικριτές της μεταρρύθμισης υποστηρίζουν ότι είναι ένας τρόπος ελέγχου και φίμωσης του Διαδικτύου, που εκτός των άλλων θα θέσει τέλος και στην ελεύθερη δημοσιογραφία.
Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που αναμένεται να φέρει μεγάλες αλλαγές σε αυτό που αποκαλούμε «ελευθερία του Ίντερνετ». Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά και τους ίδιους τους χρήστες του Διαδικτύου. 

Στόχος της μεταρρύθμισης είναι να επιτρέψει στον Τύπο και τους καλλιτέχνες να λαμβάνουν ένα μέρος των εσόδων που δημιουργούνται από τη διανομή των παραγωγών τους και των έργων τους στο Διαδίκτυο. Αυτό με τη σειρά του αναμένεται να φέρει «καταιγίδες» προβλημάτων στους κολοσσούς του Διαδικτύου, δηλαδή σε εταιρείες όπως η Google και το Facebook, των οποίων οι πλατφόρμες επιτρέπουν τη χρήση υλικού που προστατεύεται από τα πνευματικά δικαιώματα. Ειδικά όταν οι εταιρείες αυτές επωφελούνται από τις διαφημίσεις που δημιουργούνται από τα έργα που φιλοξενούν. 
Έτσι οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης ισχυρίζονται ότι οι εταιρείες οφείλουν να αμείβουν πιο δίκαια τους μουσικούς, τους κινηματογραφιστές, τους φωτογράφους, τους εκδότες και τους δημοσιογράφους. «Ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί φόβοι για το τι μπορούν να κάνουν ή να μην κάνουν οι χρήστες – τώρα έχουμε σαφείς εγγυήσεις για την ελευθερία της έκφρασης και τη δημιουργικότητα στο Ίντερνετ» έγραψε σε ανάρτησή του στο Twitter ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Άντρους Άνσιπ. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι, για να τεθεί σε εφαρμογή η μεταρρύθμιση, αρχικά τα κράτη – μέλη θα πρέπει να δώσουν την οριστική έγκρισή τους και έπειτα θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να ενσωματώσουν το κείμενο στο εθνικό δίκαιό τους μετά τη δημοσίευσή του στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως η μεταρρύθμιση αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το 2021.
«Η οδηγία, αν ενσωματωθεί σωστά, μπορεί να συμβάλει στο να διατηρηθεί το δημοσιογραφικό ερευνητικό ρεπορτάζ, που όλα δείχνουν πως εξακολουθεί να είναι το καλύτερο μέσο για να καταπολεμηθεί η παραπληροφόρηση» επισήμανε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Γαλλικού Πρακτορείου (AFP) Φαμπρίς Φρις.

Οι εταιρείες
Μετά την αυστηροποίηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, σειρά έχουν οι εταιρείες που σκοπεύουν να επωφεληθούν από αυτήν. Πρόκειται για δικηγορικές εταιρείες που ήδη επεμβαίνουν διαδικτυακά, ανιχνεύουν το περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα και χρησιμοποιείται από χρήστες του Διαδικτύου χωρίς νόμιμη άδεια και επεμβαίνουν.

Για παράδειγμα στη Γερμανία, τα τελευταία χρόνια, υπάρχει εταιρεία που εντοπίζει χρήστες του Διαδικτύου, οι οποίοι κατεβάζουν ταινίες στους υπολογιστές τους ή βοηθούν στον διαμοιρασμό του υλικού μέσω διάφορων πλατφορμών όπως το μTorrent είτε βλέπουν δωρεάν ταινίες μέσω ιστοσελίδων, κάτι το οποίο δεν επιτρέπεται και καταπατά τους κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
Οι εταιρείες ανιχνεύουν την IP των χρηστών του Διαδικτύου με ομάδες τεχνικών που διαθέτουν. Έπειτα εντοπίζουν τη διεύθυνση των χρηστών και τα στοιχεία τους και τους στέλνουν «ραβασάκι». Ειδικότερα, τους στέλνουν ένα χαρτί, στο οποίο τους καλούν να πληρώσουν πρόστιμο. 

Μάλιστα, κατά κάποιον τρόπο, τους «εκβιάζουν» υποστηρίζοντας ότι αν οι χρήστες πληρώσουν την αξία του μισού προστίμου στη δικηγορική εταιρεία, τότε η υπόθεση για υποκλοπή έργου δεν θα μεταφερθεί στις αρχές της χώρας. Έτσι προσφέρουν με εκβιαστικό τρόπο τη δυνατότητα στους χρήστες να ξεφύγουν από το να πληρώσουν ολόκληρο το πρόστιμο.
Ακόμη υπάρχουν δικηγορικές εταιρείες όπως η «Copytrack», η οποία υποστηρίζει ότι προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες της σε φωτογράφους. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι φωτογράφοι είναι χρησιμοποιήσουν τη διαδικτυακή πλατφόρμα της εταιρείας δωρεάν για να εντοπίσουν τα κλεμμένα έργα τους. Στη συνέχεια, αν θελήσουν να κινηθούν νομικά για να διεκδικήσουν χρήματα για τη χρήση των έργων τους, συμπληρώνουν μια αίτηση στην εταιρεία για να προχωρήσει σε νομικές κινήσεις με το ανάλογο αντίτιμο.