Η συχνά προβληματική λειτουργία των Ελληνικών δημοσίων Πανεπιστημίων, αλλά και των υπολοίπων δημοσίων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων -όταν μεγάλο ποσοστό αποφοίτων Γυμνασίων είναι «λειτουργικώς αναλφάβητοι»- οφείλεται στο ότι δεν είναι πλέον δημόσια, παρότι συντηρούνται –με τον τρόπο που συντηρούνται- από τα δημόσια ταμεία. Δεν είναι πλέον δημόσια, ούτε ως εκπαιδευτικά ιδρύματα «κοινής ωφέλειας», ούτε ως εκπαιδευτικά ιδρύματα εντός των πλαισίων ενός «κοινωνικού συμβολαίου» που προβλέπει την εξυπηρέτηση του συνόλου των μελών της κοινωνίας. Η επικράτηση του αντικοινωνικού ατομοκεντρισμού, ως συνέπεια της ολοκλήρωσης της νεωτερικότητας ως φιλοσοφικής θεμελίωσης της ανθρωπότητας, αποτελεί το πλαίσιο αποκλεισμού και των δύο παραπάνω εκδοχών που θα μπορούσαν να τα χαρακτηρίσουν «δημόσια». Για να γίνουμε σαφέστεροι, «επενδύει» κάποιος στις σπουδές του για ίδιον και μόνον όφελος, τα δε Πανεπιστήμια αδυνατούν να εξυπηρετήσουν το σύνολο των μελών της κοινωνίας, με τρόπο δημοκρατικό και δίκαιο.

 

Βεβαίως τα σημερινά «δημόσια» Πανεπιστήμια ούτε δωρεάν είναι, στη δήθεν «δωρεάν Παιδεία» που έχουμε. Κοστίζει πολύ ακριβά να εισέλθει κάποιος σε αυτά, μάλιστα όσο περισσότερα πληρώσει σε ιδιαίτερα μαθήματα και σε φροντιστήρια, αλλά ενδεχομένως και στα «καλά ιδιωτικά σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης» -όπως τα αποκαλούσε και προτιμούσε πρώην Γενική Γραμματέας του ΚΚΕ- τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να εισέλθει στις καλλίτερες Σχολές. Τις οποίες συντηρούν όλοι οι φορολογούμενοι, με αμφίβολη ανταποδοτικότητα αυτής τους της επένδυσης. Πάντα με δεδομένο πως ένα πραγματικά δημόσιο Πανεπιστήμιο (πρέπει να) υπάρχει για να βοηθά την κοινωνία και όχι μόνο τους αποφοίτους του ως άτομα. Αναφερόμαστε βέβαια στον κανόνα, γιατί υπάρχουν και ευτυχείς εξαιρέσεις. (Δεν συμφωνούμε με τις σχετικές «φιλελεύθερες» προτάσεις που έχει διατυπώσει ο κ.Στέφανος Μάνος, αλλά χρειάζεται μια περαιτέρω εξέταση του ζητήματος αυτού. Υποστηρίζουμε ενθέρμως τη «δημόσια και δωρεάν Παιδεία», αρκεί αυτή να είναι πραγματικά δημόσια).

 

Υπενθυμίζουμε πως η ιστορία της Σκέψης, που ταυτίζεται με την Ιστορία του ανθρώπου, διακρίνεται σε αυτήν της προ-νεωτερικής και σε αυτήν της νεωτερικής περιόδου. Κατά την προ-νεωτερική περίοδο ο άνθρωπος θεωρούσε τον εαυτό του εντός μιας πραγματικότητας πέραν του ορατού και απτού, εντός μιας ανώτερης Αλήθειας, με την οποίαν επεδίωκε επικερδή γι’ αυτόν συνδιαλλαγή, εντασσόμενος σε κοινωνίες με κοινά προς τούτο οράματα και στόχους. Ταυτιζόταν υπαρξιακά με τις κοινωνίες του, με κορύφωση την Ελληνική Πόλη, ιδίως στην ευτυχέστερη στιγμή της με την Αθηναϊκή Δημοκρατία.

 

Όμως, τυπικώς από την «Αναγέννηση» του 15ο αιώνα και εξής, η ανθρωπότητα εισήχθη στη νεωτερική περίοδό της. Η «δυτική» διανόηση απέρριψε ή εν πάση περιπτώσει αδιαφόρησε για την πέραν του ορατού και απτού πραγματικότητα. Πρόκειται βεβαίως περί μιας διαδικασίας που ξεκίνησε πολύ πριν, από τους Σχολαστικούς του 11ου αιώνα, εκφράστηκε γλαφυρά με το «cogito ergo sum» του Καρτέσιου και ολοκληρώθηκε με την «φυσική φιλοσοφία» του Νεύτωνα και τη θεώρηση του ανθρώπου υπό το πρίσμα της «εξέλιξης των ειδών» του Δαρβίνου. Ο πρότερος γεωκεντρικός Κόσμος των Ελλήνων, γίνεται πλέον ένας άπειρος και γεωμετρικοποιημένος χώρος, όπου όλα τα στοιχεία του βρίσκονται στο ίδιο οντολογικό επίπεδο και η Γη, ως απειροελάχιστο μέρος του, χάνει τη παλαιά της σημασία και τα παλαιά πλαίσια αναφοράς της. Την ίδια τύχη, θα λέγαμε την ίδια υπαρξιακή υποβάθμιση, έχει έκτοτε και ο άνθρωπος, που δεν είναι πλέον παρά ένα τυχαίο φυσικό συμβάν, άρα πέραν κάθε άλλης οντολογικής διάστασης: η ύπαρξή του αρχίζει με τη γέννησή του και τελειώνει με το θάνατό του. Η επέκταση της εμβέλειάς του λοιπόν, ζωτικό χαρακτηριστικό του, δεν μπορεί να γίνεται παρά μόνο μέσα σε αυτά τα στενά χρονικά πλαίσια.

 

Υπό αυτούς τους όρους λοιπόν, ο άνθρωπος οργανώνει και ιεραρχεί τις προτεραιότητες της ζωής του, έτσι οργανώνονται και οι νεωτερικές κοινωνίες. Οι παλιότερες κοινωνίες μετατρέπονται σε societies/sociétés, όροι που σημαίνουν ταυτόχρονα και εταιρίες/επιχειρήσεις, με στόχο την εξυπηρέτηση των μελών των νεωτερικών κοινωνιών, με τους ίδιους στόχους που θα είχαν αν ως άτομα συμμετείχαν σε κερδοσκοπικές εταιρείες. Έτσι δημιουργήθηκαν και τα πρώτα «κοινωνικά συμβόλαια». Ατομική ευτυχία, εδώ και τώρα. Αδιαφορώ για το πριν, για το μετά, αλλά ουσιαστικώς και για τον Άλλον: δεν συμμετέχω στην κοινωνία παρά ως εταίρος σε μια εταιρεία, προσδοκώντας κυρίως, αν όχι μόνον, ατομικά οφέλη. Αντιστοίχως νοηματοδοτείται και ο όρος «ηθική», που μοιραίως θα συνταυτιστεί με το «νόμιμο» του «κοινωνικού συμβολαίου», θυμηθείτε τη ρήση επιφανούς εγχώριου κομματικού στελέχους, πως «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό». Αυτή του η ρήση αποτελεί κορύφωση της νεωτερικότητας και βεβαίως δεν είναι ο μόνος που την πιστεύει: έτσι λειτουργούν οι σημερινές κοινωνίες, αυτό προβλέπουν και οι κανονιστικοί της καθημερινότητάς μας νόμοι.

 

Η νεωτερική διανόηση στηρίζει πειστικά την πορεία της ανθρωπότητας. Αρχικώς από την προτεσταντική ηθική περάσαμε σε ένα κατά το μάλλον ή ήττον κοινωνικά ελεγχόμενο καπιταλισμό, με θετικά πάντως αποτελέσματα, η «αόρατη χειρ» του Άνταμ Σμιθ φαίνεται πως λειτούργησε. Από κει και πέρα όμως οδηγηθήκαμε στον ασύδοτο νέο-φιλελευθερισμό και από κεί στη δημιουργία της αόρατης εξουσίας ολιγομελών ομάδων που χειρίζονται το παγκόσμιο πλέον χρηματοπιστωτικό σύστημα, τον «παγκόσμιο Μινώταυρο» όπως λέει ο Βαρουφάκης, ομάδες που ολοένα και περισσότερο συρρικνώνονται ακόμα και σε μεμονωμένα άτομα . Ο απόλυτος αντικοινωνικός ατομοκεντρισμός δείχνει να έχει επικρατήσει και επιστρέφουμε ολοταχώς προς προ-πολιτικές εποχές, επιστρέφουμε δηλαδή ολοταχώς προς μια νέου τύπου φεουδαρχία, με φέουδα και φεουδάκια.

 

Τα οιονεί σήμερα Δημόσια Εκπαιδευτήρια ακολουθούν, δυστυχώς, αυτές τις εξελίξεις. Δημιουργήθηκαν ως στοιχεία ενός «κοινωνικού συμβολαίου», όμως αυτό το «συμβόλαιο» καταρρέει και μαζί του καταρρέουν οι «συμβολαιογραφικές προβλέψεις» του. Άλλωστε ομοίως συμβαίνει και με τους άλλους θεσμούς αυτού του «κοινωνικού συμβολαίου»: Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία συρρικνώνεται στην εξουσία ενός κλειστού κομματικού συστήματος και οι τρείς εξουσίες που προβλέπουν τα Συντάγματα –ιδιαίτερα στη χώρα μας- συγκεντρώνονται όλες στην εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία κυβέρνηση συρρικνώνεται με τη σειρά της στον εκάστοτε πρωθυπουργό. Οι πολιτικοί για άλλους λόγους εξελέγησαν, αλλά για άλλους λόγους πάσχισαν να τους ψηφίσουμε: αυτό το «προσπαθώ με κάθε μέσο να σε πείσω πως εγώ και μόνο εγώ θα σε σώσω», είναι καταδήλως πολύ σκοτεινό. Οι Τράπεζες για άλλους λόγους εγκαθιδρύθηκαν, αλλιώς εξελίχτηκαν να λειτουργούν, κ.ο.κ..

 

Στα Πανεπιστήμια, για τα οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία, ισχύουν προφανώς όλα τα ανωτέρω, χωρίς αυτό να σημαίνει πάντως πως είναι η χειρότερη περίπτωση στρέβλωσης του «κοινωνικού συμβολαίου», που υποτίθεται πως ρυθμίζει κατά τον καλλίτερο τρόπο την κοινωνική ζωής μας. Στα Πανεπιστήμια όμως, η καταστατική στρέβλωση τους είναι θεαματικότερη, άλλωστε προσφέρουν, στα ιδιοτελή ΜΜΕ, την ευκαιρία να κρύψουν τις πολύ χειρότερες στρεβλώσεις των υπολοίπων θεσμών του υπό πλήρη κατάρρευση «κοινωνικού συμβολαίου» μας.

 

Στα Πανεπιστήμια λοιπόν επικρατεί η εξουσία των ολιγομελών «φοιτητικών» παρατάξεων, στα πλαίσια των φέουδων και των φεουδακίων, συμπεριλαμβανομένων των λεγόμενων «αναρχικών» και «αντι-εξουσιαστών», που εμποδίζουν τη λειτουργία τους κατά το δοκούν. Τούτο γιατί οι εμφανιζόμενες ως φοιτητικές παρατάξεις είναι απόλυτα κομματικές, δηλαδή λειτουργούν στα πλαίσια των ολοένα και περισσότερο εξατομικευμένων κομματικών ομάδων, που ορίζουν τι τους εξυπηρετεί κομματικώς, αδιαφορώντας για τους καταστατικούς όρους με τους οποίους δημιουργήθηκαν όλες οι δημόσιες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων Πανεπιστημίων.

 

Αυτές οι «φοιτητικές παρατάξεις», από ένα σημείο και μετά, επιτρέψτε μου να θεωρήσω μετά την περίοδο της διαφωτιστικής δήλωσης πολιτικού πως «αν δεν ήταν ο Ανδρέας δεν θα μας ήξεραν μήτε οι θυρωροί μας», αποτελούν πλέον στρατηγικό εργαλείο των κομμάτων. Έκτοτε δηλαδή στη θέση του Ανδρέα βάλτε όλα τα ονόματα των πολιτικών αρχηγών. Οι πολιτικοί αρχηγοί καλοπιάνουν τα στελέχη των φοιτητικών παρατάξεών τους και δήθεν συσκέπτονται με αυτούς, δηλαδή τους ανακηρύσσουν ως «δόκιμους πολιτικούς». Μάλιστα κάποιους από αυτούς τους κάνουν βουλευτές και υπουργούς δίκην κραχτών. Το χειρότερο είναι πως μέσα στη γενική ανασφάλεια των νέων, επιδιώκουν και την εκκόλαψη πολύτιμων γι’ αυτούς τύπων «Γκρούεζα» (τον θυμάστε από τον Μαυρογιαλούρο;), που δεν μπορούν να ασκήσουν κάποιο επάγγελμα πέραν του δήθεν «στελέχους» του κόμματος. Βεβαίως όλα τα «λειτουργικά» έξοδα –αφισοκολλήσεις, κ.λ.π.- πληρωμένα από τα κόμματα (που δεν πληρώνουν και τα χρέη τους).

 

Οι «αναρχικοί» και οι «αντι-εξουσιαστές», δεν κάνουν άλλο παρά να συμπληρώνουν γλαφυρότερα και θεαματικότερα τον ατομοκεντρισμό που διαλύει τον όποιο δημόσιο χαρακτήρα των Πανεπιστημίων. Μικρές ομάδες αδιαφορούν πλήρως για τη λειτουργία των Πανεπιστημίων, δρώντας «ακτιβιστικά» κατά το δοκούν, αδιαφορώντας ή μη αναλογιζόμενοι ποιούς κατ’ ουσίαν εξυπηρετούν κάνοντας «καταλήψεις» και άλλα δήθεν επαναστατικά , που ουδόλως θίγουν το «μεγάλο κεφάλαιο», αλλά αντιθέτως το ενισχύουν. Οι γόνοι πλουσίων οικογενειών σπουδάζουν στα καλλίτερα Πανεπιστήμια του εξωτερικού και επιστρέφουν αρτιότερα καταρτισμένοι, ενισχύοντας τις άρχουσες, άρχουσες από κάθε άποψη, τάξεις. Αλλά εξυπηρετούν και την ιδιωτική Παιδεία. Θυμηθείτε τι έγινε μετά τις προ ετών καταλήψεις των Λυκείων, με το περίφημο «κάτσε καλά Γεράσιμε» (πρώην υπουργός Παιδείας): την επόμενη χρονιά αυξήθηκαν εντυπωσιακά οι εγγραφές στα ιδιωτικά Σχολεία, από όλα τα εισοδηματικά κοινωνικά στρώματα. Με άλλα λόγια οι κομματικές παρατάξεις και οι λοιποί επαναστατούντες, κάνουν τα πάντα για να δεχτεί η κοινωνία με ανακούφιση τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, εντός μιας κοινωνίας ολοένα και περισσότερο ιδιωτικοποιούμενης.

 

Οι «αναρχικοί» και οι «αντι-εξουσιαστές» τελικώς, δεν αποτελούν παρά την κορύφωση του νέο-φιλελευθερισμού και την κορύφωση του ατομοκεντρισμού , ως κατ’ ουσίαν «αντί-άλλων-εξουσιαστές». Είναι κινήματα θεμελιωμένα στην απόλυτη πρόταξη του ατόμου, που διακηρύττει την απέχθειά του προς κάθε μορφής συλλογικότητα, πέραν των στενών ομάδων κάποιων praedestinati. Πρόκειται με άλλα λόγια για επιστροφή στον ιερό Αυγουστίνο, σύμφωνα με τον οποίον η χάρις του Θεού δίδεται μόνο σε κάποιους (λίγους) επιλεγμένους από Αυτόν, οι υπόλοιποι (πολλοί) ανήκουν στη «massa perditionis», στη μάζα δηλαδή των απωλεσμένων. Βέβαια το ίδιο πιστεύουν και οι ζηλωτές και των υπολοίπων κομμάτων, όλων των υπολοίπων κομμάτων, αλλά και των φανατισμένων οπαδών τους στην υπόλοιπη κοινωνία. Στους «αναρχικούς» όμως και στους «αντι-άλλων-εξουσιαστές», ο ατομοκεντρισμός είναι εντονότερος, επιθετικότερος και θεαματικότερος.

Εδώ πρέπει πάντως να αναγνωρίσουμε πως η περιρρέουσα φαυλότητα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε τέτοιες αντιδράσεις, αναφερόμαστε στους «αναρχικούς» και «αντί-άλλων-εξουσιαστές», ασχέτως αν αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Θυμηθείτε και το Σαββόπουλο με το εύστοχο «εφιάλτης ήταν τ’ όνειρο, αλήθεια όμως το πάθος». Ενίοτε τους βλέπουμε και με συμπάθεια, ως νεανική και αυθόρμητη αντίδραση στα επικρατούντα κοινωνικά αδιέξοδα. Το κακό όμως είναι πως η όλη αυτή κατάσταση, δηλαδή η επικρατούσα φαυλότητα και οι όποιες αντιδράσεις προς αυτήν, συστηματικά συντηρείται, με τρόπο αθόρυβο και δήθεν αθώο. Από ποιούς; απαιτείται ιδιαίτερη συζήτηση, αλλά ας θυμηθούμε πάλι τα λόγια του Σαββόπουλου «στη φοιτητριούλα που σ’ έχει ερωτευθεί, θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή», αλλά και πάλι τον ίδιο όταν δόξαζε με τραγούδια του την ΕΦΕΕ, την εποχή που τα κόμματα επέτρεπαν να υπάρχει Φοιτητική Ένωση που να περιλαμβάνει όλες τις παρατάξεις. (Σήμερα τα κόμματα επέλεξαν να μην υπάρχει τέτοια «ένωση» και αυτό αποτελεί ίσως καθοριστική αιτία των καταστάσεων που βιώνουμε).

 

Η πλειονότητα τώρα των φοιτητών αδιαφορεί, ίσως για τον ίδιο λόγο που δεν μας πολυνοιάζει να πάμε να ψηφίσουμε στις εκλογές. «Ο καθένας κοιτάει τη δουλειά του». Η ρήση του Περικλή για τους Αθηναίους, πως «θεωρούμε αχρήστους τους μη ασχολούμενους με τα κοινά» , δεν έχει θέση στη σημερινή προ-πολιτική περίοδο που διανύουμε. Οι κομματικοί στρατοί είναι άλλωστε καταφανώς ανίκητοι, έχουν πολλούς «μπάρμπες στην Κορώνη», δηλαδή τα κόμματα έχουν πιάσει όλες τις γωνίες. Η δε μεγάλη υποκρισία των κομμάτων είναι πως όλοι καμώνονται πως θέλουν να αποκομματοποιήσουν τα Πανεπιστήμια, ενώ την ίδια ώρα προωθούν στρατηγικά το αντίθετο. Όποτε μάλιστα δουν πως κάτι αντίθετο πάει να γίνει, το πνίγουν εν τη γενέσει του, με τρόπο που δύσκολα μπορούμε να αναγνωρίσουμε, ίσως και να φανταστούμε (επαναλαμβάνω: όλα τα ολοένα και περισσότερο εξατομικευόμενα κόμματα της χώρας μας. Παρατηρείστε πως οι αρχηγοί των κομμάτων και οι πρωθυπουργοί ολοένα και περισσότερο χρησιμοποιούν τον πρώτο ενικό αναφερόμενοι στις πολιτικές αποφάσεις του κόμματός τους. Αλλά και όλοι εμείς εξατομικευμένα τα θεωρούμε. Νοοτροπία εντέχνως συντηρούμενη από την εποχή της Αναγέννησης, όπου προβάλλονταν οι «ιδιοφυίες» και συγκεκριμένα πρόσωπα: ιδού η αρχή της πορείας προς επικράτηση του ατομοκεντρισμού).

 

Μπορεί να υπάρξει πραγματικά δημόσιο Πανεπιστήμιο και πραγματική δημόσια Παιδεία και Εκπαίδευση, υπό το κράτος του σημερινού απόλυτου ατομοκεντρισμού και όταν συνολικώς τα «κοινωνικά συμβόλαια» που τα δημιούργησαν καταρρέουν; Ιδού το ερώτημα, η απάντηση στο οποίο δείχνει προφανής. Εκτός βέβαια και αν επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της κοινωνίας, αν όχι υπό μία νέα φιλοσοφική θεμελίωση και φιλοσοφική θέσμιση των κοινωνιών, τουλάχιστον με ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» περισσότερο βιώσιμο και εκσυγχρονισμένο.