Κάποτε οι καλλιτέχνες στήριζαν πολιτικές ιδέες σε μαζικές δωρεάν συναυλίες. Αργότερα η φιλανθρωπία μπήκε στα… σαλόνια πλούσιων κυριών. Και σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης, οι καλλιτέχνες προσκαλούνται συνεχώς να στηρίξουν κοινωνικούς σκοπούς

Κάποτε οι καλλιτέχνες στήριζαν πολιτικές ιδέες σε μαζικές δωρεάν συναυλίες. Αργότερα η φιλανθρωπία μπήκε στα… σαλόνια πλούσιων κυριών. Και σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης, οι καλλιτέχνες προσκαλούνται συνεχώς να στηρίξουν κοινωνικούς σκοπούς.

Από ιστορικής άποψης, ιδίως από τη Μεταπολίτευση και μετά, οι καλλιτέχνες συμμετείχαν σε δράσεις για να στηρίξουν πολιτικές ιδέες, δοκιμαζόμενες κοινωνικές ομάδες και σημαντικές έννοιες. Τη δεκαετία του 1970 συναυλίες διαμαρτυρίας γίνονταν με σύνθημα «Έξω οι Βάσεις και το ΝΑΤΟ». Τη δεκαετία του 1980, πάλι, πολλές συναυλίες οργανώνονταν υπέρ πολιτικών κρατουμένων. Εν συνεχεία, στα 90’s, συμφώνως με την επίπλαστη κοινωνική και οικονομική ευμάρεια, τα αμπέχονα των αριστερών ακτιβιστών αντικαταστάθηκαν από φαντεζί τουαλέτες κυριών, η «αλληλεγγύη» από τη «φιλανθρωπία» και οι «πολιτικοί κρατούμενοι» ή «η προστασία του περιβάλλοντος» από τα «ορφανά» και τα «σπαστικά παιδιά». Σήμερα, όμως, στην Ελλάδα του μνημονίου, της ανεργίας και της καταπάτησης κάθε εργατικού δικαιώματος, πραγματικά δεν ξέρουν πού να «πρωτοτρέξουν» οι, πάντα ευαισθητοποιημένοι, καλλιτέχνες. Κοινός παρονομαστής όλων των εκδηλώσεων μέσα στα χρόνια, ο αδιαπραγμάτευτος ιερός σκοπός τους.

Ισχύς εν τη ενώσει με ένα… τηλεφώνημα

Τα πράγματα άλλαξαν λίγο από τον Δεκέμβριο του 2008. Με αφορμή τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου στήθηκε σε δύο 24ωρα η μεγάλη συναυλία κατά της αστυνομικής βίας στα Προπύλαια. Χρειάστηκαν μερικά μόνο τηλεφωνήματα για να μαζευτούν περίπου εκατό τραγουδιστές και συγκροτήματα. Συναυλίες, βέβαια, δεν γίνονται αποκλειστικά για λόγους διαμαρτυρίας, αλλά και υπέρ των «αδυνάτων», όπως θα συμβεί την Τετάρτη 10 Ιουλίου στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Εκεί, υπό την αιγίδα του Πολυχώρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Πολιτισμού, καλλιτέχνες όπως ο Γιώργος Ανδρέου, η Μελίνα Κανά και η Ελένη Τσαλιγοπούλου θα συμπράξουν με τους νεότερους Αλέξανδρο Εμμανουηλίδη, Μαρία Παπαγεωργίου και Ευτυχία Μητρίτσα και όλα τα έσοδα θα πάνε στο Κοινωνικό Ιατρείο – Φαρμακείο της Αθήνας.

«Δεν θα έφτανε άραγε ένα… τσεκ από κάποιον πλούσιο;» ρωτώ τη Λιάνα Μαλανδρενιώτη, διοργανώτρια της εν λόγω συναυλίας. «Αυτή είναι μια παλιά αστικού τύπου αντίληψη του πλούσιου που βοηθάει τους μη έχοντες» μας λέει. «Σαφώς και δεν κατακρίνει κανείς μια τέτοια πράξη, αλλά θα ευχόμασταν την πράξη της κάθε πλούσιας κυρίας να την έκανε το ίδιο το κράτος». Στον αντίποδα, υπάρχει και το φιλανθρωπικό σωματείο της «Κιβωτού», όπου ένας ιερέας, νεαρός μάλιστα στην ηλικία, σε περισσότερους από έναν χώρους προσφέρει μαθήματα και σιτίζει παιδιά άπορων οικογενειών με τη συνεργασία δασκάλων εθελοντών. Η χριστιανικού τύπου φιλανθρωπία συναντιέται κάπου με τον κοινωνικό ακτιβισμό, αν σκεφτεί κανείς και το Κοινωνικό Ωδείο που ιδρύθηκε από καλλιτέχνες, στο οποίο επίσης εθελοντές δάσκαλοι μουσικής παραδίδουν δωρεάν μαθήματα σε κάθε άμεσα ενδιαφερόμενο.

Συμμετοχές μετ’ εμποδίων

Αλήθεια είναι πως μέσα στα χρόνια δεν έχει παρατηρηθεί αλλαγή στο αίσθημα προσφοράς των καλλιτεχνών. Υπάρχουν ωστόσο και κάποιοι, που σταδιακά έγιναν μέρος του κατεστημένου και για να τους βρεις πρέπει να περάσεις από τους μάνατζέρ τους. Δημιουργούν δηλαδή οι ίδιοι «τεχνικά προβλήματα» προκειμένου να αποφύγουν μία κατά μέτωπο άρνηση.
Συνηθισμένο ήταν και ένα άλλο δυσάρεστο φαινόμενο: «Έρχομαι χωρίς αμοιβή» έλεγε ο καλλιτέχνης, «αλλά ο ήχος μου θα κοστίσει 10.000 ευρώ». Ή, επίσης, «εγώ έρχομαι χωρίς αμοιβή, αλλά οι μουσικοί μου θέλουν τόσα χρήματα». Αποτέλεσμα ήταν το μεγαλύτερο μέρος της αμοιβής των μουσικών να πηγαίνει στον ίδιο τον καλλιτέχνη και κανείς να μην λέει κουβέντα. Έτσι, ως λύση πλέον δίνεται ένα μίνιμουμ ποσό σε όλους τους μουσικούς και τον ηχητικό εξοπλισμό τον χρεώνεται αποκλειστικά ο διοργανωτής.

Εξαρτάται από τον σκοπό

Πολλές συναυλίες διαμαρτυρίας και αλληλεγγύης, απ’ την παλαιότερη για τους 300 μετανάστες απεργούς πείνας μέχρι τις συνεχιζόμενες στον προαύλιο χώρο της ΕΡΤ, συγκεντρώνουν συχνά τους ίδιους καλλιτέχνες. Αρκετοί όμως είναι επιλεκτικοί και φροντίζουν να αποκτούν σφαιρικές γνώσεις για το «πρόβλημα», του οποίου η ενδεχόμενη «λύση» ή «ελάφρυνση» απαιτεί την παρουσία τους. «Δεν τρέχω όπου με καλούν», μου είχε δηλώσει παλαιότερα η ερμηνεύτρια Σαβίνα Γιαννάτου. «Θα πρέπει πρώτα να δω καλά το κίνητρο μιας συναυλίας αλληλεγγύης και να συμφωνώ 100% με τους σκοπούς της».
Άλλοι πάλι, ενώ δεν υπολογίζουν αμοιβή, δεν κάνουν παράλληλα καμία έκπτωση ως προς το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Ζητάνε δηλαδή να υπάρχει καλός ήχος και μια υποτυπώδης επιμέλεια προγράμματος, συμμετέχοντας έτσι σε μία πραγματική συναυλία και όχι σε μία «χύμα» κατάσταση.

Στη φιλανθρωπία δεν χωρά ψηφοθηρία

Στις συναυλίες αλληλεγγύης ελλοχεύει ο κίνδυνος των πολιτικών κομμάτων να τις καπελώσουν και η φιλανθρωπία να αντικατασταθεί από την ψηφοθηρία. Καλώς ή κακώς, όμως, άνθρωποι ταγμένοι στην Αριστερά θα τρέξουν να υποστηρίξουν τους μετανάστες ή τους εργαζόμενους που απολύθηκαν. Δεν υπάρχει περίπτωση μία τέτοια συναυλία να καπελωθεί από τη Δεξιά, αφού την πρωτοβουλία για τη διοργάνωσή της αναλαμβάνουν τα κινήματα. Σκασιλάρα της τής Νέας Δημοκρατίας, λόγου χάριν, αν το πάρκο του Ελληνικού γίνει ξενοδοχειακό συγκρότημα ή όχι!

Δεν μπορούν να μείνουν εκτός θέματος και εκείνοι οι καλλιτέχνες, που ενώ υποστηρίχτηκαν και αναδείχτηκαν μέσα από την Αριστερά, απουσιάζουν από τέτοιες συναυλίες. Ακόμη κι αν έρθουν, η διαμαρτυρία τους θα μοιάζει μέρος του σταρ-σίστεμ, στο οποίο ανήκουν. Διόλου τυχαίο που οι καλλιτέχνες – «υψηλά μεροκάματα», αφενός απέχουν οι ίδιοι, αφετέρου δεν προσκαλούνται κιόλας. Για τους δε καλλιτέχνες της παραλιακής, ούτε λόγος! Το πολύ πολύ να εμφανιστούν σε κάποιο «φιλανθρωπικό γκαλά», όπου θα κάνουν επίδειξη το hairstyle και το ντύσιμό τους.