Τις σημαντικές δυσκολίες που νοικοκυριά και επιχειρήσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν περιγράφει, στη Free Sunday,  ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς με αφορμή την έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα των Ελλήνων. Παράλληλα, ο κ. Καββαθάς υπογραμμίζει ότι η οικονομία θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να ανακάμψει.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να μιλήσουμε για την έρευνα εισοδήματος που παρουσίασε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Ποια είναι τα βασικά συμπεράσματά της κατά την άποψή σας;

Τα ευρήματα της έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ ενισχύουν την υπόθεση της σχετικής σταθεροποίησης της οικονομίας, της ενίσχυσης της απασχόλησης και της κατανάλωσης, χωρίς όμως αυτό να συνδέεται με βελτίωση του επιπέδου ευημερίας για την πλειονότητα των νοικοκυριών. Τα φαινόμενα της ακραίας φτώχειας, της ανισότητας και της επισφαλούς εργασίας παραμένουν ως σημαντικά προβλήματα, για τα οποία απαιτούνται δράσεις εκ μέρους της πολιτείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά δηλώνουν ότι καθυστερούν την επίσκεψη σε κάποια δομή υγείας για λόγους κόστους.

Ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τι δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας;

Η έρευνα οικονομικού κλίματος που θα ακολουθήσει για το δεύτερο εξάμηνο του 2017 θα διαφωτίσει σημαντικές πτυχές εκ μέρους της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας. Ωστόσο, και η έρευνα εισοδήματος του προηγούμενου μήνα δείχνει ότι ενώ από τη μια έχει υπάρξει μια αναιμική αύξηση στην κατανάλωση, όλο και περισσότερα νοικοκυριά βρίσκονται αντιμέτωπα με το φάσμα της αναγκαστικής μείωσης δαπάνης σε ορισμένες σημαντικές κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών, όπως στα είδη διατροφής και στις ιατρικές συμβουλές και θεραπείες.

Από την έρευνα προκύπτει ότι σχεδόν επτά στους δέκα νέους θέλουν να μεταναστεύσουν. Πώς θεωρείτε ότι μπορεί να αναστραφεί –αν μπορεί– αυτή η εικόνα;

Ειδικά για τους νέους ανθρώπους είναι χαρακτηριστικό ότι έχει παγιωθεί η αντίληψη ότι η μοναδική λύση στο οικονομικό και εργασιακό αδιέξοδο είναι η φυγή στο εξωτερικό. Τόσο η εργασιακή επισφάλεια όσο και η αδυναμία να εξευρεθούν τομείς εργασιακής εξέλιξης, καθώς ασφαλώς και οι απολαβές και οι προοπτικές, ενισχύουν τις φυγόκεντρες τάσεις, αλλά παράλληλα επιτείνουν το δημογραφικό πρόβλημα και δημιουργούν τρύπες στο ασφαλιστικό σύστημα. Αυτή η κατάσταση που διαμορφώνεται, δυστυχώς, δεν είναι βιώσιμη και θα πρέπει να υπάρξουν κίνητρα παραμονής των νέων στις πόλεις, στην ύπαιθρο, στα πανεπιστήμια και στους φορείς της χώρας.

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η οικονομία ανακάμπτει. Αντικατοπτρίζεται αυτός ο ισχυρισμός στα στοιχεία της έρευνας ή όχι;

Είναι απόλυτα φυσιολογικό μετά από μια μακρά περίοδο ύφεσης και κατάρρευσης εισοδημάτων και επιχειρηματικής δραστηριότητας η οικονομία να αρχίσει να ανακτά σχετικά τον βηματισμό της. Ωστόσο, είναι σαφές σε όλους ότι εκκινούμε από ένα πολύ χαμηλό σημείο ισορροπίας, τέτοιο που το λεγόμενο «ελατήριο» παραμένει ασθενές και επομένως ο βηματισμός προς μια πορεία ανάκαμψης καθίσταται ασταθής. Τα μακροοικονομικά δεδομένα δείχνουν ότι βρισκόμαστε σε μια φάση ήπιας οικονομικής ανόδου, αλλά η πραγματική οικονομία θα χρειαστεί αρκετό χρόνο ακόμη για να γευτεί τις θετικές επιδράσεις αυτής της εξέλιξης. Μάλιστα, δεν αποκλείεται ο μετασχηματισμός της οικονομίας να οδηγεί σε αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί οικονομία δύο ή τριών ταχυτήτων, που θα περιλαμβάνει διαδικασίες συγκέντρωσης και ολιγοπώλησης για ορισμένους, σταθεροποίηση σε χαμηλά σημεία για άλλους και περιθωριοποίηση για ένα άλλο μεγάλο τμήμα της κοινωνίας. Το τελευταίο τμήμα είναι ιδιαίτερα ευάλωτο ως προς την έκθεση στην υπερχρέωση και στη φτώχεια. Γι’ αυτό θα χρειαστούν στοχευμένες παρεμβάσεις.

Από την έρευνα προκύπτει ότι ένα στα πέντε νοικοκυριά έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές. Θεωρείτε ότι η κυβέρνηση έχει λάβει μέτρα ώστε να διευκολύνει την αποπληρωμή των οφειλών αυτών;

Τα μέτρα που έχουν ληφθεί σχετικά με τη διαχείριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών ασφαλώς είναι θετικά, ωστόσο υπολείπονται σε συγχρονισμό της αύξησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών, αλλά και της επιβολής υψηλότερων φορολογικών επιβαρύνσεων. Μέτρα όπως ο εξωδικαστικός μηχανισμός, οι 120 δόσεις, η αναστολή πλειστηριασμών και άλλα θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο αποτελεσματικά αν οι κυβερνήσεις είχαν προνοήσει και είχαν διαμορφώσει έγκαιρα έναν μηχανισμό προβλέψεων και αναδιάρθρωσης χρεών. Δυστυχώς, και οι θεσμοί έχουν μεγάλη ευθύνη, διότι ενώ εξαγγέλλεται κάποια ρύθμιση, καθυστερεί αυτή να υλοποιηθεί και επαναλαμβάνεται έτσι ο φαύλος κύκλος στρατηγικών κακοπληρωτών και ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Σε άλλο μήκος κύματος, η τρίτη αξιολόγηση έκλεισε. Κατ’ αρχάς, τι φέρνει για την οικονομία η ολοκλήρωση της αξιολόγησης;

Είναι προφανές ότι για την κοινωνία, την οικονομία, για το ίδιο το πολιτικό σύστημα, η έστω συμβολική απεμπλοκή από το ασφυκτικό πλαίσιο δημοσιονομικής λιτότητας θα δημιουργούσε ευνοϊκές προϋποθέσεις ανάκαμψης και αυτενέργειας. Το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης θα μπορούσε να επιφέρει υπό όρους μια ισορροπία στην αγορά και θα οδηγούσε σε έναν μεσοπρόθεσμο αποτελεσματικό προγραμματισμό στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά. Ωστόσο, οι συνθήκες άσκησης οικονομικής πολιτικής παραμένουν ασφυκτικές και οι δυνατότητες επιβολής ενός εναλλακτικού μείγματος πολιτικής περιορισμένες. Από την άλλη, οι πολίτες έχουν συνηθίσει να βρίσκονται σε μια διαρκή κατάσταση «έκτακτου κινδύνου» και ενδεχομένως πλέον αδιαφορούν ή θεωρούν δεδομένες τις δύσκολες συνθήκες, ή ακόμη είναι αποθαρρυμένοι/μουδιασμένοι από την πραγματικότητα. Θα χρειαστεί ασφαλώς αρκετός χρόνος προσαρμογής σε ένα νέο μοντέλο χαμηλών προσδοκιών.

Πώς αντιμετωπίζετε τον ισχυρισμό της κυβέρνησης για «καθαρή έξοδο» από τα μνημόνια τον Αύγουστο του 2018;

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η έξοδος από τα μνημόνια δεν σημαίνει αυτόματα και τέλος της επιτροπείας. Η συζήτηση ως προς την καθαρή έξοδο ή μη περιστρέφεται γύρω από την ελάφρυνση του χρέους και τον καθορισμό ή μη μιας προληπτικής πιστωτικής γραμμής. Ωστόσο, μια προληπτική πιστωτική γραμμή πιθανότατα θα συνοδεύεται από επιπλέον όρους. Αυτό που εμείς προσδοκούμε είναι μια χαλάρωση της επιτροπείας υπό την προϋπόθεση ότι θα μας δοθεί η δυνατότητα να αναθεωρήσουμε κάποιες από τις υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει, όπως οι στόχοι για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5%, ώστε οι στόχοι αυτοί να προσαρμοστούν στις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας και να γίνουν ορατοί χωρίς τον κίνδυνο λήψης νέων μέτρων.

Συνολικά, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας από τούδε;

Η ελληνική οικονομία αναμφίβολα έχει να διανύσει μακρά πορεία ακόμη για να εισέλθει σε ένα κατώφλι βιώσιμης και σταθερής ανάπτυξης. Αναπόσπαστο στοιχείο μιας τέτοιας πορείας είναι μια οικονομική πολιτική που θα συνδέει τη δημοσιονομική χαλάρωση, την απομείωση χρέους, την κλαδική εξειδίκευση και οργάνωση της παραγωγής σε τομείς με συγκριτικά πλεονεκτήματα. Η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει τη δυναμική που έχει αναπτύξει τα χρόνια της κρίσης σε τομείς όπως ο τουριστικός, ο αγροδιατροφικός, η ενέργεια και οι ΑΠΕ, αλλά πρέπει να ενισχύσει και παραδοσιακούς τομείς (ναυτιλία, εξορύξεις κ.λπ.).