Η επόμενη μέρα της Συνόδου Κορυφής θα βρει την κυβέρνηση, είτε έχει πάρει την εκταμίευση της δόσης των 34 δισεκατομμυρίων ευρώ είτε όχι, αντιμέτωπη με τα πραγματικά προβλήματα.

Η πολιτική ηγεσία της Ε.Ε. θεωρεί ότι ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς πρέπει να στηριχθεί ώστε να μην υπάρχει περαιτέρω αποσταθεροποίηση στον Νότο τώρα που η Ιταλία βαδίζει σε πρόωρες εκλογές και η κυβέρνηση της Μάλτας έπεσε. Στο σύνθετο παζλ της ευρωζώνης έρχεται να προστεθεί και η αποχώρηση του Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ από την προεδρία του Eurogroup.

Ήδη Γερμανία και Γαλλία ερίζουν για την επόμενη μέρα και υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο, έπειτα από γερμανική απαίτηση, το συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών να υποβαθμιστεί και να γίνει πιο τεχνοκρατικό. Αυτό θα δυσκόλευε σημαντικά τις εξελίξεις για τη χώρα μας.

Θα περάσει δύσκολα

Μέχρι τον Μάρτιο, λοιπόν, όταν θα γίνει η πρώτη αναθεώρηση του μνημονίου, η κυβέρνηση θα περάσει δύσκολα. Κι αυτό διότι από τον Ιανουάριο του 2013 θα μπουν σε εφαρμογή οι αυτόματοι σταθεροποιητές (τα μέτρα τα οποία θα μπαίνουν κάθε φορά που υπάρχει απόκλιση στους στόχους), αλλά και τα νέα κλιμάκια της τρόικας, που στο τέλος κάθε μήνα θα λαμβάνουν το ραπόρτο από όλα τα υπουργεία και τους δημόσιους οργανισμούς. Με βάση αυτά που θα βλέπουν, θα «κόβουν» εντολές για αλλαγές και ρυθμίσεις χωρίς να χρειάζεται επίσημη αξιολόγηση από την υπάρχουσα τρόικα που ξέρουμε και χωρίς διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση.

Όλα αυτά είναι θεωρητικώς γνωστά και στο ΠΑΣΟΚ και στη ΔΗΜΑΡ. Το ζήτημα είναι πώς θα αντιδράσουν υπουργοί και βουλευτές όταν αντιληφθούν πώς θα λειτουργήσει στην πράξη το νέο σύστημα της ασφυκτικής εποπτείας.

Το Μαξίμου φοβάται από τώρα ακόμη και παραιτήσεις. Γι’ αυτό ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας λειτούργησε προκαταβολικά όταν επιτέθηκε σε κάποιους υπουργούς αποκαλώντας τους «συνδικαλιστές». Ο πρωθυπουργός είναι πεπεισμένος ότι η Ε.Ε. θα τον στηρίξει πάση θυσία, κάνοντας κάποιες παραχωρήσεις. Όμως κάνει λάθος.

Η στάση του πρωθυπουργού της Βαυαρίας στη διάρκεια της επίσκεψης του Σαμαρά στο Μόναχο ήταν μεν ευνοϊκότερη λόγω εντολής της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, όμως ο λόγος ήταν καθαρά επιχειρηματικός. Το Βερολίνο σπρώχνει συντονισμένα όλα τα γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα που μπορούν να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή.

Η Μέρκελ ζήτησε και έλαβε τη δέσμευση από την Αθήνα ότι οι γερμανικές εταιρείες θα έχουν τον πρώτο λόγο. Όμως, σε επίπεδο οικονομικής αξιολόγησης καλό θα ήταν το Μαξίμου να διαβάζει τις δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών. Ο σκληρός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ξεκαθάρισε ότι η πίεση στην ελληνική πλευρά πρέπει να παραμείνει ασφυκτική ώστε να μην υπάρχει η παραμικρή υπόνοια χαλάρωσης στους δημοσιονομικούς στόχους.

Ο στόχος των δανειστών είναι να παραμείνει η κυβέρνηση ως έχει μέχρι τη λήξη των γερμανικών εκλογών. Όμως οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο ήδη προετοιμάζονται για το σενάριο πρόωρων εκλογών στην Αθήνα την άνοιξη, σε περίπτωση που η αναθεώρηση του μνημονίου φέρει τον Σαμαρά αντιμέτωπο με τη δέσμευσή του ότι δεν θα υπάρξουν άλλα μέτρα. Αντίθετα με την αναξιοπιστία του Γ. Παπανδρέου, ο οποίος συνεχώς άλλαζε αυτά που έλεγε χωρίς ίχνος αυτοκριτικής και του ήταν εύκολο να «ξεχάσει» τις δεσμεύσεις του, οι Βρυξέλλες έχουν ψυχολογήσει τον Σαμαρά ως άνθρωπο που δεν θα δίσταζε να υποβάλει την παραίτησή του εάν η τρόικα τον υποχρεώσει σε νέα μέτρα.

Αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι για τη χώρα μας. Από τη μία ήδη δημιουργεί έναν δισταγμό για επιβολή περαιτέρω μέτρων. Από την άλλη, εάν υπερισχύσει το λόμπι που θέλει έξοδο της χώρας μας από το ευρώ στο τέλος του 2013, δεν αποκλείεται να σπρωχθεί ο Σαμαράς προς πρόωρες εκλογές μέσω της επιβολής νέων μέτρων.

Ο ρόλος Γιούνκερ

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, ο πρόεδρος του Eurogroup ακόμη δεν αποχώρησε και Γαλλία και Γερμανία διασταυρώνουν τα ξίφη τους για την επόμενη μέρα. Πρώτη γεύση πήραμε τη Δευτέρα, όταν η Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξή της ότι δεν θα μπορούσε να «άρει την επιφυλακή» όσον αφορά την κρίση στην ευρωζώνη.

«Δεν μπορώ να άρω ακόμη πλήρως την κατάσταση συναγερμού, είμαι συγκρατημένα αισιόδοξη» υπογράμμισε η Μέρκελ απαντώντας εμμέσως στις δηλώσεις που έκανε νωρίτερα ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος υποστήριξε ότι οι Ευρωπαίοι «έχουν αφήσει πίσω τους» την οικονομική κρίση. Είναι φανερό ότι η Γαλλία θέλει να υιοθετήσει τη χαλαρή στάση ώστε να αποφευχθεί το σφυροκόπημα της δικής της οικονομίας.

Τόσο ο Γιούνκερ όσο και οι περισσότεροι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης επιθυμούν την προεδρία του Eurogroup να αναλάβει ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Πιέρ Μοσκοβισί, τουλάχιστον για τα δύο πρώτα χρόνια, και αργότερα να αναλάβει τη σκυτάλη Γερμανός. Βλέποντας την εξέλιξη αυτή η καγκελαρία και κατανοώντας ότι δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να επιβάλει τη δική της υποψηφιότητα, επιχειρεί υπογείως να υποβαθμίσει τη σημασία του Eurogroup ως συμβουλίου και να το κάνει πιο τεχνοκρατικό και διαδικαστικό.

Ο κίνδυνος για την Ελλάδα

Είναι γνωστό στους διαδρόμους των Βρυξελλών ότι πολλές αποφάσεις, τόσο για την εκταμίευση δόσεων όσο και για το PSI και την πρόσφατη απόφαση για την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην επιρροή του Γιούνκερ και στις φιλικές θέσεις που ανέκαθεν είχε έναντι της Ελλάδας.

Η πιθανή ανάληψη των καθηκόντων από τον Μοσκοβισί δεν σημαίνει αυτομάτως ότι η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να έχει έναν πιστό σύμμαχο στις μελλοντικές αποφάσεις, που θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμες. Μπορεί παραδοσιακά η Γαλλία να ήταν φιλική προς τις ελληνικές θέσεις, όμως για τους καλά γνωρίζοντες οι διαδικασίες που προηγούνται των αποφάσεων του Eurogroup είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες και δύσκολες και ο Μοσκοβισί, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν δείχνει να έχει το εκτόπισμα του Γιούνκερ.

Τον τελευταίο χρόνο η Ελλάδα είχε φθάσει πολλές φορές στο «κόκκινο» των πιέσεων για έξοδο από την ευρωζώνη και την κρίσιμη στιγμή τόσο ο Παπανδρέου όσο και ο Σαμαράς στρέφονταν προς τον σταθερό σύμμαχο Γιούνκερ. Με δικές του παρεμβάσεις, χρησιμοποιώντας τις προσωπικές σχέσεις του με τη Μέρκελ και τους άλλους σκληροπυρηνικούς πρωθυπουργούς της Ολλανδίας και της Φινλανδίας, κατάφερνε να ηρεμήσει τις φωνές μέσα στην ευρωζώνη που επιθυμούσαν την παραδειγματική έξοδο της χώρας μας από το ευρώ.

Όλο αυτό το διάστημα, το παρασκήνιο γύρω από την τύχη της Ελλάδας ήταν έντονο: με μυστικές συναντήσεις, τηλεδιασκέψεις και απόρρητα έγγραφα τα οποία συντάσσονταν άνευ ελληνικής παρουσίας και δεν έβγαιναν στο φως της δημοσιότητας. Ιδιαίτερα τον τελευταίο μήνα, όταν η κόντρα ΔΝΤ και Γερμανίας για το κούρεμα του ελληνικού χρέους κόντευε να τινάξει οποιαδήποτε προοπτική λύσης, οι χειρισμοί του προέδρου του Eurogroup έσωσαν την παρτίδα.

Στη θυελλώδη συνεδρίαση της 26ης Νοεμβρίου ο Γιούνκερ απείλησε με παραίτηση εάν οι υπουργοί Οικονομικών δεν έβρισκαν λύση για τη χώρα μας. Ο ίδιος, ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Σαμαρά, είχε πειστεί ότι, εάν δεν υπήρχε απόφαση, η κυβέρνηση συνασπισμού θα κατέρρεε. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης είχε αναγκαστεί να μιλήσει ακόμη και με τους πρωθυπουργούς της Μάλτας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και της Εσθονίας, ώστε με τη σειρά τους να δώσουν εντολή στους υπουργούς τους να συναινέσουν στην απόφαση. Είχε επίσης πει ότι δεν θα έφευγε κανένας από την αίθουσα εάν δεν βρισκόταν λύση.

Οι προσπάθειές του μεταφέρθηκαν κατά γράμμα από τον Στουρνάρα στον Σαμαρά, γι’ αυτό την άλλη μέρα ο πρωθυπουργός επικοινώνησε μαζί του για να τον ευχαριστήσει λέγοντάς του ότι «στην Ελλάδα απέκτησες έναν αδελφό».

Στις δύσκολες στιγμές του Eurogroup, που δεν αφορούσαν μόνο την Ελλάδα, όταν οι εθνικές πολιτικές δυσκόλευαν τις συζητήσεις, όλοι οι υπουργοί έστρεφαν την προσοχή τους στον επικεφαλής για να βρουν τη χρυσή τομή. Στο προσωπικό εκτόπισμα του Γιούνκερ και στη μακρόχρονη φιλία του με όλους τους αρχηγούς κρατών της Ε.Ε. οι ελληνικές κυβερνήσεις οφείλουν πολλά.

Το ότι τώρα θα αντικατασταθεί από υπουργό Οικονομικών και όχι από άλλο πρωθυπουργό σημαίνει ότι πλέον ο διάδοχός του δεν θα έχει προσβάσεις στα ανώτατα κλιμάκια στα οποία λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις.

Σίγουρα είναι θετικό το ότι τη σκυτάλη θα λάβει πρώτα ο Μοσκοβισί και ίσως αργότερα ο σκληρός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι γαλλικές απόψεις θα υπερισχύουν των γερμανικών. Μάλλον το αντίθετο. Η γαλλική οικονομία ετοιμάζεται να δεχθεί την αμφισβήτηση των αγορών και σίγουρα σε μια τέτοια περίπτωση το Παρίσι δεν θα βάλει τα ελληνικά συμφέροντα πάνω από τα γαλλικά. Σίγουρα η Γαλλία θα χρειαστεί τη στήριξη του Βερολίνου ώστε να αποφύγει το σφυροκόπημα. Αυτό έρχεται πάντα με ανταλλάγματα.

Με άλλα λόγια, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο η διαχείριση των ελληνικών θεμάτων να γίνεται πλέον με πιο τεχνοκρατικό τρόπο παρά με πολιτικό ή με τον συναισθηματισμό που διακατείχε τον Γιούνκερ. Ειδικά μέσα στους δώδεκα επόμενους μήνες, κατά τους οποίους θα ληφθούν σοβαρές αποφάσεις…