Έχοντας ενηλικιωθεί, σπουδάσει και ωριμάσει στην πιο ρευστή δεκαετία της Μεταπολίτευσης (2010- 2020), ο συνταγματολόγος και λέκτορας του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης, Παναγιώτης Δουδωνής έρχεται να μας συστηθεί ως επιστήμονας και συγγραφέας με το πρώτο του βιβλίο μέσα από το βίωμα της δημοκρατίας σε μια περίοδο που αυτή κατάντησε ευτελές θέαμα στις πλατείες και στα επαναστατικά διαζώματα με τους νεόκοπους προφήτες, τους γεμάτους φιλοδοξίες, καιροσκοπισμό και αυταπάτες, να κυριαρχούν… 

Είναι η δεκαετία της απομαγευμένης δημοκρατίας, των απαξιωμένων θεσμών και του γενικευμένου σαλπίσματος εναντίον της πολιτικής. Μέσα από την πανδημική επικράτηση μιας εκβαρβαρισμένης εκδοχής λαϊκισμού, η χώρα μπήκε σε μιαν επικίνδυνη περιδίνηση με τη δημοκρατία να δοκιμάζεται ακραία και ταυτόχρονα να δείχνει τις αντοχές της. Στην περίοδο της λαϊκίστικης έξαρσης, στήθηκαν αντίσκηνα πολιτικών γκρουπούσκουλων που έφεραν στο φως το αίτημα της αμεσοδημοκρατίας. 

Αίφνης, η αρχαιολατρία από «εργαλείο της αντίδρασης» έγινε «επαναστατική αντιμνημονιακή πρωτοπορία». Στις πλατείες μνημόνευαν τον Καστοριάδη – και στην φαντασία τους θρονιάζονταν ήδη στους άνετους  βουλευτικούς θώκους που θα βόλευαν τα επαναστατικά τους οπίσθια. Τότε, όλοι παράβλεπαν ότι το πιο γλυκό φρούτο από το δέντρο της άμεσης δημοκρατίας είναι οι δημοκόποι και το πιο δημοφιλές ποτό της δημαγωγίας, το κώνειο.

Ο συγγραφέας επιλέγει ως θέμα του την δημοκρατία σε μιαν εποχή με ανοιχτές πληγές και πολλές εκκρεμότητες που εντείνονται εξαιτίας της πανδημίας, μιας νέας δοκιμασίας, αυτή τη φορά υγειονομικής που, ωστόσο, ξαναζωντανεύει το τέρας του λαϊκισμού και των ιδεοληψιών θέτοντας εκ νέου τη δημοκρατία και τους θεσμούς της σε μιαν επώδυνη δοκιμασία.

Σαν νέος επιστήμονας και ενώ θα περίμενε κανείς να μην συγκρατείται να εκφραστεί με την αυστηρή επιστημονική γλώσσα επιδεικνύοντας σπουδές και ιδιότητα, επιχειρεί το άλμα επιλέγοντας να μιλήσει απλά, ωστόσο, με βαθύτητα, σε μια γλώσσα που διεκδικεί τον σπάνιο συνδυασμό του νοήματος και της κατανόησης. Ο συγγραφέας με ωριμότητα φαίνεται να προτιμά  να συνομιλήσει ουσιαστικά και κατά πρόσωπο με όλους τους αναγνώστες παρά να τους εντυπωσιάσει κρατώντας τους σε απόσταση. Στην συγγραφή, εξάλλου, δεν ισχύουν οι επίκαιρες…υγειονομικές αποστάσεις!

Στο βιβλίο του, ο Παναγιώτης Δουδωνής αναλαμβάνει να ξεκαθαρίσει την σύγχυση που επικρατεί γύρω από την έννοια της δημοκρατίας. Τι εννοούμε, τι νομίζουμε, τι (δεν) καταλαβαίνουμε, καθώς το θέμα βρίσκεται σε συνεχή κριτική δοκιμασία εδώ και αιώνες, από τότε δηλαδή που στην Πνύκα ή στο θέατρο του Διονύσου, οι Αθηναίοι πολίτες  συγκεντρώνονταν για να αποφασίσουν τα της πολιτείας τους. Η άμεση δημοκρατία  εξακολουθεί να γοητεύει πολλούς. Είναι γνωστή η εκπεφρασμένη συμπάθεια του Καστοριάδη για την άμεση δημοκρατία – όπως και άλλων διαπρεπών διανοητών.

Από την άλλη, εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς, κατά ποσό είναι εφικτό  να συγκεντρωθούν δέκα εκατομμύρια Νεοϋορκέζοι, για παράδειγμα, και να συζητήσουν μεταξύ τους, να λάβουν αποφάσεις και να προλάβουν να συμμετέχουν όλοι στα αξιώματα, με την συχνότητα και κυρίως με την ευκολία που συγκεντρώνονταν μερικές δεκάδες χιλιάδες Αθηναίων πολιτών που συνεδρίαζαν στην Πνύκα.

Από την άμεση δημοκρατία ως την αντιπροσωπευτική της εκδοχή, η ανθρωπότητα διήνυσε κάμποσους αιώνες και δοκίμασε πολλά πολιτεύματα. Ο συγγραφέας εστιάζει στο πολύ ενδιαφέρον θέμα των κοινών τόπων και καθοριστικών διαφορών μεταξύ άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπως αυτές προέκυψαν μέσα στην εξέλιξη των κοινωνιών.

Ο Δουδωνής ξεκαθαρίζει το τοπίο σχολαστικά και μεθοδικά δίχως να γίνεται κουραστικός. Πάρα το ότι το θέμα είναι πολυσύνθετο και αποκτά ακόμα περισσότερες διακλαδώσεις στην πολυπλοκότητα της σύγχρονης εποχής, ο συγγραφέας δεν χάνει τον βηματισμό του, δεν κάνει εκπτώσεις στην βαθύτητα. Με συνοπτικό και μεθοδολογικά συγκροτημένο λόγο, μας εισάγει στις εκδοχές της δημοκρατίας καταλήγοντας ότι προφανώς και «δεν είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης, με εξαίρεση όλες εκείνες τις άλλες μορφές που κατά καιρούς έχουν δοκιμαστεί», όπως με βιτριολική διάθεση είπε ο Τσόρτσιλ! 

Ο Δουδωνής οργανώνει σε τέσσερα μέρη την σκέψη του ξεκινώντας την διερεύνηση και αξιολόγηση της άμεσης εκδοχής της δημοκρατίας όπως αυτή αναδείχτηκε στην Αρχαία Αθήνα και της αντιπροσωπευτικής της μετεξέλιξης όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Ο συγγραφέας δεν είναι της άποψης ότι το ιδανικό αντικαθίσταται από το εφικτό. Εισάγει το ζήτημα της ευθύνης των αποφάσεων στην κριτική του τοποθέτηση αλλά και της υποτιθεμένης πανάκειας των δημοψηφισμάτων. Απαντά στους ρομαντικούς αμεσοδημοκράτες που εξιδανικεύουν την άμεση εμπλοκή του λαού και στους σημερινούς νοσταλγούς του ιδεώδους που για κάθε ζήτημα προτείνουν ένα δημοψήφισμα. Υπενθυμίζει την πρώιμη άνθιση του λαϊκισμού μέσω των δημαγωγών αλλά και την καταδίκη του Σωκράτη ως αποτέλεσμα δημαγωγίας περνώντας στο επόμενο θέμα του που αποτελεί συνηγορία υπέρ της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πρόκειται για μια σύγχρονη μεικτή εκδοχή πολιτεύματος που προφανώς σχετίζεται με την άμεση δημοκρατία. Κορυφώνοντας τον αναλυτικό του συλλογισμό, θέτει το θέμα της συνύπαρξης ως βασικό άξονα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πρόκειται για μιαν εκδοχή όπου η τέχνη της συνύπαρξης προϋποθέτει την αποτροπή του κοινωνικού διχασμού.

Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η ευθύνη δεν αποδίδεται αφηρημένα αλλά απευθείας στον εκλεγμένο αντιπρόσωπο ο οποίος υποχρεούται να λογοδοτήσει, και δεν διαχέεται γενικά κι αόριστα στο… λαό. Έτσι, δεν διχάζεται το κοινωνικό σώμα υπέρ της μιας ή της άλλης άποψης. Οι πολίτες δεν ψηφίζουν αποφάσεις αλλά πρόσωπα στο όνομα της αντιπροσώπευσης της κοινωνίας τα οποία αναλαμβάνουν υπεύθυνα να ενεργήσουν ελεύθερα και κατά συνείδηση όπως επιβάλει το σύνταγμα.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα επίμετρο – μια καταγραφή του διαλόγου ανάμεσα στον συγγραφέα και τον ζωγράφο Γιώργο Χαδούλη που υπήρξε και η αφορμή της συγγραφής του βιβλίου.

Πρόκειται για μια μελέτη όπου εύκολα παρεξηγήσιμες έννοιες όπως η δημοκρατία και οι εσωτερικές της λειτουργίες, οι μετεξελίξεις της και η στενή σχέση εν τέλει του πολιτεύματος με τον πολίτη, αποκτούν σαφήνεια  και γίνονται οικείες στον αναγνώστη βοηθώντας τον να εμβαθύνει με την σειρά του πάνω στους σύγχρονους προβληματισμούς που του θέτει η πολύπλοκη πραγματικότητα. Το βιβλίο εμπλουτίζει τις γνώσεις μας και εισάγει τον αναγνώστη στον θαυμαστό κόσμο της δημοκρατίας όπου η ανθρώπινη ζωή αποθεώνεται ως υπέρτατη αξία του πολιτεύματος και η συνύπαρξη ως η μεγάλη του τέχνη. Ο συγγραφέας με τρόπο εντυπωσιακά εύληπτο, υπεύθυνο και επαρκή καταφέρνει να  απλοποιήσει πολυσύνθετες έννοιες δίχως, ωστόσο, να τις «αποχυμώνει» από το νόημά τους. 

Αν η δημοκρατία είναι η τέχνη της συνύπαρξης, είναι και η τέχνη της μετάδοσης των γνώσεων, της επικοινωνίας και πάνω από όλα του διαλόγου και του προβληματισμού. Πρόκειται για ένα πολύτιμο εγχειρίδιο που έρχεται να προστεθεί στην ελληνική σχετική βιβλιογραφία εμπλουτίζοντας σίγουρα τις γνώσεις μας για το διαμάντι των πολιτευμάτων.

Παναγιώτης Δουδωνής                                                                                                

Το πολίτευμα της συνύπαρξης                                                                                              

Για την αντιπροσωπευτική μας δημοκρατία                                                            

Εκδόσεις: Αρμός                                                                                                               

Σελ.: 142

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Το όπιο του λαού

Βιβλίο: Μισό Παιδί

Βιβλίο: Η αντίστροφη μέτρηση προς την Χιροσίμα!