Οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα κάπου έχουν δει αυτόν τον πίνακα του Τόμας Γκένσμπορο, που απεικονίζει ένα όμορφο αγόρι ντυμένο με μπλε μεταξωτή φορεσιά.

Είναι ένας πίνακας που περιλαμβάνεται στις περισσότερες έντυπες εγκυκλοπαίδειες ζωγραφικής. Ο πίνακας ονομάζεται «ψ» και δημιουργήθηκε το 1770. Το έργο που προφανώς απεικόνιζε κάποιο αρχοντόπουλο, υμνήθηκε από τους ειδήμονες και τους κριτικούς τέχνης, καθώς θεωρήθηκε πως αποτελούσε την «επιτομή της υψηλής τέχνης και του ευγενούς χαρακτήρα των Βρετανών».

Στα τέλη του 1921, ο πίνακας αγοράστηκε από κάποιον Αμερικανό συλλέκτη έργων τέχνης, και τον Ιανουάριο του 1922, λίγες μέρες πριν αναχωρήσει για τις ΗΠΑ, έξω από την NationalGallery του Λονδίνου, πλήθος κόσμου περίμενε στην ουρά για να θαυμάσει για τελευταία φορά τον φημισμένο πίνακα.

Η επιστροφή

Τον Ιανουάριο του 2022, έναν αιώνα αργότερα, ο πίνακας επιστρέφει στη Μεγάλη Βρετανία και θα φιλοξενηθεί για πέντε μήνες στη NationalGallery. Ο πίνακας βέβαια αναμένεται να προσελκύσει το ενδιαφέρον των φιλότεχνων αλλά φαίνεται πως στα χρόνια που μεσολάβησαν στο μεταξύ, μάλλον έχει αλλάξει ο συμβολισμός του.

Τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται η κριτικός τέχνης και καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο πανεπιστήμιο της Μοντάνα, Βάλερι Χέντκουϊστ, η οποία έγραψε μερικές εκτεταμένες εργασίες για την κοινωνική σημασία του έργου, και το ρόλο του στη διαμόρφωση της «gay icon». Η Χέντκουϊστ, σε συνέντευξή της στο BBC, υποστήριξε ότι ο ζωγράφος Τόμας Γκένσμπορο, δημιούργησε το έργο αυτό, το 1770, θέλοντας να επιδείξει και να διαφημίσει τις ικανότητές του. Το αγόρι που ποζάρει, ήταν ο νεαρός ανεψιός του ζωγράφου Γκένσμπορο Ντυπόν, ντυμένος με ένα κοστούμι όπως αυτά που φορούσαν οι αριστοκράτες του 17ου αιώνα, μια επιλογή που δεν έγινε τυχαία, αλλά ως «φόρος τιμής» στον μεγάλο ζωγράφο Σερ Άντονι Βαν Ντάικ, τον οποίο θαύμαζε ο Γκένσμπορο για την τεχνική και τις συνθέσεις του.

Πίσω, στα 1770, όπου οι συμβολισμοί ήταν έντονα κωδικοποιημένοι, η πόζα του «Blue Boy», εθεωρείτο πόζα ενός ευγενούς νέου κατάλληλου ώστε να γίνει σύζυγος και πατέρας. Η στάση – πόζα αυτή ονομαζόταν «contrapposto», υποδήλωνε άτομο με εξουσία, και χρησιμοποιούνταν ευρέως στην κλασική ζωγραφική. Ο διπλωμένος αριστερός αγκώνας του αγοριού, είναι επίσης μια πόζα που χρησιμοποιούνταν συχνά στα πορτρέτα των Ευρωπαίων ζωγράφων, και η οποία κατά τον ιστορικό τέχνης Τζόναθαν Σπάισερ «συμβολίζει το θάρρος και την εξουσία που απαιτούσε ο ρόλος του κυρίαρχου αρσενικού».

Άλλες εκδοχές

Παρόλα αυτά, για την καθηγήτρια Βάλερι Χένκουϊστ, το γεγονός πως το αγόρι του πίνακα έχει ντυθεί με αυτό το κοστούμι και έχει στηθεί με αυτό τον τρόπο, υποδηλώνει πως «υποδύεται έναν ρόλο». Αυτή η εκδοχή άρχισε να επικρατεί τον 19ο αιώνα όταν πολλοί ηθοποιοί άρχισαν να παίζουν το «Little Boy Blue», κάνοντας παντομίμες, και φορώντας τα μετάξια, τις καρφίτσες, και τον χαρακτηριστικό δαντελένιο γιακά – κολάρο, όπως το «Blue Boy» του Γκένσμπορο. Αυτό για την Χένκουϊστ σηματοδοτεί την αρχή της «θηλυπρέπειας» για το «Blue Boy», κι αυτό συνεχίστηκε, καθώς στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, τα περιοδικά ήταν πλέον γεμάτα με εικόνες κοριτσιών ντυμένων σαν το «BlueBoy».

Το 1922, όταν το έργο του Γκένσμπορο έφτασε τελικά στις ΗΠΑ, ο μουσικός Κόουλ Πόρτερ παρουσίασε το μιούζικαλ «MayfairandMontmartre», στο οποίο η Νέλι Τέιλορ ντυμένη όπως το «Blue Boy», έβγαινε από την κορνίζα ενός πίνακα τραγουδώντας ένα τραγούδι με τίτλο «BlueBoyBlues». Το ίδιο έγινε και με την Μάρλεν Ντίτριχ, που εμφανίστηκε ντυμένη σαν το «Blue Boy», σε μια κωμική επιθεώρηση που παίχτηκε στη Βιέννη το 1927, ενώ το ίδιο έκανε και η μικρούλα Σίρλεϊ Τεμπλ, στην ταινία «CurlyTop», το 1935.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο πίνακας του Τόμας Γκένσμπορο, δημιούργησε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο η ακριβής ταυτότητα του φύλου θόλωνε, καθώς το «BlueBoy» μπορούσε να είναι αρσενικό ή θηλυκό μέσα στη ρευστή ατμόσφαιρα της θεατρικής απεικόνισης.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Χένκουϊστ, ο συγγραφέας και ηγέτης του «Αισθητικού Κινήματος», Όσκαρ Ουάϊλντ, έδωσε ακόμη μια διάσταση στην ιστορία αυτή. Ο Όσκαρ Ουάϊλντ, συνήθιζε να ντύνεται εκκεντρικά αντλώντας έμπνευση από ιστορικές περιόδους, φορώντας κυλότες μέχρι το γόνατο, βελούδινα σακάκια, μανδύες και καπέλα με φτερά, εμπνεόμενος από ζωγράφους όπως ο Γκένσμπορο. Μάλιστα σε μια φωτογραφία που τράβηξε ο Ναπολέων Σαρονί, το 1882, ο Όσκαρ Ουάϊλντ απεικονίζεται σε πόζα σαν αυτή του «BlueBoy», φορώντας παπούτσια με αγκράφες, και μεταξωτές κάλτσες μέχρι ψηλά το γόνατο.

Κοινωνικό σύμβολο

Όταν ο Όσκαρ Ουάϊλντ φυλακίστηκε για την ομοφυλοφιλία του, το 1895, έγινε ο πιο διάσημος «gay» άντρας του πλανήτη. Οι περίφημες φωτογραφίες που είχε τραβήξει ο Σαρονί κατασχέθηκαν, και μπήκαν στα πρώτα ιατρικά βιβλία και εγχειρίδια, ώστε να αναγνωρίζουν οι επιστήμονες -και το ευρύ κοινό- τα «εξωτερικά χαρακτηριστικά της ομοφυλοφιλίας». Έτσι το εικαστικό στερεότυπο του «Blue Boy», έγινε σύμβολο της καταδίκης της ομοφυλοφιλίας.

Όταν το «Blue Boy» έφτασε στις ΗΠΑ, έγινε διάσημο και υπήρξαν χιλιάδες αναπαραγωγές του, πάνω σε κεραμικά, υφάσματα, και λιθογραφίες της εποχής. Ένα από τα περίφημα επεισόδια κατά της ομοφυλοφιλίας στην Αμερική, ήταν το «LavenderScare» που έλαβε χώρα τη δεκαετία του 1950, βάσει του οποίου κάθε «gay» άντρας ή γυναίκα θεωρούνταν κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια και απαγορευόταν να εργαστεί σε οποιαδήποτε κυβερνητική θέση και στον δημόσιο τομέα των ΗΠΑ.

Καθώς οι «gay» θεωρήθηκαν εσωτερικός εχθρός, άρχισαν και οι παρωδίες. Στο αμερικανικό χιουμοριστικό περιοδικό «Mad», τον Σεπτέμβριο του 1970, εμφανίστηκε ένας καρτούν ήρωας ονόματι «PrissyPercy» τον οποίο συνεχώς παρενοχλούσαν με «bullying» οι συνομήλικοί του που είχαν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του «καλού, ξανθού Αμερικανού». Στο τέλος του κόμικ αποκαλύπτεται ότι ο «Percy» ήταν τελικά το «Blue Boy». Η καθηγήτρια Χένκουϊστ, θεωρεί το επεισόδιο αυτό, ως το πρώτο «outing» του «Blue Boy», ενώ σημειώνει ότι το 1976, στο κόμικ «Ντένις ο Τρομερός» (DennistheMenace), υπήρχε σαφής αναφορά στο «Blue Boy» το οποίο πλέον χαρακτηριζόταν «sissy».

Φαίνεται λοιπόν πως το «Blue Boy» έγινε συνώνυμο του τρόπου που κατά εποχές αντιλαμβανόμασταν τους «gay», και από έργο ζωγραφικής μετασχηματίστηκε σε «εικονικό έργο», περνώντας από την αρχική γελοιοποίηση στην «επανοικειοποίηση»που τελικά συνέβη το 1974, από το gay περιοδικό «BlueBoy». Το εξώφυλλο του περιοδικού αυτού, παρουσιάζει τον Ντέιλ, έναν μαύρο μποξέρ από το Οχάιο, που φορά βερμούδα, κρατά ένα καπέλο του base ball στο δεξί χέρι, και έχει λυγισμένο το αριστερό φορώντας ένα μοντέρνο ρολόι. Το περιοδικό κυκλοφορούσε έως το 2007, και η Χένκουϊστ θυμίζει πως ακόμη και το πρώτο «gay» γραφείο ταξιδιών, έφερε την ονομασία «BlueBoy», ενώ υπάρχουν εκατοντάδες «gay bars» με το ίδιο όνομα σε όλο τον κόσμο.

Έτσι, ο διάσημος πίνακας «Blue Boy» (1770), του Τόμας Γκένσμπορο, μέσα στους αιώνες έγινε, άθελά του, ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο για τα κοινωνικά δικαιώματα των «gay» και τελικά μια εκδήλωση του «gaypride».

Αν μάλιστα δεχτούμε ότι κάθε έργο τέχνης αυτονομείται όταν αποχωριστεί από τον δημιουργό του, το «BlueBoy» που δημιούργησε ο Τόμας Γκένσμπορο, έκανε ίσως τον πιο μακρύ δρόμο, αφού ξεκίνησε ως ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα για να καταλήξει -αιώνες αργότερα- ένα σύμβολο στον αγώνα για την κοινωνική αποδοχή της διαφορετικότητας κάποιων συνανθρώπων μας.

Διαβάστε επίσης:
Γκισλέιν Μάξουελ: Θύτης ή θύμα της κρυφής γοητείας της μπουρζουαζίας;

«Facel Vega»: Το μοιραίο όχημα με διάσημους οδηγούς – Από τον Πικάσο και τον Φρανκ Σινάτρα στο δυστύχημα με τον Αλμπέρ Καμύ (Photos/Videos)

Σίντνεϊ Πουατιέ: Ο ηθοποιός που άλλαξε το «χρώμα» του Χόλιγουντ