Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανοίγει μια νέα, σκοτεινή σελίδα στην ευρωπαϊκή – και όχι μόνο – πολιτική. Είναι ένας πόλεμος χωρίς σοβαρό αντίπαλο, χωρίς διαυγή στόχο και χωρίς απολύτως προβλέψιμες συνέπειες.

Το μεγάλο ερώτημα των ημερών είναι αν ο Πούτιν θέλει να ελέγξει στρατιωτικά ολόκληρη την Ουκρανία με κίνδυνο να εμπλακεί σε ένα ευρωπαϊκό «Αφγανιστάν», με τεράστιο κόστος για τη Ρωσία. Μέχρι στιγμής το πιθανότερο είναι ότι ο στρατηγικός του στόχος είναι να καταστήσει οριστικά και αμετάκλητα την Ουκρανία ένα κράτος

● δορυφόρο,

● χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα,

● χωρίς τις βιομηχανικά πιο ανεπτυγμένες περιοχές της,

● χωρίς αυτόνομη πολιτική και στρατηγική βούληση,

● χωρίς δυνατότητα να παίζει τον ρόλο ενός προκεχωρημένου φυλακίου της Δύσης.

Ένας ακόμη στόχος είναι να δείξει στη Δύση ότι κανένας πλέον δεν μπορεί να περικυκλώνει, να πιέζει, να εκβιάζει τη Ρωσία και κανένα κράτος στα σύνορά της δεν μπορεί να γίνεται μαριονέτα ανταγωνιστών της χωρίς να πληρώσει βαρύ τίμημα.

Το αν μπορεί ο Πούτιν να πετύχει τους στόχους του και σε ποιο βαθμό είναι ένα ερώτημα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι καταγγελίες εναντίον του ως δικτάτορα, ιμπεριαλιστή, που περιφρονεί το Διεθνές Δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ωραία για να λέγονται και σε μεγάλο βαθμό σωστά, αλλά το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να μεγεθύνουν επικοινωνιακά την αδυναμία των ΗΠΑ κυρίως και των Ευρωπαίων δευτερευόντως να τον αντιμετωπίσουν.

Αυτό που όλα δείχνουν πάντως είναι ότι η ρωσική εισβολή δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον και ταυτοχρόνως υπενθυμίζει ότι κανένα πρόβλημα δεν επιλύεται αν απλώς το αγνοείς και το αποφεύγεις.

Η αμερικανική «στροφή»

Η πρόθεση των ΗΠΑ να μειώσουν την παρουσία και το αποτύπωμά τους στην ευρύτερη περιοχή μας (Ευρώπη και Μέση Ανατολή κυρίως), ώστε να στρέψουν την προσοχή τους στη γεωπολιτική αντιπαράθεση με την Κίνα, δεν είναι απλό να εφαρμοστεί χωρίς απώλειες.

● Το Ιράκ αρχικά και η Συρία στη συνέχεια παραδόθηκαν εν πολλοίς στο Ισλαμικό Κράτος ύστερα από την απόπειρα διάλυσης και τεμαχισμού τους από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στο όνομα της… δημοκρατίας. Χρειάστηκε η Ρωσία να στηρίξει πλήρως τον Άσαντ και οι Κούρδοι μαζί με τον συριακό στρατό να νικήσουν στο έδαφος τους ισλαμοφασίστες του ISIS για να γλιτώσει ο κόσμος από ένα έκτρωμα.

● Το Αφγανιστάν επιστράφηκε από τους Αμερικανούς στους Ταλιμπάν ύστερα από δυο δεκαετίες πολέμου στο όνομα της εξόντωσής τους. Με τους Ταλιμπάν ισχυρότερους από ποτέ.

● Η Ουκρανία, όπως και η Γεωργία στο πρόσφατο παρελθόν, επιχειρήθηκε να αξιοποιηθεί ως πολιορκητικός – ενδεχομένως και πυρηνικός – κριός στην αυλή της Ρωσίας με συνέπεια πρώτα (το 2014) να χάσει την Κριμαία και ένα μέρος του Ντονμπάς και σήμερα να κινδυνεύει με πολύ μεγαλύτερο ακρωτηριασμό, χωρίς έξοδο στη θάλασσα, και τη μετατροπή της σε ένα κράτος – μαριονέτα.

Όλοι αυτοί που τροφοδότησαν τις υπερτροφικές φιλοδοξίες του ανεκδιήγητου Ζελένσκι τώρα περιορίζονται σε απειλές κυρώσεων ενώ η Ουκρανία καταρρέει.

Ανεξαρτήτως της κατάληξης, η Ουκρανία είναι η πιο ηχηρή υπενθύμιση του ότι η Ευρώπη παραμένει περιοχή τεράστιας στρατηγικής σημασίας και η διαχείρισή της δεν γίνεται ούτε με μπαλωθιές ούτε με προχειρότητες. Αν οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν το στάτους της παγκόσμιας υπερδύναμης παρά την οικονομική τους υποχώρηση έναντι της Κίνας, θα πρέπει να κάνουν πολλά περισσότερα από την επένδυση σε αστείες μαριονέτες.

Ευρώπη δίχως ρόλο

Πολλοί μιλούν για το έλλειμμα ηγεσίας στην Ευρώπη και του αποδίδουν την ευθύνη για τις κραυγαλέες αδυναμίες της Γηραιάς Ηπείρου στη διαχείριση ακόμη και δικών της υποθέσεων. Εύκολες ατάκες για κατανάλωση, αλλά χωρίς σημαντικό περιεχόμενο.

● Ηγεσίες με ισχύ και κύρος υπήρξαν στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν. Τι άφησαν όμως πίσω τους; Ποιον ηγεμονικό ρόλο της Γερμανίας υποβάθμισαν ο Κολ και η Μέρκελ; Μάλλον αύξησαν κατά πολύ την ισχύ της. Το ίδιο ισχύει για τη Γαλλία. Ή μήπως ήταν κάτι πολύ σπουδαίο η Μεγάλη Βρετανία πριν από τον Τζόνσον, που υποτίθεται ότι την απομόνωσε;

● Η Ευρώπη δεν έχει πρόβλημα ηγεσιών, αλλά ρόλου στο παγκόσμιο σύστημα. Αφότου εκχώρησε πλήρως την άμυνά της στις ΗΠΑ για να ασχοληθεί με τις μπίζνες, αφού δεν μπορεί να σχηματίσει ούτε καν έναν μικρό αλλά αξιοπρεπή ευρωστρατό, αφού το πιο μεγάλο της θέμα είναι πώς θα φτιάξει και θα πουλήσει ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ανεμογεννήτριες, ρόλο γεωστρατηγικό δεν πρόκειται να δει.

Ακόμη και αν η Ευρώπη αποφάσιζε σήμερα να αλλάξει την πορεία της, θα χρειαζόταν τουλάχιστον μια δεκαετία για να φορέσει επισήμως το καινούργιο της κοστούμι.

Ενεργειακό αδιέξοδο

Το ξέσπασμα της ουκρανικής κρίσης και, πολύ περισσότερο, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έδειξαν το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργεί στην Ευρώπη η ενεργειακή της εξάρτηση από τη Μόσχα. Η λεγόμενη «διαφοροποίηση» των πηγών ενέργειας ποτέ δεν ήταν μια απλή υπόθεση, αφού η ανάγκη τροφοδότησης της Ευρώπης με φθηνούς υδρογονάνθρακες τη «δένει» με τη Ρωσία, η οποία είναι:

● Η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο.

● Η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο.

Όπως ανέλυσε διεξοδικά στο «Ποντίκι» της 17.2.2022 ο γεωστρατηγικός αναλυτής Βασίλης Γιαννακόπουλος, το 2020 η Ευρώπη εισήγαγε το 72% της συνολικής ποσότητας φυσικού αερίου που εξήγαγε η Ρωσία. Με άλλα λόγια οι (αναπόφευκτες) κυρώσεις που και η Ευρώπη θα επιβάλει στη Μόσχα υπάρχει κίνδυνος αφενός να προκαλέσουν ελλείψεις ενέργειας, εάν κλείσουν οι «στρόφιγγες», αφετέρου να εκτροχιάσουν τις τιμές όχι μόνο της ενέργειας, αλλά και των τροφίμων.

Το πρόβλημα δεν είναι κυρίως τι θα γίνει τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αλλά σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, καθώς κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος

● ούτε για το είδος της «λύσης» που θέλει να επιβάλει ο Πούτιν στην Ουκρανία

● ούτε για το μέγεθος των κυρώσεων που θα πρέπει να αποφασίσει η Ευρώπη για να διατηρήσει τη διπλωματική «αξιοπρέπειά» της χωρίς ταυτοχρόνως να λάβει μια απάντηση που θα της κοστίσει τραγικά στο ενεργειακό και το οικονομικό επίπεδο.

Κανείς, με άλλα λόγια, δεν μπορεί να είναι βέβαιος αν οι Ευρωπαίοι είναι σε θέση να ρισκάρουν – και, κυρίως, για πόσο – τις μεγάλες επενδύσεις, συμπράξεις και συναλλαγές τους με τη Ρωσία. Ένα δύσκολο παιχνίδι έχει αρχίσει και το μέλλον διαγράφεται προς το παρόν σκοτεινό για όλους, αφού, ενδεχομένως, αποτελεί την πρώτη πράξη πολύ μεγαλύτερων ανακατατάξεων που από καιρό δρομολογούνται σε πλανητικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Διαβάστε επίσης:

Ουκρανία και τουρκικός αναθεωρητισμός

Όταν ο Πούτιν διορθώνει τον Λένιν…

Ιερείς στο απυρόβλητο;