Μέρος Τέταρτο

Ο μεγαλύτερος σε ηλικία από τους τρεις ηγέτες που θα αποφάσιζαν για το μέλλον του κόσμου μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου στη Γιάλτα ήταν ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, που μόλις τον προηγούμενο Νοέμβριο του 1944 είχε κλείσει τα εβδομήντα του χρόνια. Ακολουθούσε ο Στάλιν, που ήταν 66 ετών, και, τέλος, ο μικρότερος όλων αλλά και με την πιο επισφαλή υγεία, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς του 20ού αιώνα, που βάδιζε στα 63 του χρόνια. Είναι αλήθεια ότι όλοι είχαν – άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο – πρόβλημα με την υγεία τους, το οποίο σίγουρα επιβαρύνθηκε από τις τεράστιες ευθύνες του πολέμου στον οποίο υπήρξαν οι βασικοί πρωταγωνιστές από τη μεριά των Συμμάχων.

Η διπολική διαταραχή του Τσώρτσιλ

Στις 10 Μάιου του 1940 ο Τσώρτσιλ αναλάμβανε, σε ηλικία εξήντα πέντε ετών, την πρωθυπουργία, επωμιζόμενος ωστόσο ένα τεράστιο βάρος, που ξεπερνούσε τα όρια της Μ. Βρετανίας, καθώς ήταν ο μόνος Ευρωπαίος ηγέτης που είχε ερμηνεύσει σωστά τις προθέσεις του Χίτλερ και ήταν αποφασισμένος να τον αντιμετωπίσει. Αυτό αποδείχτηκε σχεδόν αμέσως όταν, λίγες μέρες αργότερα, περί τα τέλη Μαΐου 1940 – και ενώ τα βρετανικά στρατεύματα στη Δουνκέρκη ήταν αποκλεισμένα δίχως ελπίδα διαφυγής και σωτήριας –, οι ενέργειές του ανέτρεψαν το σκηνικό. Λίγο μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ ο Τσώρτσιλ έφυγε εσπευσμένα για την Αμερική. Μετά το κουραστικό διά θαλάσσης ταξίδι, όταν πλέον κατέλυσε στον Λευκό Οίκο, ήταν πολύ εξαντλημένος και δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Τη νύχτα της 26ης Δεκεμβρίου 1941 ο Τσώρτσιλ έπαθε ένα ελαφρύ έμφραγμα, το οποίο, ωστόσο, ο γιατρός του, σερ Τσαρλς Γουίλσον, έλαβε την ευθύνη να το αποκρύψει από τον ίδιο καθώς, αν το μάθαινε, εκτιμούσε ότι θα ήταν ιδιαίτερα επιβαρυντικό για τον ασθενή του. Την επομένη, ο Τσώρτσιλ περιέγραφε στον γιατρό του, ανάβοντας ένα από τα γνωστά του πούρα, ότι, στην προσπάθειά του να ανοίξει ένα παράθυρο, τεντώθηκε κάποιος μυς στον θώρακα κι ένιωσε έναν πόνο να επεκτείνεται από το στήθος στο μπράτσο… Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η υγεία του Τσώρτσιλ σε όλη τη διάρκεια του πολέμου παρέμεινε σχετικά καλή και, πάρα τα κιλά του, συνέχισε να τρώει βαριά γεύματα, να καπνίζει αρειμανίως και να καταναλώνει απίστευτες ποσότητες αλκοόλ!

Τον Δεκέμβριο του 1943, και ενώ βρισκόταν στη Βόρεια Αφρική, αρρώστησε με πνευμονία. Ο Άλαν Μπρουκ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Βρετανικών Ενόπλων Δυνάμεων, σημείωνε στο ημερολόγιό του: «Ήταν τρομερά εξαντλημένος. Πολύ φοβάμαι πως χάνει τις δυνάμεις του όλο και πιο γρήγορα». Εδώ να σημειωθεί ότι ο Τσώρτσιλ υπέφερε από βαριές κρίσης κατάθλιψης σε όλη του τη ζωή. Ο ίδιος μάλιστα είχε εκμυστηρευτεί στον Γουίλσον τις σκέψεις αυτοκτονίας που έκανε. Πολλοί υποστηρίζουν πλέον ότι το πιθανότερο είναι να έπασχε από διπολική διαταραχή και όχι από απλή κατάθλιψη. Ο Όλιβερ Χάρβεϊ, γραμματέας του υπουργού των Εξωτερικών Άντονι Ίντεν, έγραφε το 1943: «Ο πρωθυπουργός βρισκόταν σε μιαν αλλόφρονα κατάσταση ευθυμίας. Η μάχη τον είχε κάνει να χάσει τα μυαλά του. Οι ποσότητες αλκοόλ που κατανάλωσε – σαμπάνια, κονιάκ, ουίσκι – ήταν απίστευτες».

Η παρανοϊκή καχυποψία του Στάλιν

Η υγεία του Στάλιν σε γενικές γραμμές ήταν καλή σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, αν και το καλοκαίρι του 1941, με τη γερμανική επέλαση στη Ρωσία, έφτασε στα όρια του νευρικού κλονισμού, τον οποίο ξεπέρασε και αντιμετώπισε. Το βασικό, ωστόσο, στοιχείο της ψυχοσύνθεσης του Στάλιν ήταν η ακραία παράνοιά του, η οποία αποτυπώθηκε δραματικά με την περιβόητη καχυποψία εναντίον των πάντων. Υπάρχει πλήθος ιστορικών μαρτυριών για αμέτρητα περιστατικά, τα οποία άφησαν έναν μακρύ κατάλογο εκτελεσθέντων πίσω τους με τις πιο παρανοϊκές αιτιάσεις. Πιθανολογείται ότι οι ρίζες της παράνοιάς του εντοπίζονται στα παιδικά του χρόνια. Δεν εμπιστευόταν επίσης ούτε και την ιατρική επιστήμη, με συνέπεια κάθε ιατρική γνωμάτευση να αποτελεί περισσότερο μια καταδίκη για τον γιατρό παρά μια θεραπεία για τον ασθενή. Ο Στάλιν έπινε επίσης κι αυτός, αλλά σπάνια μεθούσε. Όπως ο Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ, υπήρξε κι αυτός μανιώδης καπνιστής. Για την ακρίβεια, κάπνιζε συνέχεια και του άρεσαν τα αμερικανικά τσιγάρα. Παρ’ όλα αυτά, τις περισσότερες φορές κάπνιζε μια από τις πίπες του (οι περισσότερες των οποίων είχαν εισαχθεί από την Ντάνχιλ του Λονδίνου).

Η πολιομυελίτιδα του Ρούσβελτ

Ο Ρούσβελτ πέρασε τέσσερα χρόνια ως κυβερνήτης της Νέας Υόρκης και δώδεκα ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, καθηλωμένος σε ένα αναπηρικό καρότσι εξαιτίας της πολιομυελίτιδας, που τον κτύπησε σε ηλικία 39 ετών. Την περίοδο 1942-1944 η υγεία του επιδεινώθηκε, κάτι που αρχικά δεν υπέπεσε στην αντίληψη του προσωπικού του γιατρού που, καθώς ήταν στρατιωτικός, δεν είχε επαρκή κλινική εμπειρία. Ο νέος γιατρός που τον ανέλαβε διέγνωσε αμέσως πίεση, ενώ οι ακτινογραφίες έδειξαν μεγαλοκαρδία. Ο γιατρός Μπρούεν διέγνωσε εύκολα υπέρταση, υπερτασική καρδιοπάθεια, βαλβιδοπάθεια των αριστερών καρδιακών κοιλοτήτων και οξεία βρογχίτιδα. Παρά την κακή υγεία του, ο Ρούσβελτ έλαβε μέρος στις εκλογές του 1944 και, όπως εκτιμάται, τον συνέδραμε από τις αρχές του 1944 ο στρατηγός Αϊζενχάουερ. Τον Φεβρουάριο του 1945 ο Ρούσβελτ ταξίδεψε στη Γιάλτα με επιβαρυμένη υγεία, πράγμα που ήταν σε γνώση των οικείων του. Στις 8 Φεβρουαρίου, λίγο πριν από το τέλος των συνομιλιών που μεταξύ άλλων έκριναν το μέλλον της Ανατολικής Ευρώπης και κυρίως της Πολωνίας, ο Αμερικανός Πρόεδρος παρουσίασε εναλλασσόμενο σφυγμό, που είναι ενδεικτικό πολύ σοβαρής καρδιακής πάθησης.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η υγεία του Ρούσβελτ την εποχή της Γιάλτας ήταν στο χειρότερο σημείο, πράγμα που συνάγεται από πολλές μαρτυρίες πλέον, όπως και δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία (από μαρτυρίες αξιωματούχων που παραβρέθηκαν στις διαπραγματεύσεις της διάσκεψης) ότι ο Ρούσβελτ δεν έχασε ούτε λεπτό τη διαπραγματευτική του ικανότητα παρά την άσχημη κατάσταση της υγείας του, που λίγο αργότερα θα τον οδηγούσε στον θάνατο.

Η Συμφωνία της Γιάλτας έχει δεχτεί – και ώς τις μέρες μας ακόμα δέχεται – δριμεία κριτική, κυρίως ως προς τις γενναιόδωρες παραχωρήσεις στους Σοβιετικούς, με αποκορύφωμα την άδικη τύχη της Πολωνίας. Ωστόσο, για την αλήθεια, οφείλουμε να τονίσουμε ότι για να ηττηθεί η Γερμανία η Σοβιετική Ένωση υπέστη τις βαρύτερες απώλειες από όλους τους Συμμάχους. Και αυτό ήταν ένα ισχυρότατο επιχείρημα του Στάλιν στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Υπολογίζεται ότι για κάθε Αμερικανό ή Βρετανό στρατιώτη η Ιαπωνία έχασε επτά ανθρώπους, η Γερμανία είκοσι και η Σοβιετική Ένωση ογδόντα πέντε!

Διαβάστε επίσης:

Κυβέρνηση του «βλέποντας και κάνοντας»

Τσίπρας: Καταγγέλλει «πλιάτσικο» εν μέσω κρίσης ακρίβειας

Πάρτι γενεθλίων για τον κορωνοϊό