Η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ στην Ελλάδα και την Κύπρο αποτελεί άλλο ένα βήμα για την ενίσχυση μιας φιλίας που άρχισε να σχηματοποιείται πριν από περίπου 12 χρόνια.

Διαφορετικές κυβερνήσεις και πολιτικοί απ’ όλες τις πλευρές έχουν δεσμευτεί στη διατήρηση και προώθηση μιας «win-win» συνεργασίας που διαρκώς διευρύνεται. Για παράδειγμα, η τριμερής Σύνοδος Κορυφής Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας στην Ιερουσαλήμ, τον περασμένο Δεκέμβριο, απέδειξε την αποφασιστικότητα του πρωθυπουργού Νάφταλι Μπένετ να συνεχίσει την πολιτική του προκατόχου του, Μπένιαμιν Νετανιάχου, όσον αφορά στην Ελλάδα και την Κύπρο. Κοινές δράσεις στους τομείς της οικονομίας, της ενέργειας, της άμυνας, της κυβερνοασφάλειας και του πολιτισμού, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη μάχη κατά του αντισημιτισμού και την ανάγκη για στενότερες σχέσεις ΕΕ-Ισραήλ, σηματοδοτούν μερικά από τα κοινά συμφέροντα.

Η επίσκεψη Χέρτσογκ προκάλεσε αυξημένο ενδιαφέρον, όχι μόνο ως μια ένδειξη της συνέχειας της τριμερούς συνεργασίας, αλλά και σε σχέση με τη στιγμή που γίνεται. Ο Χέρτσογκ ταξίδεψε και στην Τουρκία λίγο αργότερα και συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η χρονική ακολουθία θα μπορούσε να είναι συμβολικά σημαντική. Η Ιερουσαλήμ δεν βλέπει την πιθανή επαναπροσέγγιση με την Άγκυρα ως παράγοντα που θα μπορούσε να επιδράσει στις εξαιρετικές σχέσεις με την Αθήνα και τη Λευκωσία. Είναι διπλωματικές κινήσεις που διασφαλίζουν ότι τέτοιες ανησυχίες, αν υπάρχουν, θα μπορούσαν να κατευναστούν.

Η αναθέρμανση των σχέσεων Ισραήλ και Τουρκίας είναι μια ιδιαίτερα λεπτή υπόθεση. Η εμπιστοσύνη δεν πρόκειται να αποκατασταθεί όσο η Τουρκία δεν σταματά την υποστήριξη της Χαμάς, της ομάδας που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας. Επίσης, υπάρχουν και άλλες διαφωνίες που ξεφεύγουν από τη γενικότερη στάση της Άγκυρας στο Παλαιστινιακό και αγγίζουν τη φιλοδοξία του Ερντογάν, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως «αναθεωρητής» από πολλούς αναλυτές, να υλοποιήσει την ατζέντα του για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Το Ισραήλ και η Τουρκία προσπαθούν να συνθέσουν τις διαφορές τους σε ένα επίπεδο όπου θα επιτευχθεί ένα μίνιμουμ κατανόησης. Για παράδειγμα, σε κάποιες περιπτώσεις, η καλή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσε να ελέγξει την επιρροή του Ιράν. Αυτό έχει δοκιμαστεί σε συνέργειες κατά της Χεζμπολά στη Συρία, αλλά και στη σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας το 2021. Ωστόσο, είναι συζητήσιμο αν η Άγκυρα μοιράζεται τις στρατηγικές ευαισθησίες της Ιερουσαλήμ ή ότι επενδύει στον οπορτουνισμό για να διορθώσει τις διμερείς σχέσεις. Κατά την επίσκεψή του στην Τεχεράνη, τον περασμένο Νοέμβριο, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, έκανε λόγο για συνεχιζόμενο διάλογο για έναν οδικό χάρτη μιας μακροπρόθεσμης και συνολικής συνεργασίας της Τουρκίας με τον Ιράν, και εξέφρασε την υποστήριξή του στη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Το Ισραήλ εισέρχεται στις συζητήσεις με φυσικό σκεπτικισμό και από θέση ισχύος. Σε τελική ανάλυση είναι η Τουρκία εκείνη που μοιάζει επισπεύδουσα στην προσπάθεια επιδιόρθωσης των σχέσεων, μετά από χρόνια σοβαρής έντασης. Ταυτόχρονα με το Ισραήλ, προσεγγίζει συστηματικά την Αίγυπτο, την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Η προβληματική κατάσταση της τουρκικής οικονομίας είναι ο προφανής λόγος για τις επιλογές της Τουρκίας. Ωστόσο, ίσως αποτελεί και τμήμα μιας μεγάλης διαπραγμάτευσης της τουρκικής κυβέρνησης με την κυβέρνηση Μπάιντεν, σχετικά με τον μελλοντικό προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας, του βαθμού με τον οποίο θα ευθυγραμμίζεται με τους γεωπολιτικούς υπολογισμούς των ΗΠΑ και τη συμβατότητα με τις υποχρεώσεις προς το ΝΑΤΟ. Αν το Ισραήλ ανακαλύψει στη διάρκεια της διαδικασίας ότι μπορεί να κάνει προσαρμογές με τις οποίες οι μελλοντικές κινήσεις της Τουρκίας θα εξυπηρετούν τους στόχους εθνικής ασφαλείας του, θα έχει κάθε λόγο να συμμετάσχει, πάντα με προσοχή.

Το περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον δεν είναι στατικό. Η δραματική επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας από το 2008 μπορεί να αναστραφεί, υπό συνθήκες που καθιστούν μια επαναπροσέγγιση αμοιβαία επιθυμητή. Η Ελλάδα και η Κύπρος παρακολουθούν τις εξελίξεις, ελπίζοντας ότι η Τουρκία θα επιδείξει ειλικρίνεια και θα συμπεριφερθεί υπεύθυνα σε μια ταραγμένη «γειτονιά». Σε αυτό το πνεύμα, η μόχλευση του Ισραήλ στην προσπάθεια μιας περιεκτικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και πέρα από αυτή, δεν πρέπει να αγνοηθεί. Είναι αφελές να περιμένει κάποιος την σύμπτωση αντίληψης μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας, αλλά είναι δυνατό να οραματιστεί αποτελέσματα, όπου ο κίνδυνος σύγκρουσης θα μειωθεί και ο χώρος για συνεργασία θα αυξηθεί.

*Ο Γιώργος Τζογόπουλος είναι ερευνητής στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ του Πανεπιστημίου Μπαρ-Ιλάν και συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ

Διαβάστε επίσης:

Μόσχα και Κίεβο πολεμούν και διαπραγματεύονται

Προσδοκώντας μία Ενωμένη Ευρώπη

Για τον σφαγιασμό του ουκρανικού λαού καλά κούλουμα!