Σύμφωνα με τον Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο στρατηγός Μάρσαλ υπήρξε ο αρχιτέκτονας της νίκης των Συμμάχων εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Ο Μάρσαλ έλαβε μέρος και στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο Δυτικό Μέτωπο, με τον βαθμό του συνταγματάρχη.

Τη χρονιά που κηρύχτηκε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έλαβε τον βαθμό του στρατηγού και έγινε αρχηγός του αμερικανικού επιτελείου. Λίγο μετά τη λήξη του πολέμου, το 1947, έγινε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του προώθησε το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ, ενώ το 1953 του αποδόθηκε το Νόμπελ Ειρήνης για τις προσπάθειές του στον τερματισμό του πολέμου της Κορέας. Πέθανε το 1959.

Η πολιτική στρατηγική του Μάρσαλ

«Ο στρατηγός Μάρσαλ αποκάλυψε το σχέδιο κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του στο Χάρβαρντ, στις 5 Ιουνίου 1947, η οποία μεταδόθηκε ραδιοφωνικά ολόκληρη από το BBC. Εκείνη την εποχή, ο ίδιος και οι υποστηρικτές του – στους οποίους περιλαμβάνονταν τόσο ο Ντιν Άτσεσον όσο και ο Τζορτζ Κέναν – μάχονταν ενάντια σε κάποιες εναλλακτικές προτάσεις που θα μπορούσαν να επαναλάβουν τα λάθη της προηγούμενης γενιάς.

Το Σχέδιο Μοργκεντάου, που το είχε υποστηρίξει το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, προέβλεπε την επιβολή τιμωρητικών επανορθώσεων στη Γερμανία, όπως το 1919, και περιείχε τη νεωτεριστική πρόταση της μετατροπής της γερμανικής οικονομίας σε αγροτική – βουκολική… Το Σχέδιο Μονέ, που προτιμούσε η Γαλλία, θα έθετε το μεγαλύτερο μέρος της γερμανικής βιομηχανίας υπό γαλλικό έλεγχο.

Το ενδιαφέρον του Κέναν ήταν στρατηγικού χαρακτήρα. Πεπεισμένος για τα σοβιετικά επεκτατικά σχέδια, είδε το Σχέδιο Μάρσαλ ως ουσιώδες στοιχείο της πολιτικής της συγκράτησής τους. Η αρχική ομιλία του Μάρσαλ περιείχε μια συγκεκριμένη πρόσκληση προς την ΕΣΣΔ για συμμετοχή. Όπως όμως είχε προβλέψει ο Κέναν, ο Στάλιν αρνήθηκε – αν και όχι πριν στείλει τον Μολότοφ να κάνει λεπτομερείς έρευνες. Επίσης, εμπόδισε την Πολωνία και την Τσεχοσλοβακία να παραβρεθούν στη Διάσκεψη των Παρισίων, όπου συμφωνήθηκαν οι τρόποι λειτουργίας του σχεδίου. Η ΕΣΣΔ θα αποζημιωνόταν η ίδια, ορίζοντας την υποχρεωτική παράδοση αγαθών στην ελάχιστη τιμή από όλες τις χώρες δορυφόρους της.

Ωστόσο, θα μπορούσε κάποιος να προσθέσει ότι ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Έρνεστ Μπέβιν έκανε ό,τι μπορούσε για να διασφαλίσει την απουσία των Σοβιετικών. Είπε στον Μολότοφ ότι η οικονομική επίδοση όλων των χωρών που θα συμμετείχαν, θα έπρεπε να μελετηθεί εξονυχιστικά. Ήξερε άριστα ότι η Μόσχα δεν θα δεχόταν ποτέ έναν τέτοιο όρο. Με αυτόν τον τρόπο, ώς τις αρχές του 1948, η ευρωπαϊκή διαίρεση έπαιρνε και οικονομικές διαστάσεις εκτός από τις πολιτικές και στρατιωτικές. Οι χώρες που ωφελούνταν περισσότερο από το Σχέδιο Μάρσαλ ήταν η Βρετανία, η Γαλλία και η Ολλανδία. Το μερίδιο της Γερμανίας, λιγότερο από το μισό του βρετανικού, ήταν σχετικά μέτριο.

Η Ισπανία του Φράνκο ήταν η μόνη δυτική χώρα που αποκλείστηκε. Όλα αυτά τα χρόνια καμία απόφαση δεν πάρθηκε για το μέλλον της Γερμανίας. Για διαφορετικούς ο καθένας τους λόγους, οι Δυτικοί σύμμαχοι και η ΕΣΣΔ ήθελαν να κρατήσουν τη χώρα ως ενιαία οντότητα.

Όμως όλες οι πιέσεις οδηγούσαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σοβιετικού τύπου περιορισμοί εισήχθησαν σε κάθε μια από τις σοβιετικές ζώνες κατοχής – στην Ανατολική Γερμανία, στο Ανατολικό Βερολίνο και στην ανατολική Αυστρία. Στη βρετανική, τη γαλλική και την αμερικανική ζώνη κατοχής, αντίθετα, γίνονταν προσπάθειες για τη στήριξη των δυτικού τύπου ελευθεριών, ειδικά στον τομέα της τοπικής διακυβέρνησης και της οικονομικής διαχείρισης.

Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώην δήμαρχος της Κολωνίας, οργάνωνε για παράδειγμα το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα του στη βρετανική ζώνη, πολύ πριν υπάρξει κεντρικό κοινοβούλιο στο οποίο θα λειτουργούσε. Στις 23 Ιουνίου 1948 το κατοχικό νόμισμα αποσύρθηκε από τις τρεις δυτικές ζώνες και εισήχθη σε κυκλοφορία το γερμανικό μάρκο.

Οι Σοβιετικοί απάντησαν με τον αποκλεισμό του Βερολίνου, όμως δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τις ευρύτερες εξελίξεις. Μια συνταγματική επιτροπή άρχισε να δουλεύει πάνω στον σχεδιασμό του «Βασικού Νόμου», και τον Μάιο του 1949 γεννήθηκε η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας με πρωτεύουσα τη Βόννη. Πρώτος της καγκελάριος ήταν ο Αντενάουερ. Πρακτικά, αν και όχι θεωρητικά, η Γερμανία είχε διαιρεθεί».

Το σχέδιο και η μοιρασιά

«Το κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεών της».

George Kennan, Αμερικανός διπλωμάτης

Μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν την οικονομική στήριξη και ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, ιδιαίτερα δε μετά την εξάπλωση και ενδυνάμωση των κομμουνιστικών καθεστώτων, τα οποία έθεταν σε άμεσο κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Η οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ διαιρέθηκε ανάμεσα στις συμμετέχουσες χώρες, βασισμένη στο «κατά κεφαλήν» εισόδημα. Περισσότερη ενίσχυση δόθηκε στις μεγάλες βιομηχανικές δυνάμεις, καθώς επικρατούσε η άποψη ότι η αποκατάστασή τους ήταν στοιχειώδης για τη γενική αναβίωση της Ευρώπης. Ακόμη, περισσότερη «κατά κεφαλήν» βοήθεια δόθηκε στους Συμμάχους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ λιγότερη δόθηκε σε αυτούς που αποτελούσαν τις Δυνάμεις του Άξονα ή σε αυτούς που απλώς παρέμειναν ουδέτεροι.

Το Σχέδιο Μάρσαλ αντιμετωπίστηκε από μερίδα ιστορικών ως μία ολοκληρωτική επιτυχία της γενναιοδωρίας των Αμερικανών. Αργότερα ερμηνεύτηκε ως δείγμα του αμερικανικού οικονομικού ιμπεριαλισμού και ως απόπειρα απόκτησης του ελέγχου της Δυτικής Ευρώπης – όπως ακριβώς οι Σοβιετικοί ήλεγχαν την Ανατολική. Μη όντας ιδιαίτερα γενναιόδωρο, το Σχέδιο Μάρσαλ θεωρήθηκε από τους επικριτές του ως ο πολιορκητικός κριός των γεωπολιτικών στόχων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, λίγη σημασία έχουν οι προθέσεις σε σχέση με τα αποτελέσματα αυτών των προθέσεων. Και αυτά κρίθηκαν από την αμείλικτη σύγκριση του επιπέδου ζωής ενός πολίτη της Δυτικής Ευρώπης με εκείνο ενός από την Ανατολική…

Όσον αφορά στην Ελλάδα, το Σχέδιο Μάρσαλ έσωσε στην κυριολεξία τη χώρα από την εξαθλίωση, ενώ ταυτόχρονα έθεσε τα θεμέλια για μια ταχεία οικονομική ανάπτυξη. Αν ανατρέξει κανείς στη δεκαετία του ’50 αυτό γίνεται παραπάνω από φανερό. Το Σχέδιο Μάρσαλ επέτρεψε στη χώρα την ευρωπαϊκή της ενσωμάτωση!

Διαβάστε επίσης

Σε συμπληγάδες ο Μακρόν

Άλυτα τα θέματα πληθωρισμού και ενέργειας – Χωρίς προσδοκίες η Ελλάδα από τη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου

ΣΥΡΙΖΑ: Αυλαία της προεκλογικής μάχης με σκληρή αντιπαράθεση