Προκειμένου να αντιμετωπίσει τις πρόσφατες σημαντικές εδαφικές απώλειες των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην ανατολική και νότια Ουκρανία, αλλά και γενικότερα τις δυσμενείς για τη Ρωσία εξελίξεις της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, ο Βλαντίμιρ Πούτιν αφενός κήρυξε μερική επιστράτευση (τουλάχιστον) 300.000 εφέδρων, οι οποίοι τις επόμενες μέρες αναμένεται να επανδρώσουν τις μάχιμες μονάδες, αφετέρου απείλησε απροκάλυπτα τη Δύση με χρήση των ρωσικών πυρηνικών όπλων.

Σημαντικά προβλήματα επάνδρωσης

Οι μέχρι τώρα πληροφορίες των ΜΜΕ για τη ρωσική μερική επιστράτευση καταδεικνύουν σοβαρά προβλήματα, τόσο λόγω των πολλαπλών λαθών στη στρατολόγηση, όπως άλλωστε παραδέχθηκε και το Κρεμλίνο, αλλά και λόγω της απροθυμίας των Ρώσων πολιτών να καταταχθούν στον ρωσικό στρατό. Μάλιστα, σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι επέλεξαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, παρά να πολεμήσουν στην Ουκρανία.

Πέρα από τα όποια προβλήματα της στρατολόγησης, ο ρωσικός στρατός παρουσιάζει και έλλειψη μάχιμου προσωπικού. Το στρατεύσιμο προσωπικό των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: τους στρατεύσιμους οπλίτες (κληρωτούς), που στρατολογούνται δύο φορές ετησίως, και τους επαγγελματίες οπλίτες με σύμβαση ορισμένου χρόνου.

Να σημειώσουμε ότι, από το 2008, η Ρωσία έχει επικεντρωθεί με περιορισμένη επιτυχία στη στρατολόγηση των συμβασιούχων οπλιτών (επαγγελματιών), με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένα μείγμα στρατεύσιμων και συμβασιούχων οπλιτών.

Η ρωσική νομοθεσία απαγορεύει στους στρατεύσιμους οπλίτες να μάχονται, εκτός εάν κηρυχτεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή εθνική στρατιωτική κινητοποίηση. Ως εκ τούτου οι συμβασιούχοι στρατιώτες προορίζονται για τις μάχιμες μονάδες (αερομεταφερόμενες, Spetsnaz, αναγνώρισης κ.λπ.) και για την κάλυψη τεχνικών θέσεων, όπου απαιτούνται υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης και γνώσης. Από την πλευρά τους οι κληρωτοί εκπαιδεύονται κυρίως στις μονάδες του τόπου καταγωγής τους από συμβασιούχους στρατιώτες και αξιωματικούς. Έτσι το συμβασιούχο προσωπικό αποκτά ζωτική σημασία για τη συνολική ετοιμότητα του ρωσικού στρατού.

Κατά τη διάρκεια του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, οι σημαντικές ανθρώπινες απώλειες δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα επάνδρωσης του ρωσικού στρατού.

Δεδομένου ότι, μέχρι πρόσφατα, η Ρωσία δήλωνε ότι η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση ήταν μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» (και όχι πολεμική επιχείρηση), κατά την οποία απαγορεύεται η χρήση των κληρωτών, γίνεται αντιληπτό ότι οι ανθρώπινες απώλειες μπορούσαν να αντικατασταθούν μόνο με συμβασιούχο προσωπικό. Κατ’ αυτόν τον τρόπο περιοριζόταν ιδιαίτερα ο αριθμός του διαθέσιμου προσωπικού για την ενίσχυση των μάχιμων μονάδων.

Σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες, προκειμένου να επιλύσει το πρόβλημα της έλλειψης μάχιμων στρατιωτών, κατά τη διάρκεια της στρατολόγησης, η Ρωσία εφαρμόζει τα ακόλουθα:

● Πίεση στους στρατεύσιμους, ώστε να υπογράψουν ως συμβασιούχοι.

● Προσφορά υψηλών μισθών και παροχή μπόνους για τους νέους συμβασιούχους στρατιώτες (περίπου τρεις έως πέντε φορές τον μέσο μισθό) και σε βραχυπρόθεσμη βάση (έξι μήνες).

● Υποχρεωτική στρατολόγηση τουλάχιστον ενός τάγματος συμβασιούχων στρατιωτών ανά ρωσική ομοσπονδιακή περιφέρεια, με τα περισσότερα από αυτά τα τάγματα να αποτελούν τον πυρήνα του νεοσύστατου 3ου Σώματος Στρατού στο Μούλινο (ανατολικά της Μόσχας).

● Υποχρεωτική στράτευση κατοίκων στις περιοχές Ντονέτσκ και Λουχάνσκ (δεν ανήκουν στη ρωσική επικράτεια και οι κάτοικοί τους δεν έχουν την προστασία που παρέχεται στους Ρώσους στρατεύσιμους).

● Αυξανόμενη εξάρτηση από ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες (Private Military Company – PMC), συμπεριλαμβανομένου του Ομίλου Wagner, για τη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων, ειδικά στην περιοχή του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.

Παρατηρητές σημειώνουν ότι αυτές οι τακτικές πρόσληψης έχουν άρει τους περιορισμούς ηλικίας και υγείας. Επιπλέον η διάρκεια και η εκπαίδευση για πολλές από αυτές τις νέες μονάδες δεν είναι οι προβλεπόμενες.

Στις 25 Αυγούστου 2022 ο Ρώσος Πρόεδρος υπέγραψε ένα διάταγμα για την αύξηση του μεγέθους του ενεργού στρατού σε 1,15 εκατομμύρια (δηλαδή αύξηση κατά 137.000). Αν και το διάταγμα από μόνο του δεν επιλύει τα ζητήματα του ρωσικού στρατιωτικού προσωπικού, εντούτοις καταδεικνύει ως έναν βαθμό τον σχεδιασμό της ρωσικής κυβέρνησης για μια παρατεταμένη ρωσο-ουκρανική συγκρουσιακή κατάσταση.

Περιορισμένη, αλλά αυξανόμενη απειλή

Στην παρούσα φάση η ρωσική πυρηνική απειλή εκτιμάται ως «ιδιαίτερα περιορισμένη», αλλά, σε κάθε περίπτωση, πολλαπλάσια της αντίστοιχης πυρηνικής απειλής κατά την έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου. Εκτιμάται ότι η Ρωσία διαθέτει την επιχειρησιακή δυνατότητα χρήσης «στρατηγικών πυρηνικών όπλων», όχι όμως την πρόθεση (για ευνόητους λόγους). Ως εκ τούτου, η πιθανότητα χρησιμοποίησής τους παραμένει «ιδιαίτερα περιορισμένη».

Αντίθετα η χρήση των «μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων» ή «τακτικών πυρηνικών όπλων», τα οποία μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές περιορισμένης ισχύος σε μικρά και μεσαία βεληνεκή, εκτιμάται ως «περιορισμένη», με τάση σημαντικής αύξησης της πιθανότητας χρήσης τους το επόμενο χρονικό διάστημα, αναλόγως των εξελίξεων στο πεδίο της μάχης.

Να επισημάνουμε ότι τα «μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα» αφενός δεν εμπίπτουν στους περιορισμούς των συμφωνιών ΗΠΑ – Ρωσίας για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων, αφετέρου χρησιμεύουν, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση των συμβατικών δυνάμεων, όταν αυτές αποτυγχάνουν στο πεδίο της μάχης. Επομένως, εάν αποτύχει η μερική επιστράτευση και συνεχιστούν, με τη σημαντική πάντα υποστήριξη της Δύσης, οι επιτυχίες του ουκρανικού στρατού, τότε η χρήση των «τακτικών πυρηνικών όπλων» της Ρωσίας ίσως θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Πέραν των πυρηνικών όπλων, η πυρηνική ασφάλεια στο ευρύτερο περιφερειακό επίπεδο δεν είναι δεδομένη, λόγω της ύπαρξης και της λειτουργίας τεσσάρων ουκρανικών πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος (συνολικά 15 αντιδραστήρες ελαφρού ύδατος) εντός της εμπόλεμης ζώνης.

Στις 4 Μαρτίου, οι ρωσικές δυνάμεις επιτέθηκαν και κατέλαβαν τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια στη νοτιοανατολική Ουκρανία. Η συνεχιζόμενη στρατιωτική κατάληψη από τις ρωσικές δυνάμεις και οι συνεχιζόμενοι βομβαρδισμοί πέριξ του εν λόγω πυρηνικού σταθμού, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη με έξι αντιδραστήρες, έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερη ανησυχία σχετικά με την πιθανότητα έκλυσης ραδιενέργειας στο περιβάλλον.

Την 1η Σεπτεμβρίου, ύστερα από μήνες διαπραγματεύσεων, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας μετέβη στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, όπου αφενός διαπίστωσε εκτεταμένες ζημιές λόγω των επαναλαμβανόμενων βομβαρδισμών, αφετέρου προειδοποίησε ότι «η συνεχιζόμενη στρατιωτική δραστηριότητα συνιστά συνεχή απειλή για την πυρηνική ασφάλεια».

Μια τυχαία ή εκούσια στοχοποίηση ενός πυρηνικού αντιδραστήρα μπορεί να προκαλέσει έκλυση ραδιενέργειας, κυρίως λόγω: α) της απώλειας του ψυκτικού υγρού και των χημικών εκρήξεων που θα ακολουθήσουν (Φουκουσίμα, 11 Μαρτίου 2011), β) της ρήξης των δομών συγκράτησης του αντιδραστήρα (Τσερνόμπιλ, 26 Απριλίου 1986) και γ) της πιθανής καταστροφής των δεξαμενών αποθήκευσης των χρησιμοποιηθέντων πυρηνικών καυσίμων.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Διαβάστε επίσης:

Ενεργειακή κρίση: Η Αθήνα «πιέζει» τις Βρυξέλλες για αποφάσεις

Προϋπολογισμός – ακορντεόν: Μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα με την έγκριση των δανειστών

Στην κόψη του ξυραφιού οι ελληνοτουρκικές σχέσεις – Σενάριο πολέμου στο τραπέζι