Το Ισραήλ και ο Λίβανος συμφώνησαν, με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, να προχωρήσουν σε ρύθμιση της ΑΟΖ.

Βουλγαρία και Βόρεια Μακεδονία παραμερίζουν τις άκαμπτες μακροχρόνιες διαφορές τους για να αντιμετωπίσουν από κοινού πολύ σοβαρά προβλήματα που ανακύπτουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μεταξύ των σοβαρότερων το πρόβλημα της ενέργειας και η εξεύρεση τρόπου, συμβατού με τα ισχύοντα στην Ε.Ε., ώστε η Βουλγαρία να αποστέλλει το πλεόνασμα της ηλεκτρικής της ενέργειας κατά προτεραιότητα στη Βόρεια Μακεδονία και όχι στους εταίρους.

Σημαντικές χώρες του Κόλπου αναγνωρίζουν διπλωματικά το Ισραήλ και προωθούν τις σχέσεις τους σε όλα τα επίπεδα.

Η Τουρκία, πιεζόμενη από τις διεθνείς εξελίξεις, αποκαθιστά διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και αποζητά διεξόδους για να επαναρρυθμίσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Το Ιράν αντιμετωπίζει σοβαρότατη εσωτερική κοινωνική κρίση που προκαλεί έντονη αποσταθεροποίηση και αξιοπρόσεκτη αμφισβήτηση της αυθεντίας του κράτους που δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση. Η αναζήτηση νέας συμφωνίας για τα πυρηνικά, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα, δεν εγκαταλείπεται.

Η Ρωσία ξεκίνησε μία περιφερειακή ένοπλη σύγκρουση επιλέγοντας να εισβάλει στη γειτονική, ομόθρησκη Ουκρανία. Η Μόσχα διεκδικεί την επέκταση της επιρροής της και καταλήγει να εξαρτά τις πολιτικές της από την Τουρκία και το Ιράν συνεχίζοντας την οποιαδήποτε επικοινωνία με την Ουάσιγκτον. Όσο οι δίαυλοι συνομιλίας παραμένουν ανοιχτοί μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων ο κόσμος ελπίζει ότι θα αποφευχθεί η ακραία κρίση και η πυρηνική, έστω και με όπλα θεάτρου, δοκιμασία της ανθρωπότητας.

Οι χώρες του ΟΠΕΚ+, κυρίως οι ηγέτες του, επιλέγουν να μειώσουν την παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου προκαλώντας μεγαλύτερη αβεβαιότητα, πολιτική και ενεργειακή, εκτιμώντας ακαίρως ότι με τον τρόπο τους θα διαμηνύσουν, κυρίως προς την αμερικανική διοίκηση και την Ε.Ε., ότι κάθε σκέψη μελλοντικών συμφωνιών με το Ιράν δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς τη σύμφωνη ρυθμιστική γνώμη της Σαουδικής Αραβίας.

Η Ευρώπη, παρότι συνηθίζει να παραβλέπει σοβαρές αρχές και κοινά αποφασισμένες πολιτικές της, έστω και με καθυστέρηση, προσέρχεται σε διευρυμένο σχήμα 44 κρατών / συνομιλητών στη Σύνοδο της Πράγας, με πρωτοβουλία της Γαλλίας.

Η Κίνα δραστηριοποιείται παγκοσμίως. Αξιοπρόσεκτες παραμένουν οι στρατηγικές, αλλά και το πνεύμα των κινήσεων του Πεκίνου προκειμένου οι κοινωνίες των χωρών υποδοχής της κινέζικης πολιτικής, εμπορικά, επενδυτικά και αναπτυξιακά, να μη θεωρούν επεκτατική και δυναστευτική την κινεζική παρουσία.

Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασχολούνται, μεταξύ άλλων θεμάτων, με τις τουρκικές μεθοδεύσεις που αποσταθεροποιούν τις ευρωατλαντικές γεωστρατηγικές επιλογές προκειμένου να αποφευχθούν «κερκόπορτες» στο όλο αμυντικό ΝΑΤΟϊκό οικοδόμημα.

Ο Ερντογάν επιμένει στην ένταση

Η Ελλάδα συμμετέχει σε όλη την προσπάθεια ανασύνταξης του κόσμου αντιμετωπίζοντας από κοινού με τη διεθνή κοινότητα όλες τις σύγχρονες προκλήσεις, πολιτικές, οικονομικές, ενεργειακές, στρατιωτικές, αλλά και πανδημικές, που προσδιορίζουν την παγκόσμια εξέλιξη από το 1990 μέχρι και την έναρξη της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Οι συντελεστές διαμόρφωσης περιβάλλοντος καταλλαγής, όπως πολύ εύστοχα το χαρακτηρίζει η ΑΘΠ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ευτυχώς δεν προσδιορίζονται μόνο από τις εθνικές προτεραιότητες κάθε κράτους, παρότι δυστυχώς, όταν πρόκειται περί υπερδυνάμεων, ο επιταχυντής κρίσης σε κάποιες στιγμές δεν ελέγχεται.

Η πραγματικότητα των ημερών μας προσδιορίζει και τις επιλογές της Ελλάδας. Προφανώς δεν εστιάζεται η πολιτική μας αποκλειστικώς στην εκτός πλαισίου συμπεριφορά της Τουρκίας και της Ρωσίας, αλλά χωρίς αμφισβήτηση η στάση των δύο χωρών μας απασχολεί στη χάραξη της πολιτικής.

Ρωσία και Τουρκία έχουν παγιδευτεί σε αδιέξοδο, όπως επισημαίνεται και από τον Χένρι Κίσινγκερ. Αν δεν προσφερθούν δυνατότητες αξιοπρεπούς επιστροφής στον χώρο της διπλωματίας, μόνο με συνολική σύγκρουση μπορούν να διαφύγουν από την κινούμενη άμμο της διεθνούς παρανομίας τους, χωρίς όμως να εξασφαλίζεται «η απόλυτη νίκη» που φαίνεται μέχρι αυτή τη στιγμή να αποζητούν με κάθε κόστος.

Οι συνομιλίες που συνεχίζονται από την πλευρά της ευρωατλαντικής συμμαχίας με τους δύο, Μόσχα και Άγκυρα, διαφοροποιούνται ως προς τη μέθοδο, την τακτική, αλλά και το επίπεδο επικοινωνίας.

Η Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ, ως χώρα που έχει αρχίσει την ουσιαστική ενταξιακή της διαδικασία στην Ε.Ε., αλλά και σύμμαχος των ΗΠΑ, έχει ακόμη τη δυνατότητα να συμμετέχει σε διεθνείς εξειδικευμένες συναντήσεις της ευρείας ευρωατλαντικής οικογένειας και να τοποθετείται προκλητικά από το ελεύθερο δημοκρατικό βήμα που της εξασφαλίζεται από συμμάχους και εταίρους.

Το δικαίωμα της Τουρκίας δεν αμφισβητείται, αλλά, όπως αντιλαμβάνεται η Άγκυρα, τα προβλήματα δημιουργούνται αποκλειστικώς από τις επιλογές της και την πολιτική της συμπεριφορά. Η πρόσδεση των συμφερόντων της Τουρκίας στο σκάφος των πολιτικών φιλοδοξιών της Μόσχας οδηγεί σε έναν πολιτικό λαβύρινθο. Ο μίτος προς την έξοδο δεν θα προσφερθεί από την Αριάδνη, αλλά από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες.

Η διαπραγμάτευση έχει διδάξει ότι πρέπει να παρέχεται δυνατότητα εκτόνωσης στα μέρη, κυρίως όταν η ένταση αγγίζει ακρότατα όρια πίεσης. Στην πανεπιστημιακή βιβλιογραφία που αναπτύσσεται η θεωρία των διαπραγματεύσεων, σε ειδικό κεφάλαιο περιγράφεται ο τρόπος εκτόνωσης (let them steam out). Τη θεωρία έκαναν πράξη για την Τουρκία στη Σύνοδο της Πράγας οι Ευρωπαίοι όταν παραχώρησαν το βήμα στον Ταγίπ Ερντογάν για να εκφραστεί ελεύθερα, αλλά ταυτοχρόνως παρείχαν ισότιμα και σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρωτόκολλο τον χρόνο απάντησης στον Έλληνα πρωθυπουργό.

Δεν αποτέλεσε έκπληξη η αναχώρηση του Τούρκου Προέδρου. Ήταν αναμενόμενη και περιγράφεται στα εγχειρίδια, επειδή ακριβώς προβλέπεται ότι η πλευρά που δεν γνωρίζει τα πλεονεκτήματα της διαδικασίας προώθησης των αμοιβαίων συμφερόντων φροντίζει να επιστρέψει άμεσα στην έδρα της για να διαβεβαιώσει το εκλογικό σώμα ότι κατήγαγε σημαντική πολιτική νίκη εις βάρος των αντιπάλων.

Επίσης δεν αποτελεί διαπραγματευτική πρωτοτυπία η ρητορική όξυνση από τη στιγμή που ο Τούρκος ηγέτης βρίσκεται πάλι στη χώρα του συνεχίζοντας την προσπάθεια της επανεκλογής του. Όπως δεν αποτελεί διαπραγματευτική έκπληξη η άνεση με την οποία ο Έλληνας πρωθυπουργός παρουσίασε την ελληνική προσέγγιση στο συνολικό θέμα προσκαλώντας για μία ακόμη φορά τον Τούρκο Πρόεδρο να προσέλθει σε συνομιλίες σεβόμενος το διεθνές δίκαιο και τα δικαιώματα των συνομιλητών του, που είναι τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. και ως εκ τούτου Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία.

Οι ρωσικές δουλείες

Η κατάσταση βέβαια δεν μπορεί να διαιωνίζεται και η διεθνής κοινότητα, κυρίως όμως ο αφανής ή εμφανής διαμεσολαβητής, εφαρμόζει διαπραγματευτικό ζίου – ζίτσου. Η ανάγκη εκσυγχρονισμού των οπλικών συστημάτων της τουρκικής αεροπορίας αποτελεί στρατηγική επιταγή του ΝΑΤΟϊκού σχηματισμού, όμως η Άγκυρα κατέστρεψε αυτή τη δυνατότητά της, που ισότιμα ισχύει για όλους τους συμμάχους, επιλέγοντας το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400.

Όταν η Τουρκία πείσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ότι έχει αποδεσμευθεί από τις ρωσικές δουλείες που ανέλαβε με τα συμβόλαια για το αντιαεροπορικό οπλικό σύστημα και τα δύο πυρηνικά εργοστάσια τότε κάτω από σοβαρές προϋποθέσεις θα εξασφαλίσει τα F-16 , ίσως αρχίσει νέα διαπραγμάτευση για τη συνολικότερη σχέση της με τις ΗΠΑ, συμμετοχή στο πρόγραμμα των F-35 μαζί με την Ελλάδα και επανάληψη της ενταξιακής διαπραγμάτευσης με την Ε.Ε. Κάθε αναθεωρητική πολιτική εμπεριέχει και τις αναγνώσεις των υπολοίπων και όχι μόνο οτιδήποτε θεωρεί η τουρκική πλευρά ως δικαίωμά της.

Στην Ελλάδα οι εκλεγμένες ηγεσίες της χώρας εγκαίρως πρόβλεψαν το εύρος που θα λάβει η παγκόσμια συζήτηση πολύ πριν ο κόσμος έλθει αντιμέτωπος με τις μεγάλες προκλήσεις των καιρών μας. Ρυθμίστηκαν οι σχέσεις με το Ισραήλ, η παρουσία στα Βαλκάνια, διαμορφώθηκαν τριμερείς συνεργασίες, που διευρύνθηκαν με συμμετοχή των ΗΠΑ και της Γαλλίας, συνδημιουργήθηκε το Φόρουμ Φυσικού Αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, αναπτύχθηκαν στρατηγικές συνεργασίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία.

Ρύθμιση συγκρουσιακών θεμάτων

Οι πολιτικές ηγεσίες στην Ελλάδα δεν μένουν αδιάφορες μπροστά στην εμπειρία που διαμορφώνεται από τη ρύθμιση σημαντικών συγκρουσιακών θεμάτων όπως ο παραμερισμός της κρίσης του Κατάρ με τα Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο. Παρακολουθείται πολύ προσεκτικά η ρύθμιση θεμάτων σχετικών με τις θαλάσσιες ζώνες, Ισραήλ – Λιβάνος, Κατάρ – Μπαχρέιν, αλλά και η συμπαραγωγή Κατάρ – Ιράν στο μεγαλύτερο πεδίο φυσικού αερίου στον Κόλπο.

Σημαντική διπλωματική εμπειρία προσφέρουν η προσέγγιση αραβικών κρατών και Ισραήλ, οι προοπτικές κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και η απεξάρτηση από τη μονοπωλιακή ρωσική στρατηγική είτε μέσα από νέα συμβόλαια με ΗΠΑ, Κατάρ, Αλγερία, αλλά ακόμη και με την Κίνα, που αποφασίζει να μεταφέρει στην αγορά, σε υψηλές τιμές, ενεργειακά αποθέματα που δημιουργούνται από την οικονομική της καθυστέρηση, που όμως σε τελική ανάλυση διευκολύνουν την Ευρώπη και αναστέλλουν το μονοπωλιακό πλεονέκτημα, στο οποίο η Μόσχα στηρίζει την πολιτική πολέμου με την Ουκρανία.

Επίσης η Αθήνα παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή τη διαμεσολαβητική προσπάθεια της Τουρκίας μεταξύ Μόσχας και Κιέβου για να καταγράψει τον τρόπο που η Άγκυρα θα προτείνει στα συγκρουόμενα μέρη να σεβαστούν το διεθνές δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και να αποσυρθεί η Ρωσία από περιοχές που έχει εισβάλει και παρανόμως κατέχει.

Συνολικά ο πολιτικός κόσμος στη χώρα μας καταγράφει τη χειραψία των Προέδρων Αναστασιάδη και Ερντογάν, που ξεπερνά τον κοινωνικό συμβολισμό. Μεγάλο πολιτικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις που εκφράζει ο ανεξάρτητος υποψήφιος για την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας και πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος προτείνει στην Τουρκία ρύθμιση των θαλασσίων ζωνών της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Τουρκίας υπογραμμίζοντας ότι σημαντικός παράγων διευκόλυνσης της συζήτησης είναι η Ε.Ε. υπό την πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ.

Προέχει η κοινή στρατηγική

Οι λεκτικές υπερβολές που επιλέγουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης για την εξέλιξη της συνολικής εξωτερικής μας πολιτικής δεν διευκολύνουν την ταχύτερη ικανοποίηση των εθνικών συμφερόντων, αλλά και δεν ανατρέπουν τη συνολική διαπίστωση ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις οργάνωσαν την εξωτερική μας πολιτική τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Από κοινού διαμορφώνεται, από τη δεκαετία του 1990, η πολιτική που αντιμετωπίζει ουσιαστικά τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Εγκαίρως προωθήθηκε στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, την Ινδία, την Κίνα αξιοποιώντας ταυτοχρόνως και το πλαίσιο των διμερών μας σχέσεων. Το διαχρονικό επίτευγμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής αποτελεί έργο κοινών πολιτικών και στρατηγικών επιλογών των κομμάτων που κυβέρνησαν τη χώρα μας, έστω και αν ορισμένες στιγμές, δυστυχώς κρίσιμες για την πολιτική ιστορία της Ελλάδας, ο ιδεολογικός «παρωπιδισμός» αναστέλλει την κοινή προσπάθεια.

Η εποχή στην οποία ζούμε επιβάλλει κόμματα και κυβερνώντες να συνεχίσουν ακολουθώντας την κοινή στρατηγική που έχουν συνδιαμορφώσει και αναδεικνύεται ως επαρκής, κάτω από πολύ δυσμενείς συνθήκες, για την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Eλλάδα, χώρα – δορυφόρος

Πώς μπορούν οι αρχηγοί Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ να πάρουν πλεονέκτημα ενόψει διπλής κάλπης

ΠΑΣΟΚ: Εκλογική ετοιμότητα μέχρι τέλη Νοεμβρίου