Οι εκλογές του Μαΐου του 2023 θα μείνουν στην Ιστορία για πολλούς λόγους:

1. Επειδή η Ν.Δ. έπιασε το μεγαλύτερο ποσοστό της μετά τη χρεοκοπία της χώρας το 2010 με 40,79%.

2. Επειδή το ίδιο κόμμα κατάφερε, δεύτερη φορά στη μεταπολίτευση, να εμφανίσει υψηλότερο ποσοστό ύστερα από μια πλήρη τετραετή θητεία, η οποία μάλιστα σημαδεύτηκε από ένα πλήθος κρίσεων εθνικού, υγειονομικού και οικονομικού χαρακτήρα.

3. Επειδή, επιπλέον, σημείωσε τη δεύτερη μεγαλύτερη διαφορά πρώτου κόμματος από το δεύτερο μετά τον θρίαμβο του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974 – υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες.

4. Επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα που είχε εκπλήξει με τις επιδόσεις του αρχής γενομένης τον Μάιο του 2012 και είχε καταφέρει να κερδίσει τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (μία για την Ευρωβουλή και δύο για την ελληνική Βουλή) υπέστη μια συντριπτική ήττα που ενδέχεται να σηματοδοτήσει ευρύτερη ανακατάταξη της πολιτικής σκηνής.

5. Επειδή, πρώτη φορά από τη χρεοκοπία του 2010 και μετά, ο άξονας Κεντροδεξιά / Δεξιά αναδεικνύεται ισχυρότερος από τον άξονα Αριστερά / Κεντροαριστερά και μάλιστα με διαφορά σχεδόν 4%.

Ιδού πώς είχε η κατάσταση το 2019 (στην καταμέτρηση περιλαμβάνουμε μόνο τα κόμματα που καταγράφουν ποσοστό από 1% και πάνω):

● Σύνολο Κεντροδεξιάς / Δεξιάς (τέσσερα κόμματα): 46,48% των εγκύρων (Ν.Δ. 39,85%, Ελληνική Λύση 3,70%, Χρυσή Αυγή 2,93%). Από αυτό η Ν.Δ. δεν ήλεγχε μόλις το 6,63%.

● Σύνολο Αριστεράς / Κεντροαριστεράς (πέντε κόμματα): 49,83% των εγκύρων (ΣΥΡΙΖΑ 31,52%, ΚΙΝΑΛΛ [νυν ΠΑΣΟΚ] 8,10%, ΚΚΕ 5,30%, ΜέΡΑ25 3,44%, Πλεύση Ελευθερίας 1,47%). Από αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήλεγχε περισσότερο από το ένα τρίτο: το 18,31%.

Και ιδού πώς διαμορφώθηκε η κατάσταση τον Μάιο του 2023:

● Σύνολο Κεντροδεξιάς / Δεξιάς (τρία κόμματα): 48,16% των εγκύρων (Ν.Δ. 40,79%, Ελληνική Λύση 4,45%, Νίκη 2,92% και Δημιουργία Ξανά 0,74%). Από αυτό η Ν.Δ. δεν ελέγχει μόλις το 7,37%.

● Σύνολο Αριστεράς / Κεντροαριστεράς (πέντε κόμματα): 44,27% των εγκύρων (ΣΥΡΙΖΑ 20,07%, ΠΑΣΟΚ 11,46%, ΚΚΕ 7,23%, Πλεύση Ελευθερίας 2,89%, ΜέΡΑ25 2,62%). Από αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ελέγχει πλέον περισσότερο από το μισό: το 24,20%.

Εν προκειμένω παρατηρούμε ότι η Κεντροδεξιά / Δεξιά ανατρέπει αρνητική διαφορά 3,5 μονάδων και προηγείται με σχεδόν 4 (συνολική ανατροπή 7,5), παρότι η ίδια κέρδισε μόνο 1,7. Αυτό σημαίνει ότι η αποδόμηση του ΣΥΡΙΖΑ, η διασπορά των ψήφων του και η αποχή ψηφοφόρων του του 2019 έχει επιδράσει καταλυτικά στο σύνολο της παρουσίας του χώρου.

Αυτά ως προς τα τεχνικά στοιχεία της πλήρους επικράτησης του Κυριάκου Μητσοτάκη και της συντριβής του Αλέξη Τσίπρα.

Από εκεί και πέρα βεβαίως αρχίζουν τα πολιτικά ερωτήματα που αφορούν τον θρίαμβο της Ν.Δ. και την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ. Παρότι αυτές τις μέρες έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά – και από εμάς –, είναι χρήσιμο να κάνουμε μια πιο πολιτική αποτίμηση των εκλογών του Μαΐου, η οποία ίσως αποβεί χρήσιμη και για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων της… επόμενης κάλπης της 25ης Ιουνίου.

Μητσοτάκης κόντρα… στον εαυτό του

Ο Μητσοτάκης κατάφερε, ύστερα από μια διακυβέρνηση τεσσάρων χρόνων γεμάτη από κρίσεις, αλλά και σκάνδαλα, να ενισχύσει το ποσοστό του κατά 0,94% κερδίζοντας μόλις κάτι παραπάνω από 150.000 ψήφους συγκριτικά με το 2019. Ο βασικός λόγος ήταν ότι, σε αυτά τα τέσσερα χρόνια, κυβέρνησε συχνά κόντρα σε επιμέρους απόψεις και αρχικές επιδιώξεις του επειδή, κυρίως, οι καταστάσεις το επέβαλαν.

1. Στα εθνικά θέματα – με την ευρεία έννοια του όρου – ο Μητσοτάκης ξεκίνησε με την αίσθηση και εκτίμηση ότι τα ελληνοτουρκικά και το μεταναστευτικό δεν θα αποτελούσαν θέματα αιχμής κατά τη διακυβέρνησή του. Όμως ο… Ερντογάν τον διέψευσε με το «καλημέρα», τόσο με την απόπειρα παραβίασης των συνόρων στον Έβρο από χιλιάδες κατευθυνόμενους μετανάστες όσο και με το τουρκολιβυκό σύμφωνο και τις παραβιάσεις της υφαλοκρηπίδας και των χωρικών μας υδάτων.

Οι ηχηρές αυτές «δηλώσεις» του Προέδρου της Τουρκίας ότι πλέον το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» του θα είναι το κυρίαρχο δόγμα της πολιτικής του (και οποιασδήποτε άλλης τουρκικής κυβέρνησης) έναντι της Ελλάδας οδήγησε τον Μητσοτάκη στην ελληνογαλλική συμφωνία αμυντικής συνδρομής και στην προμήθεια υπερσύγχρονων εναέριων και πλωτών οπλικών συστημάτων – η τελευταία κίνηση ενίσχυσης του εθνικού οπλοστασίου μετά τη χρεοκοπία είχε γίνει από τον Τσίπρα το 2017, σε συμφωνία με τον Τραμπ, για αναβάθμιση περισσότερων από 120 μαχητικών αεροσκαφών F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας σε Viper.

Η σκλήρυνση της ελληνικής στάσης έναντι της Τουρκίας, η αναβάθμιση των εξοπλιστικών μας προγραμμάτων και η αποτελεσματική φρούρηση των συνόρων για να αποτραπούν περιστατικά μαζικής εισόδου μεταναστών έφεραν ένα διττό αποτέλεσμα:

● Να αποτραπεί η ανάδειξη ενός ισχυρού ακροδεξιού πόλου, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει εκλογική απειλή – αντιθέτως η πολυδιάσπαση της Άκρας Δεξιάς και η απαγόρευση της συμμετοχής κάποιων κομμάτων, με σημαντικότερο τους Έλληνες του φυλακισμένου χρυσαυγίτη Ηλία Κασιδιάρη, εξάλειψαν την εκ δεξιών απειλή.

● Να τεθεί υπό διαρκή σύγκριση – στα μάτια των κεντρώων πολιτών – η πολιτική της Ν.Δ. στα εν λόγω θέματα με την πολιτική, αλλά και την αντιπολιτευτική τακτική του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία ήταν σχεδόν καταστροφική για το κόμμα της Αριστεράς.

2. Αρχής γενομένης από την πανδημία και τα λοκντάουν, ο Μητσοτάκης υιοθέτησε μια τεράστιας έκτασης επιδοματική πολιτική, την οποία επί χρόνια κατήγγελλε – και σίγουρα ήταν εκτός των αντιλήψεών του.

Συμπεριλαμβανομένων μάλιστα των κρίσεων που ακολούθησαν (Ουκρανία, ενεργειακό, ακρίβεια), το σύνολο των ποικίλων επιδοτήσεων έφτασε το πρωτοφανές ποσό των 55 και πλέον δισ. ευρώ, χρήματα τα οποία – μαζί με τις φοροελαφρύνσεις των μεσαίων εισοδημάτων – ασφάλισαν την εκλογική περίμετρο της Ν.Δ. προς το Κέντρο, με συνέπεια όχι μόνο να μην απειληθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, αλλά να εισπράξει και από τα δύο κόμματα.

Η δε σύγκριση μεταξύ της ασφαλιστικής και φορολογικής επιβάρυνσης μικρομεσαίων και επαγγελματιών κατά τις χρονικές περιόδους διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ. λειτούργησε καταλυτικά υπέρ της Νέας Δημοκρατίας.

Το γεγονός ότι ο Μητσοτάκης κατάφερε να πορευτεί επί μια τετραετία κόντρα στις αντιλήψεις του και να πάρει επάνω του στην προεκλογική περίοδο το συνήθως αριστερό αίτημα για μισθολογικές αυξήσεις είναι η βασική αιτία της πλήρους εκλογικής επικράτησής του, αφού έσπασε μια σειρά στερεότυπα και κατάφερε να ενισχυθεί από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος.

Αυτός ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο το εκλογικό του κοινό σχεδόν αγνόησε τις βαριές ευθύνες της κυβέρνησης σε μια σειρά σκανδάλων, όπως οι υποκλοπές, και σε δομικές ανεπάρκειες του κράτους και των υποδομών του, για τα οποία η κυβέρνηση δεν έπραξε απολύτως τίποτα επί τέσσερα χρόνια.

Το βέρτιγκο του ΣΥΡΙΖΑ

Όλα τα παραπάνω εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί μια άνετη νίκη της Ν.Δ. ήταν βέβαιη πολύ πριν από τις εκλογές, αλλά δεν εξηγούν πλήρως την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος έχασε περισσότερο από το ένα τρίτο της δύναμης που είχε το 2019.

Το πρώτο στοιχείο που πρέπει να επισημανθεί, τουλάχιστον για όσους ένιωσαν τεράστια έκπληξη για την πτώση από το 31,5% στο 20%, είναι ότι αυτό το 31,5% δεν ήταν το «κάτω όριο» του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το 2019 δεν είχαμε μια εκλογική αναμέτρηση, αλλά δύο: έγιναν και οι ευρωεκλογές, στις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάρει μόλις 23,75%.

Η απειλή της πλήρους κυριαρχίας τού – άγνωστων τότε προθέσεων – Μητσοτάκη, ο οποίος βρισκόταν ήδη στο 33,12% με σαφή ανοδική τάση, φαίνεται να ήταν ο λόγος της επαναφοράς του ΣΥΡΙΖΑ στο διαχειρίσιμο 31,5%. Φαίνεται όμως ότι οι αμέσως ενδιαφερόμενοι έκαναν το τραγικό λάθος να θεωρήσουν ότι το ποσοστό αυτό θα αποτελούσε τη βάση εκκίνησής τους στις εκλογές του 2023. Δεν ήταν έτσι…

Ένα άλλο τραγικό λάθος, το οποίο έχουμε επισημάνει κατ’ επανάληψη, ήταν ότι άργησε πολύ και ήταν λειψή η ανάλυση του εκλογικού αποτελέσματος του 2019 – η δε ανάληψη και ο καταλογισμός ευθυνών δεν έγινε ουσιαστικά ποτέ.

Στη διάρκεια της διακυβέρνησης Μητσοτάκη ο ΣΥΡΙΖΑ καθηλώθηκε σε μια στρατηγική καταγγελιών εφ’ όλης της ύλης, λαϊκιστικών κραυγών που δεν έβρισκαν ανταπόκριση στο ευρύ ακροατήριο, καταλογισμού στη Ν.Δ. του συνόλου των ευθυνών για τις συνέπειες αλλεπάλληλων εξωγενών κρίσεων και υπεράσπισης των λαθών του 2015-19, η οποία συνοδεύτηκε με αδυναμία προβολής μιας συνεκτικής πρότασης εξουσίας.

Η έντονη αντιπολίτευση στη μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης, η καταψήφιση μέρους των εξοπλιστικών προγραμμάτων, η υπεράσπιση της καταδικασμένης από την πλειονότητα των πολιτών Συμφωνίας των Πρεσπών και – το αποκορύφωμα – η εκφρασθείσα από τον Νίκο Φίλη πρόταση για «Πρέσπες του Αιγαίου» υπερτόνισαν την παραδοσιακή απόκλιση της Ανανεωτικής Αριστεράς από τις απόψεις της Κεντροαριστεράς και του Κέντρου στα εθνικά θέματα.

Εν συνεχεία απεδείχθη φοβερή παγίδα η απλή αναλογική, η οποία καθιερώθηκε, υποτίθεται, για να δώσει την ευκαιρία πολιτικών συνεργασιών, αλλά κατέληξε να εγκλωβίσει τον ΣΥΡΙΖΑ σε ατέρμονους καβγάδες με κόμματα τα οποία είτε αρνούνταν πλήρως να συνεργαστούν μαζί του (ΚΚΕ) είτε ο ίδιος δεν ήθελε ως εταίρους του (ΜέΡΑ25) είτε, τέλος, ήθελαν να πάρουν πίσω το αίμα τους για την υποκατάστασή τους από τον ΣΥΡΙΖΑ (ΠΑΣΟΚ).

Το αποτέλεσμα αυτού ήταν η μόνη χειροπιαστή πρόταση εξουσίας και πολιτικής σταθερότητας να απομείνει αυτή της Ν.Δ. για αυτοδυναμία.

Με λίγα λόγια ο ΣΥΡΙΖΑ

● δεν αναγνώρισε ποτέ την ευθύνη του για όσους έπληξε σκληρά η διακυβέρνησή του,

● δεν φρόντισε να πείσει ότι άλλαξε,

● δεν κατάλαβε τις μεγάλες αλλαγές στον περίγυρο της χώρας,

● δεν αντελήφθη ότι οι δημοσκοπήσεις τού έλεγαν την αλήθεια,

● δεν διατύπωσε μια σαφή πρόταση εξουσίας,

● δεν ανέδειξε έναν διαφορετικό και πειστικό λόγο ούτε πρόσωπα να τον υπηρετήσουν

● και, ακόμη μια φορά υποτίμησε τον αντίπαλό του, ακριβώς την ώρα που εκείνος εργαζόταν σκληρά για να αποφύγει τις δικές του απώλειες και ταυτοχρόνως εισέβαλλε στα χωράφια του ΣΥΡΙΖΑ.

Ε, τι άλλο χρειάζεται για να υποστεί κάποιος μια μεγαλοπρεπή συντριβή;

Πλέον το ερώτημα δεν είναι, φυσικά, εάν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει βλέψεις για την εξουσία, αλλά

● εάν θα καταφέρει να ανασυνταχθεί και να παραμείνει ένας ισχυρός πόλος στο πολιτικό σύστημα

● ή εάν θα συνεχιστεί η απομείωση των δυνάμεών του και θα έρθει ποσοστιαία ακόμη πιο κοντά με το ΠΑΣΟΚ.

Πάντως, το γεγονός ότι ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ συγκεντρώνουν μαζί το ποσοστό που είχε μόνος του ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 (31,5%) δηλώνει ότι, εάν δεν αλλάξει κάτι δραστικά στις εκλογές της 25ης Ιουνίου, η χώρα θα οδεύσει προς ένα σχεδόν μονοπολικό σύστημα εξουσίας, στο οποίο δεν θα είναι σαφές εάν και πότε θα συγκροτηθεί ένας δεύτερος πόλος και, κυρίως, από ποιον. Αν μη τι άλλο, ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς…

Διαβάστε επίσης:

Τι προβληματίζει τον Μητσοτάκη εν όψει της κάλπης της 25ης Ιουνίου

Κεντρική Επιτροπή ΣΥΡΙΖΑ: Κρίσιμο κρας τεστ μετά το σοκ

Τουριστική έκρηξη στο πρώτο τρίμηνο του 2023