Η κακαβιά είναι μια θαυμάσια σούπα, που την κατασκευάζουν κατά πρώτο λόγο τα ψαροκάικα. Όμως η Κακαβιά είναι και κοινότητα της επαρχίας Αργυροκάστρου, στα σύνορα Ελλάδας και Αλβανίας, από την οποία ξεκινάει η πρώτη μου σχέση με τη χώρα αυτή – που είναι βεβαίως διακριτή από την ομώνυμή της ψαρόσουπα…

Ήταν δεκαετία του 1990 και στεκόμουν στην Κακαβιά, σε αναμονή μιας Αλβανής, σε μια συγκυρία επιδείνωσης των Ελληνοαλβανικών σχέσεων. Θυμάμαι ότι είδα έναν δικό μας συνοριακό φρουρό, με εφ’ όπλου λόγχη, να χτυπάει από πλήξη ένα ξύλινο έπιπλο, με τέτοια μανία ώστε να σκέφτεσαι ότι είναι αδύνατο αυτό να επιβιώσει μέχρι το τέλος της θητείας του…

Η δεύτερη εμπειρία ήταν στη διέλευση των ελληνοαλβανικών συνόρων το 2009, σε μια εκδρομή που οργανώθηκε από τον ΣΕΟ (Σύνδεσμο Ορειβατών) Θεσσαλονίκης. Οι άνθρωποι εδώ έβαλαν τρία παμπάλαια και τρομώδη περιπολικά, που την έβγαζαν και δεν την έβγαζαν – για να μας δείξουν διαδοχικά τον δρόμο για το Μαυροβούνιο, κίνηση που οι πιο πολλοί τη βρήκαμε φιλότιμη.

Road Movie

Τα έργα road movie («κινηματογράφος του δρόμου») είναι γενικώς δύσκολα, που μάλιστα γίνονται δυσκολότερα με τους περιορισμούς που ισχύουν για τα πούλμαν, με τις ανά τρίωρο υποχρεωτικές στάσεις τους! Κι εγώ φορτωμένος σε ένα πούλμαν αδυνατούσα να φανταστώ αναβίωση αυτού του κινηματογραφικού είδους, ώσπου κάποια στιγμή ξυπνάω από την επιγραφή ΔΗΚΚΙ: Είναι γραμμένη πολύ εντυπωσιακά πάνω σε ένα ερειπιώδες κτίσμα, που στέκει και δεν στέκει, στην εθνική οδό. Αναρωτιέμαι αν είναι πολιτική διαφήμιση ή επιτάφια ταμπέλα…

Περνάμε από την Υλίκη, που έκανε τον γιόκα μου σε μικρή ηλικία να με ρωτάει: Πού είναι «οι λύκοι»; Περνάμε από μια τσιγγανολάνδη χωρίς υποψία οδικού κινηματογράφου, όπου πέρυσι μας είχαν πετάξει πέτρες και μας σπάσανε τα τζάμια – διαπιστώνοντας ότι φέτος τους έχουμε φυτέψει σπιτάκια… Βλέπουμε μια εταιρεία που φτιάχνει εκκλησίες, βλέπουμε δάση και τελικά την Κρυσταλλοπηγή – σημείο εισόδου στην Αλβανία.

Τα βουνά στην Αλβανία είναι χαραγμένα στις υπώρειές τους με πεζούλες (αναβαθμούς) που είχαν τη φιλοδοξία της καλλιέργειας – σύμφωνα με τον Εμβέρ Χότζα. Σε μια διαδρομή βλέπεις ένα λιγνιτωρυχείο, σε άλλη διαδρομή ακούς για την εξόρυξη αλβανικού πετρελαίου, θυμάσαι τις αφηγήσεις των πρώτων Ελλήνων που το 1988 επισκέφθηκαν – με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – τη χώρα αυτή: εντυπωσιάστηκαν επειδή έβλεπαν να ξεφορτώνεται ένα μη ανατρεπόμενο φορτηγό από ανθρώπους με το φτυάρι…

Προσέξαμε ότι τα μπούνκερ – υβριδικές μορφές μικροσκοπικών φρουρίων και παραδοσιακών πολυβολείων – είχαν πλέον εξοστρακιστεί από τη χώρα, όπου είχαν ενδημήσει στον υπέρτατο βαθμό με τις παρανοϊκές φαντασιώσεις του Αλβανού δικτάτορα. Σε κάποια συγκυρία εθεωρείτο ότι είναι 700.000, οπότε στελεχωμένα από τρεις πολίτες έκαστο εξαντλούσαν όλο το παραγωγικό δυναμικό (!), αλλά τώρα έχουν απομείνει πολύ λίγα. Επί του παρόντος έχουν γίνει κατοικίες, καφετέριες, αποθήκες, καταφύγια για ζώα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς…

Το παρελθόν

Το 1938 η Ιταλία εισβάλλει στην Αλβανία για να έχει βάση εξορμήσεως κατά της Ελλάδας. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο πρόεδρος του ιταλικού υπουργικού συμβουλίου Βερλάτσι αναφέρει μεταξύ άλλων: «Οι στρατιώτες του ένδοξου ιταλικού στρατού, στις τάξεις του οποίου περιλαμβάνονται πολλές μονάδες Αλβανών στρατιωτών…». Ο ιστορικός Μάριο Τσέρβι γράφει: «Στις ιταλικές μεραρχίες περιλαμβάνονταν επίσης αλβανικά τμήματα (…). Εκπαιδεύτηκαν ακόμα και Αλβανοί, που θα ήθελαν να συμμετάσχουν στις επιχειρήσεις».

Και ο Γερμανός καθηγητής Ρίχτερ: «Η συνολική δύναμη του ιταλικού στρατού στην Αλβανία δύο ημέρες πριν από την επίθεση ανερχόταν σε 140.000 άνδρες, συμπεριλαμβανομένων (…) και των Αλβανών εθελοντών».

Οι Ιταλοί έχουν τη συμμαχία των Αλβανών, αλλά την υποδέχονται με το σταγονόμετρο, για να αποφύγουν φαινόμενα διεκδίκησης της δόξας. Όμως η Ιστορία έχει άλλη τροπή, η Βόρεια Ήπειρος απελευθερώνεται, ενώ το Ύψωμα 731 γίνεται οι νέες «Θερμοπύλες από την ανάποδη» των Ιταλοαλβανών. Οι επιθέσεις τους στο πλαίσιο της μεγάλης «Εαρινής αντεπίθεσης» κρατούν από 6 έως 20 Μαρτίου, είναι λυσσώδεις, εξαπολύουν τόνους οβίδων, ενώ οι Έλληνες καλύπτουν τα κανόνια τους με κουβέρτες (!) για να αποφύγουν τη σκόνη και τις λάσπες…

Ένας Ιταλός ιερωμένος διατρέχει το μέτωπο κατά τη διάρκεια ανακωχής για τη συλλογή των νεκρών, για να πει «incredibile» – βρίσκοντας το όλο σκηνικό απίστευτο… Ο Μουσολίνι, που παρακολουθεί ως νέος Ξέρξης το θέαμα από μικρή απόσταση, πρώτη φορά για έναν τέτοιο ηγέτη, φεύγει κατεξοργισμένος στις 21 Μαρτίου, αφού εξαπολύει μύδρους κατά των επικεφαλής του στρατεύματος.

Σήμερα η Αλβανία είναι γεμάτη από μνημειώδεις κατασκευές, τις οποίες ο υπογράφων υπολογίζει «με το μάτι» να είναι καμιά τριανταριά ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, όμως γι’ αυτή την επική μάχη του Υψώματος 731 – που κατέβηκε λόγω των βομβαρδισμών κατά πέντε μέτρα! – δεν περίσσεψε ούτε ένα μικρό μνημείο. Αντίθετα, το υπάρχον «στοιχείο μνήμης» στην κορυφή έχει καταστραφεί επανειλημμένα, ενώ η όλη τοποθεσία έχει εκτεθεί ανεξέλεγκτα σε φυσικές δράσεις για την ολική εξασθένιση του γεγονότος.

Η Αλβανία είναι μια χώρα πλούσια!

Πρέπει πριν απ’ όλα να σταθούμε στην Κορυτσά, μια εκπληκτική πόλη, με μουσεία και άλλα αξιοθέατα. Και φυσικά στην Πρεμετή, κωμόπολη λιγότερο γνωστή, όπως επίσης στο Τεπελένι, με το τεράστιο άγαλμα του Αλή Πασά – πιθανώς έργο σοσιαλιστικού ρεαλισμού… Οι πόλεις και κωμοπόλεις συναγωνίζονται η μια την άλλη σε αισθητική, σε καλόγουστες διακοσμήσεις, σε υπέροχα μνημεία, σε δρόμους και πεζόδρομους, σε πλατείες, σε πάρκα, σε καθαριότητα. Σε βαθμό που σε κάνουν να αναρωτηθείς με ποιους πόρους μπορεί να στήθηκε όλο αυτό το μεγαλείο…

(Ακολουθεί Β’ Μέρος)

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Όσοι κάνουν δώρα στη Χαμάς θα την βρουν μπροστά στην πόρτα τους!

Ανάπτυξη αμερικανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή

Ο «τουρκικός αιώνας» του Ερντογάν και η Ελλάδα