Το ήθος, η αφοσίωση και η γεωγραφική ισορροπία που έφεραν την εκλογή

Οι καρδινάλιοι που κλήθηκαν να εκλέξουν τον νέο Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας βγήκαν από την Καπέλα Σιξτίνα εξαντλημένοι και πεινασμένοι.

Ο στοχασμός που άνοιξε επισήμως το Κονκλάβιο διήρκεσε περισσότερο απ’ όσο αναμενόταν, σπρώχνοντας την πρώτη ψηφοφορία αργά το βράδυ της Τετάρτης. Το αποτέλεσμα ήταν ασαφές, με τρεις βασικούς διεκδικητές. Τηρώντας τον όρκο εχεμύθειας, οι καρδινάλιοι επέστρεψαν στον Οίκο της Αγίας Μάρθας, τον ξενώνα όπου ήταν απομονωμένοι χωρίς κινητά τηλέφωνα, και ξεκίνησαν τις άτυπες ζυμώσεις.

Κατά τη διάρκεια του δείπνου τα ενδεχόμενα εξετάζονταν ψύχραιμα. Ο καρδινάλιος Πιέτρο Παρολίν, 70 ετών, Ιταλός που είχε ουσιαστικά διοικήσει το Βατικανό υπό τον Πάπα Φραγκίσκο, ήταν ένα από τα φαβορί, αλλά δεν είχε συγκεντρώσει σαφή πλειοψηφία. Οι Ιταλοί ήταν διχασμένοι, ενώ κάποιοι από τους παρόντες ενοχλούνταν από το γεγονός ότι δεν προέταξε τις συλλογικές διαδικασίες που είχε θεσπίσει ο Φραγκίσκος ως μέσο διοίκησης.

Ο καρδινάλιος Πέτερ Έρντο από την Ουγγαρία, 72 ετών, στηριζόμενος σε ένα μπλοκ συντηρητικών – μεταξύ των οποίων και ορισμένοι Αφρικανοί καρδινάλιοι –, δεν κατάφερε να αποκτήσει δυναμική μέσα σε ένα σώμα που είχε κυρίως διοριστεί από τον Φραγκίσκο.

Έτσι απέμενε ο καρδινάλιος Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, 69 ετών – ένας ήσυχος Αμερικανός, σχεδόν άγνωστος, που ωστόσο εμφανίστηκε ως σοβαρή υποψηφιότητα κατά την ψηφοφορία της Τετάρτης. Ιεραπόστολος, πρώην ηγέτης τάγματος, επίσκοπος στο Περού και τελικά σημαίνουσα φυσιογνωμία στο Βατικανό, είχε το ιδανικό προφίλ για πολλούς καρδινάλιους: ένας άνθρωπος που «ανήκε» τόσο στη Βόρεια όσο και στη Νότια Αμερική, γεφυρώνοντας δύο ηπείρους. Οι Λατινοαμερικάνοι καρδινάλιοι που τον γνώριζαν προσωπικά είχαν μόνο θετικά να πουν γι’ αυτόν.

Κατά το δείπνο, ο Πρέβοστ απέφυγε οποιοδήποτε παρασκηνιακό παιχνίδι ή εμφανή πολιτικαντισμό, όπως ανέφεραν καρδινάλιοι. Ωστόσο, μέχρι το πρωί της Πέμπτης, είχε μετατραπεί σε έναν αθόρυβο καταλύτη εξελίξεων που δεν άφηνε περιθώρια για άλλες υποψηφιότητες ή ιδεολογικά μπλοκ.

«Ξεκινάς και λες “Θεέ μου, δεν πρόκειται να χρειαστώ ρούχα για πέντε μέρες, θα τελειώσει πολύ νωρίτερα”» αστειεύτηκε ο καρδινάλιος Πάμπλο Βιργίλιο Σιόνγκο Ντέιβιντ από τις Φιλιππίνες.

Η ταχεία και απροσδόκητη άνοδος

Σύμφωνα με περισσότερες από δώδεκα συνεντεύξεις καρδιναλίων (οι οποίοι, υπό τον κίνδυνο αφορισμού, μίλησαν ανώνυμα) και μαρτυρίες εκ των έσω στο Βατικανό, σχηματίζεται μια καθαρή εικόνα για το πώς ο Πρέβοστ εξελέγη ως Πάπας Λέων ΙΔ’. Η συναίνεση υπέρ του – ταχύτατη, συγκλονιστική και πέρα από τα καθιερωμένα – σχηματίστηκε την Πέμπτη μέσα σε ένα Κολέγιο Καρδιναλίων με πολλά νέα μέλη, άγνωστα μεταξύ τους, με διαφορετικά συμφέροντα, γλώσσες και προτεραιότητες. Ωστόσο οδηγήθηκαν σε μία κοινή απόφαση.

Η οικοδόμηση στήριξης

Μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου, οι καρδινάλιοι κατέφθασαν από όλον τον κόσμο στη Ρώμη. Μαζί τους και τα ισχυρά στελέχη της Ρωμαϊκής Κουρίας που διοικούν τη γραφειοκρατία του Βατικανού – μεταξύ αυτών και ο Πρέβοστ, του οποίου η ανέλιξη είχε ευνοηθεί σημαντικά από τον Φραγκίσκο.

Παρά τη βαθιά γνώση του για τα τεκταινόμενα του Βατικανού, ο Πρέβοστ συγκαταλεγόταν στους «νεοεισερχόμενους», αφού είχε λάβει το αξίωμα του καρδιναλίου μόλις πριν από δύο χρόνια. Είχε ακόμη απορίες για το πώς λειτουργεί το Κονκλάβιο. Ζήτησε, μάλιστα, συμβουλή από έναν εκ των φερόμενων ως φαβορί: τον καρδινάλιο Λουίς Αντόνιο Τάγκλε από τις Φιλιππίνες. «Με ρώτησε: “Πώς δουλεύει όλο αυτό;”» θυμάται ο καρδινάλιος Τάγκλε. «Εγώ είχα εμπειρία από Κονκλάβιο. Εκείνος όχι».

Ο «άγνωστος» Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ

Σε αντίθεση με τον Καρδινάλιο Τάγκλε, ο Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ δεν είχε τη φήμη ή την αναγνωρισιμότητα που πολλοί θεωρούσαν αναγκαία για μια ψηφοφορία μεταξύ τόσων πολλών νέων καρδιναλίων, που δύσκολα γνώριζαν ο ένας τον άλλον. Χωρίς προβεβλημένο προφίλ ή εμφανή εκλογική βάση, ο γεννημένος στο Σικάγο και απόφοιτος του Βιλανόβα, κινούνταν κάτω από τα ραντάρ. «Δεν ήξερα καν το όνομά του» δήλωσε ο καρδινάλιος Ντέιβιντ από τις Φιλιππίνες.

Όμως, ο Πρέβοστ δεν ήταν εντελώς άγνωστος. Ως πρώην ηγέτης του Τάγματος των Αυγουστινιανών, με παγκόσμια δράση, αλλά και ως επικεφαλής του βατικανικού γραφείου για την επίβλεψη των επισκόπων παγκοσμίως, είχε χτίσει ισχυρές σχέσεις και αποκτήσει σημαντικούς υποστηρικτές. Πρώτος και κύριος ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος είχε ενισχύσει θεαματικά την πορεία του.

Η πολύχρονη δράση του στο Περού, η άπταιστη χρήση των ισπανικών του και η ηγεσία του στην Παπική Επιτροπή για τη Λατινική Αμερική τού είχαν χαρίσει βαθιές, και εν τέλει καθοριστικές, σχέσεις στην ήπειρο. «Τον ξέρουμε σχεδόν όλοι. Είναι ένας από εμάς» δήλωσε ο καρδινάλιος Πόρας Καρδόσο της Βενεζουέλας, που τον γνωρίζει εδώ και δεκαετίες.

Κατά τις εβδομάδες του Κονκλαβίου που προηγήθηκαν, οι καρδινάλιοι συμμετείχαν σε μια σειρά ιδιωτικών συνεδριάσεων για να συζητήσουν την πορεία της Εκκλησίας. Αντίθετα με τον Φραγκίσκο, που ξεχώρισε με μια σύντομη αλλά δυναμική τοποθέτηση, αρκετοί καρδινάλιοι δήλωσαν πως οι παρεμβάσεις του Πρέβοστ δεν ξεχώρισαν. «Ήταν σαν όλους τους άλλους» σχολίασε ο καρδινάλιος Ομέγια από την Ισπανία.

Ο Γάλλος καρδινάλιος και αρχιεπίσκοπος του Αλγερίου Ζαν-Πολ Βέσκο επίσης δεν θυμόταν τι είχε πει ο Αμερικανός στις συνεδριάσεις, αλλά επισήμανε ότι κατάφερε να συνομιλήσει μαζί του στο περιθώριο. Αυτό, όπως δήλωσε, είχε σημασία, καθώς ο Πρέβοστ είχε αρχίσει να ακούγεται έντονα ως υποψήφιος, με ένα «εντυπωσιακό» βιογραφικό, άψογα ιταλικά, μετριοπαθή φήμη και ισχυρή σύνδεση με τον Φραγκίσκο.

Ο Βέσκο άρχισε να ρωτά συνεργάτες του Πρέβοστ και, όπως είπε, διαπίστωσε ότι ήταν συνεργάσιμος, άκουγε και ήξερε να δουλεύει συλλογικά. «Έκανα το καθήκον μου» ανέφερε. «Έπρεπε να ψηφίσω. Έπρεπε να τον γνωρίσω».

Ο Αμερικανός καρδινάλιος Ουίλτον Γκρέγκορι δήλωσε επίσης ότι ο Πρέβοστ είχε συμμετάσχει «πολύ αποτελεσματικά» στις μικρότερες ομάδες συζητήσεων.

Αυτές οι πιο στενές συνθήκες ευνοούσαν τα χαρακτηριστικά του καρδινάλιου Πρέβοστ, ο οποίος είχε χτίσει φήμη στη Ρώμη ως προσεκτικός, συνεργατικός και καλά προετοιμασμένος, ειδικά ως επικεφαλής σημαντικού τμήματος της Κουρίας.

«Θαυμάζω τον τρόπο που διευθύνει τις συνεδριάσεις» είπε ο καρδινάλιος Μπλέιζ Τζ. Κιούπιτς από το Σικάγο, γενέτειρα και των δύο. «Είναι δύσκολο να το πετύχεις αυτό, όταν έχεις ανθρώπους από διαφορετικές γλωσσικές και πολιτισμικές ομάδες και προσπαθείς να συμβουλέψεις τον Πάπα για το ποιος θα έπρεπε να γίνει επίσκοπος».

Το Σάββατο 3 Μαΐου, πέντε ημέρες πριν από το Κονκλάβιο, οι καρδινάλιοι έκαναν κλήρωση για τους βασικούς ρόλους. Με 127 από τους 133 τελικά ψηφίσαντες παρόντες, ο Πρέβοστ επιλέχθηκε για να βοηθήσει στην καθημερινή διαχείριση των συνεδριάσεων.

Καθώς οι διαφορετικές ομάδες συζητούσαν την κατεύθυνση που έπρεπε να πάρει η Εκκλησία, οι καρδινάλιοι από την Αμερική φάνηκε να συσπειρώνονται γύρω του.

Ο καρδινάλιος Τίμοθι Ντόλαν από τη Νέα Υόρκη, γνωστός για το πόσο εκδηλωτικός είναι, είπε πως προσπάθησε να τον γνωρίσει καλύτερα σε ένα πρωινό.

Ο καρδινάλιος Γκέρχαρντ Μίλερ από τη Γερμανία παρατήρησε ότι σχηματιζόταν μια εκλογική βάση, δηλώνοντας: «Είναι σημαντικός αριθμός καρδιναλίων από τη Νότια και Βόρεια Αμερική». Ο Πόρας από τη Βενεζουέλα σημείωσε ότι υπήρχε ταύτιση απόψεων: «Όταν υπάρχει φιλία εξαρχής, όλα γίνονται πιο εύκολα». Όσο περισσότερα μάθαιναν για τον Πρέβοστ τόσο περισσότερο τους κέρδιζε. «Μπορεί να σου προταθεί η εκλογή» είπε ο καρδινάλιος Τόμπιν από το Νιούαρκ.

Είχε τα χαρακτηριστικά που αναζητούσαν, δήλωσε ο καρδινάλιος Βίνσεντ Νίκολς από την Αγγλία: ιεραποστολικό ζήλο, ακαδημαϊκό βάθος, διεθνή εμπειρία. Είχε διατελέσει επίσκοπος σε επαφή με τους πιστούς, αλλά και αξιωματούχος στην Κουρία – αντίθεση καθοριστική σε σχέση με τον Παρολίν, τον οποίο πολλοί θεωρούσαν εγκλωβισμένο στον παπικό γραφειοκρατικό μηχανισμό. «Δεν είμαστε χαζοί» σχολίασε με νόημα ο Νίκολς.

Ανατροπή σε λίγες ώρες

Την Τετάρτη, ύστερα από μια μακρά και επίσημη πομπή, οι καρδινάλιοι μπήκαν στην Καπέλα Σιξτίνα, πήραν τις θέσεις τους και έδωσαν τον όρκο μυστικότητας. Λίγο πριν από τις 6 μ.μ., οι πόρτες έκλεισαν και το Κονκλάβιο ξεκίνησε. Η εισαγωγική ομιλία – ένας στοχασμός για τη βαρύτητα της αποστολής – διήρκεσε σχεδόν μία ώρα. Ο Παρολίν, που είχε την ευθύνη της διαδικασίας, ρώτησε αν ήθελαν να διακόψουν για να συνεχίσουν την επόμενη ημέρα.

«Δεν είχαμε φάει δείπνο, δεν είχαμε κάνει ούτε καν διάλειμμα για τουαλέτα» είπε ο Ντέιβιντ, αλλά οι καρδινάλιοι αποφάσισαν να προχωρήσουν. Η καθυστέρηση προκάλεσε ανησυχία έξω από τη Σιξτίνα, καθώς αρκετοί θεώρησαν πως είχε ήδη εκλεγεί Πάπας. Η πρώτη ψηφοφορία, περίπου στις 7.30 μ.μ., ήταν τελικά μια δοκιμαστική σφυγμομέτρηση, όπως τη χαρακτήρισε ο Ομέγια. Κατά τον καρδινάλιο Γιου Χεούνγκ-Σικ της Νότιας Κορέας, οι υποψήφιοι που έλαβαν σημαντικό αριθμό ψήφων ήταν οι Παρολίν, Έρντο και Πρέβοστ.
Στην επιστροφή στην Casa Santa Marta, οι καρδινάλιοι συζήτησαν – εντός των κανόνων – τις προσωπικότητες των υποψηφίων.

«Αυτό έπρεπε να κάνουμε» είπε ο Νίκολς. Ο Μίλερ, εκ των σκληρών επικριτών του Φραγκίσκου, είπε πως ρώτησε τους Λατινοαμερικανούς για τον Πρέβοστ και του απάντησαν πως «δεν είναι διχαστικός».

Το κλίμα για τον Πρέβοστ άλλαζε γρήγορα. Η εκλογή του πλησίαζε. Οι δύο επόμενες ψηφοφορίες το πρωί της Πέμπτης έδειξαν ξεκάθαρα την εικόνα. «Στην τέταρτη ψηφοφορία τα ψηφοδέλτια μετατοπίστηκαν συντριπτικά» προς τον καρδινάλιο Πρέβοστ, δήλωσε ο καρδινάλιος Γιου από τη Νότια Κορέα.

Ο καρδινάλιος Μίλερ, καθισμένος πίσω από τον Αμερικανό στην Καπέλα Σιξτίνα, παρατήρησε ότι φαινόταν ήρεμος. Ο καρδινάλιος Τάγκλε, που καθόταν δίπλα στον Πρέβοστ, τον είδε να παίρνει βαθιές ανάσες καθώς οι ψήφοι συσσωρεύονταν υπέρ του. «Τον ρώτησα “Θέλεις μια καραμέλα;” και είπε “Ναι”» ανέφερε ο καρδινάλιος Τάγκλε.

Κατά τη διάρκεια μίας από τις ψηφοφορίες ο καρδινάλιος Τόμπιν από το Νιου Τζέρσεϊ, καθώς κρατούσε ψηλά το ψηφοδέλτιό του και το τοποθετούσε στην κάλπη, γύρισε και κοίταξε τον Πρέβοστ, τον οποίο γνώριζε περίπου 30 χρόνια. «Κοίταξα τον Μπομπ» είπε ο Τόμπιν «και είχε το κεφάλι του μέσα στα χέρια του».

Αργότερα το απόγευμα ψήφισαν ξανά και στη συνέχεια καταμετρήθηκαν μία προς μία οι ψήφοι. Όταν ο Πρέβοστ έφτασε τις 89 ψήφους, δηλαδή το όριο των δύο τρίτων που απαιτείται για την εκλογή Πάπα, στην αίθουσα σηκώθηκαν όρθιοι και χειροκροτούσαν. «Κι εκείνος παρέμεινε καθιστός!» είπε ο Ντέιβιντ. «Κάποιος έπρεπε να τον σηκώσει. Όλοι μας είχαμε δάκρυα στα μάτια».

Καθώς η καταμέτρηση συνεχιζόταν και οι ψήφοι για τον Πρέβοστ πλησίαζαν τριψήφιο αριθμό, ο Παρολίν αναγκάστηκε να ζητήσει να καθίσουν ξανά για να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τη διαδικασία. «Έλαβε μια πολύ, πάρα πολύ μεγάλη πλειοψηφία» είπε ο καρδινάλιος Ντεζιρέ Τσαραχαζάνα από τη Μαδαγασκάρη.

Μετά την εκλογή του, οι καρδινάλιοι συνεχάρησαν με ενθουσιασμό τον νέο Πάπα. Ένα σύντομο και χωρίς εντάσεις Κονκλάβιο είχε λάβει τέλος και ο Λέων ΙΔ’ βγήκε μέσα από τις κόκκινες κουρτίνες στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και στη σκηνή του κόσμου. Ο Τάγκλε, άλλοτε φαβορί, από τον οποίο πριν από λίγες μέρες ο Αμερικανός είχε ζητήσει διευκρινίσεις για τους κανόνες, του είπε: «Αν θέλεις να αλλάξεις κάτι στους κανόνες του Κονκλαβίου, είναι όλα στα χέρια σου τώρα»!

Διαβάστε επίσης:

Πάπας Λέων ΙΔ΄: Στο προσκήνιο ξανά, μετά την εκλογή του, τα μυστικά αρχεία του Βατικανού – Τα UFO και οι… τηλεμεταφορές

Βατικανό: O «ερασιτέχνης τενίστας» Πάπας Λέων ΙΔ’ υποδέχτηκε τον Γιανίκ Σίνερ

Βατικανό: Ο Πάπας Λέων ΙΔ’ ανακοίνωσε πως θα συναντήσει σύντομα τον Βαρθολομαίο