Ταχύτατες οι διεθνείς εξελίξεις με αποφάσεις που λαμβάνονται πλέον και στις ΗΠΑ. Η επιλογή του Προέδρου Τραμπ να βομβαρδιστούν υπόγεια πυρηνικά κέντρα στο Ιράν αποτελεί μία χειρουργική πολεμική επιχείρηση, συνδρομή σε αίτημα συμμάχου χώρας, που θα μπορούσε ίσως να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις πέρα από τα όρια Ιράν – Ισραήλ.

Η Ελλάδα παρακολουθεί με αυξημένη προσοχή συμμετέχοντας σε όλα τα διεθνή δρώμενα, αναμένοντας από συμμάχους και εταίρους την αλληλεγγύη που επιδεικνύουν οι ΗΠΑ έναντι του Ισραήλ. Χωρίς υπερβολές στις δηλώσεις προφανώς και δεν παραμελούνται τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας.

Η άμεση και ουσιαστική απάντηση σε τοποθετήσεις του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, τους Τούρκους της Δωδεκανήσου και το Κυπριακό, σημεία που παραδοσιακά συμπεριλαμβάνονται στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, που φιλοξενείται στην Τουρκία, αναδεικνύει την ετοιμότητα του υπουργείου Εξωτερικών και τη συνεπή πολιτική του Έλληνα πρωθυπουργού έναντι της Τουρκίας.

Στο σύνθετο και συνεχώς εναλλασσόμενο διεθνές περιβάλλον δεν μπορούμε να παραμελήσουμε και την πρόκληση της Λιβύης.

Ορθότατη η απόφαση να πραγματοποιηθεί υπουργική αποστολή στη Λιβύη την ώρα που η περιοχή μας, ο κόσμος όλος, βρίσκεται σε ακρότατη αναστάτωση και η κυβέρνηση της Λιβύης προσθέτει ένταση.

Πολλαπλή εκπροσώπηση

Η Ελλάδα, εφαρμόζοντας τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, προχωρά στη διερεύνηση δυνατοτήτων αξιοποίησης των ενεργειακών της αποθεμάτων. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι χώρες με παρακείμενες ή αντικείμενες ακτές αντιδρούν στις ανακοινώσεις εκδόσεων αδειών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Η Λιβύη συχνά προβάλλει παράνομες απαιτήσεις στα θέματα οριοθέτησης, παραβιάζοντας κανόνες και επιταγές του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, κλείνοντας τον Κόλπο της Σύρτης, επειδή αυθαίρετα χαρακτηρίζει τη Σύρτη ιστορικό κόλπο.

Σίγουρα και στην περίπτωση που αφορά τη χώρα μας οι μέθοδοι προσδιορισμού των θαλασσίων ζωνών εκκινούν από αυθαίρετη πρακτική διεκδίκησης. Καλώς λοιπόν αποφασίστηκε να μεταβεί ο υπουργός Εξωτερικών για συνομιλίες στη Λιβύη, επειδή τα θέματα που αφορούν το Δίκαιο της Θάλασσας λύνονται με συνομιλίες και όχι με απειλές.

Η Λιβύη διαθέτει μακρά εμπειρία στα θέματα εκμετάλλευσης των ενεργειακών της πόρων και μάλλον δεν αποτελεί επιτυχή πολιτική επιλογή η δημιουργία έντασης στο πεδίο των αμοιβαίων οικονομικών συμφερόντων, αλλά και κάθε μελλοντική μορφή συνεργασίας που μπορεί να εξελιχθεί μεταξύ των δύο χωρών.

Η λεπτότητα και η κρισιμότητα των συναντήσεων που οργανώνονται επιβάλλει πολύ προσεκτική προετοιμασία της υπουργικής αποστολής. Η Λιβύη σήμερα θεσμικά εκπροσωπείται διεθνώς από τον προεδρεύοντα στη χώρα, την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο, που εδρεύει στην ανατολική Λιβύη.

Προφανώς το πρόγραμμα του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών περιλαμβάνει συνάντηση με τον προεδρεύοντα, για να αρθούν και παρανοήσεις του παρελθόντος, την κυβέρνηση και τους αρμόδιους υπουργούς για θέματα εξωτερικών σχέσεων και ενέργειας, με τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου και μάλλον μέσα στο Λιβυκό Κοινοβούλιο συνάντηση με τον Χάφταρ.

Πιθανές σκέψεις για υποδοχή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών από τον Χάφταρ στην έδρα του προκαλούν λάθος εντυπώσεις στη Λιβύη, αλλά και διεθνώς.

Αποφεύγουν το τουρκολιβυκό σύμφωνο

Ο Γιώργος Γεραπετρίτης, με διεθνή εμπειρία και σχέσεις με την Αίγυπτο, έχει σαφή προσωπική αντίληψη, πέρα από όσα συμπεριλαμβάνονται στους φακέλους της υπηρεσίας, επί των ανταγωνισμών στην περιοχή, των συνεργιών που αφορούν τα ενεργειακά, αλλά και στην αποτροπή αυξημένων προσφυγικών μετακινήσεων προς την Ε.Ε., την Ελλάδα και την Ιταλία.

Η Λιβύη κατ’ επιλογήν θέτει θέματα Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, αποφεύγοντας πυκνές αναφορές στο ανυπόστατο τουρκολιβυκό σύμφωνο, που προκαλεί πολυμέτωπα προβλήματα πέρα από τις σχέσεις Τρίπολης, Αθήνας, Άγκυρας. Ο Χάφταρ επιχειρεί επιμόνως να υπεισέλθει σε μία συζήτηση γνωρίζοντας ότι δεν αποτελεί θεσμικό συνομιλητή της διακρατικής συνάντησης.

Η Λιβύη ανήσυχη διαπιστώνει ότι η Ε.Ε. και με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό προβάλλει την οριοθέτηση των δικαιωμάτων της και των μελών της, προκειμένου να ξεπεραστούν ανασφάλειες των ενεργειακών αναζητήσεων, να εξασφαλιστεί σταθερότητα όλων των κρατών, να αποφευχθούν ακραίες διακυμάνσεις των τιμών ενέργειας και βεβαίως να προωθηθεί ανάπτυξη των λαών είτε διαθέτουν είτε στερούνται ενεργειακού πλούτου.

Να ξεπεραστούν τα σφάλματα

Η Αθήνα προσέρχεται με ξεκάθαρες θέσεις στη συνομιλία που επέλεξε να εκκινήσει η Τρίπολη με τόσο προκλητικά εσφαλμένο διπλωματικό τρόπο. Η τοποθέτηση Χάφταρ σε σχέση με τις τουρκικές επιδιώξεις στη Λιβύη συγκρατείται εξαιτίας της συνεχούς αστάθειας των απόψεων του Λίβυου πολέμαρχου, προκλητικές τόσο για τη Λιβύη, όσο και τη διεθνή κοινότητα.

Όμως, παρά το καθεστώς που θέλει να επιβάλει, ο Χάφταρ συνομιλεί με όσους ωφελούνται από τη στρατιωτική του παρουσία που διατηρεί ένταση στη Λιβύη. Ο Χάφταρ διαχέει εντάσεις μέσα από σχέσεις με τη Μόσχα, την Άγκυρα, ίσως ακόμη με την Ντόχα, λόγω της εγγύτητας Κατάρ -Τουρκίας. Η πραγματικότητα αυτή δεν αφήνει αδιάφορο το Κάιρο και απασχολεί την Αθήνα, όσο και αν ενοχλείται από τον πολέμαρχο της ανατολικής Λιβύης.

Το μέτρο και ο ορθολογισμός πρέπει να επικρατήσει στην επικείμενη συνάντηση για να ξεπεραστούν σφάλματα που προήλθαν από ενθουσιασμούς του παρελθόντος. Αυξημένη ενασχόληση με τον εν όπλοις ισχυρό Λίβυο και με τον υιό – στρατηγό ξεφεύγει από το πλαίσιο της διπλωματίας και του πρωτοκόλλου των διακρατικών και διακοινοβουλευτικών σχέσεων, τις οποίες ορθώς συνεχίζουμε να διατηρούμε με τη Λιβύη.

Πιθανό κλείσιμο του Στενού στο Ορμούζ, όσο δύσκολο και αν θεωρείται και για το ίδιο το Ιράν, μας υποχρεώνει να αναζητούμε εναλλακτικές προμηθειών πετρελαίου και σταθερής ροής φυσικού αερίου. Χώρες όπως η Αλγερία και η Λιβύη, μαζί με το Κουβέιτ, το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία θεωρούνται ικανές να καλύψουν απότομες αλλαγές στις ροές ενέργειας προκειμένου να αποφευχθούν ακραίες διεθνείς οικονομικές κρίσεις.

Οι πολλαπλές διεθνείς ανάγκες ή καλύτερα προκλήσεις καθιστούν εμφανέστατη την απαίτηση ψύχραιμης αντιμετώπισής τους. Η Ελλάδα αναμετράται καθημερινώς σε πολλά μέτωπα προκειμένου να προωθήσει επιτυχώς τα ενδιαφέροντα που συνθέτουν οι εθνικές, οικονομικές, επενδυτικές, αναπτυξιακές προσδοκίες των πολιτών.

Νάρκες στην ειρήνη

Ο πολίτης εξαιτίας των πολλαπλών κρίσεων εμφανίζεται με αυξημένη καχυποψία. Η συνεχιζόμενη πολιτική αδυναμία ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη προς το πολιτικό σύστημα δημιουργεί σοβαρό κενό, το οποίο προσπαθούν να καλύψουν επικίνδυνοι κερδοσκόποι της πολιτικής και της οικονομίας.

Βρισκόμαστε στη δύσκολη καμπή της διεθνούς πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας. Η κατάσταση επιβαρύνεται από τον πόλεμο μέσα στην Ευρώπη που εκκίνησε η Ρωσία κατά της Ουκρανίας, τη σοβαρή κρίση της Μέσης Ανατολής, που έγινε μη διαχειρίσιμη μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ (7 Οκτωβρίου 2023) και την απόφαση του Ιράν να εντείνει τον αγώνα εξαφάνισης του Ισραήλ κινητοποιώντας Χεζμπολάχ, Χαμάς, Χούθι με την καθοδήγηση των Φρουρών της Επανάστασης.

Ναρκοθετήθηκε από την Τεχεράνη οποιαδήποτε πρωτοβουλία, επειδή η εμμονική ιδεοληψία εξαφάνισης του Ισραήλ δεν εξυπηρετείται από τις Συμφωνίες του Αβραάμ και την ακυρωθείσα συνάντηση του Ιράν με τις ΗΠΑ. Ενόψει της συνάντησης το Ιράν δεν ανακοίνωσε ότι

● σταματά το πυρηνικό του πρόγραμμα,

● δέχεται επίσκεψη στα εργοστάσιά του επιθεωρητών της ατομικής ενέργειας,

● δικαιούται το Ισραήλ να υπάρχει με όρους ασφάλειας, αλλά και με υποχρέωση να τηρεί τις διεθνείς του δεσμεύσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, αν είχε τεθεί η προσδοκία για τερματισμό του πολέμου, μπορούμε να εικάζουμε ότι το Ισραήλ δεν θα είχε εξαπολύσει την επίθεση στο Ιράν, όπως εικάζουμε ότι το Ιράν θα προσερχόταν στις συνομιλίες με θετική ημερήσια διάταξη και πολλές υποχωρήσεις.

Απουσιάζει η ουσιαστική συνεργασία

Οι τύχες των κρατών δυστυχώς ορίζονται από τις ακρότητες αυταρχικών ηγετών και εξτρεμιστικών ομάδων, όταν οι λαοί δίνουν την ευκαιρία να τους κυβερνήσουν ναζί, ακραίοι δεξιοί σήμερα στην Ε.Ε., εξτρεμιστικές ομάδες με πρόφαση τη θρησκευτική ορθότητα. Αναθεωρητικές και αυταρχικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να παρέχουν τα οικονομικά μέσα και οπλισμούς για διατήρηση των ακροτήτων και της τρομοκρατίας.

Δυστυχώς, σε μία τόσο τεταμένη ατμόσφαιρα, συνεχίζει να απουσιάζει η ουσιαστική συνεργασία και η πολιτική ευθύνη για τερματισμό των ενόπλων συγκρούσεων.

Πολύ πιο ενδιαφέρουσα θα ήταν η συνάντηση στη Γενεύη αν συμμετείχαν μαζί με τους υπουργούς Εξωτερικών Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Γερμανίας, την Ύπατο Εκπρόσωπο της Ε.Ε. και ομόλογοί τους από τα Κράτη του Κόλπου, τον Οργανισμό της Ισλαμικής Συνεργασίας, τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, για να ακούσουν και να συνομιλήσουν με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν.

Στις συναντήσεις υψηλού επιπέδου, όπως της Γενεύης και της επικείμενης Ελλάδας – Λιβύης, είτε προσέρχεσαι για να προωθηθούν αμοιβαία συμφέροντα είτε προσβλέπεις εμμονικά στην ήττα και την ταπείνωση του άλλου.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Τα 75 χρόνια πυρηνικού προγράμματος του Ιράν (1950 -21.6.2025)

ΠΑΣΟΚ: Φουλ του… κυβερνητικού προγράμματος

Το εκκρεμές του θεάματος: η μετεξέλιξη (2ο Μέρος)