Δέκα ημέρες πρόκειται να επιμηκύνει την τουριστική σεζόν η Ρόδος, σύμφωνα με την εκτίμηση τουριστικών παραγόντων: Μάλιστα, δέκα ολόκληρες ημέρες. Η επιμήκυνση αυτή πρόκειται να αποφέρει πρόσθετα κέρδη και ελπίδες. Την ίδια στιγμή πολλοί συζητούν για την αποκέντρωση του τουρισμού στα δικά τους μέτρα: για κάποιους αυτό σημαίνει ημέρες, για άλλους εβδομάδες.

Η «μεταφορά» του τουρισμού σε εποχές που δεν θεωρούνται σήμερα οι πλέον κατάλληλες και σε τοποθεσίες που δεν είναι αυτές που ταιριάζουν με την πελατεία είναι το επίμαχο θέμα: Λόγου χάρη στις ορεινές περιοχές, που έχουν πάντοτε ένα γόητρο και γενικά υπερέχουν από την άποψη του τοπίου.

Αν υποθέσουμε ότι ο τουρισμός έχει – πέρα από τις εισπρακτικές – και κάποιες παράπλευρες ωφέλειες για την κοινωνία, προφανώς η χωροχρονική «διάχυσή» του βάζει στο παιχνίδι ευρύτερες δυνάμεις. Επιτρέπει σε πληθυσμούς να υπάρχουν, προσδοκώντας κέρδη και διάφορα πλεονεκτήματα από τους επισκέπτες, από τα οποία προέχει η επιβίωση οδικών και πάσης φύσεως δικτύων, η εστίαση και η πώληση διαφόρων δώρων ή ειδών «ανάγκης».

Ο τουρισμός – και ιδιαίτερα ο αντισυμβατικός, εναλλακτικός ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε τον – έχει μια δηλωμένη «φυγόκεντρη» τάση και βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση παρθένων προορισμών. Το βλέπουμε στις αναζητήσεις του Τάσου Δούση, του Πέτρου Μανέα ή του Ζερόμ Καλούτα, που κινούνται προς κάθε κατεύθυνση για να ανακαλύψουν κρυμμένες δυνατότητες – δυνατότητες γευστικές με πιάτα περιωπής, δυνατότητες τοπίων και περιπετειών, στάσεις και συμπεριφορές ανθρώπων.

Κάποτε, μάλιστα, για να προβάλουν ή (για να το πούμε πιο ρεαλιστικά) για να διαφημίσουν προϊόντα τοπικά, μέχρι και διάφορα γιατροσόφια της υπαίθρου σε αναζήτηση της ευεξίας – «κατά τες συνταγές Ελληνοσύρων μάγων», που θα ’λεγε ο Καβάφης. Όλες αυτές οι δράσεις εισάγουν μια δυναμική αποπλάνησης, αλλά στην πραγματικότητα είναι κεντρομόλες αντί κεντρόφυγες. Που τελικά οδηγούν στην απομάγευση και στη διαρκή αναζήτηση νέων καταστάσεων μέσα στις παλιές…

Παίρνουμε σαν παράδειγμα τη Μήλο: Το νησί προορίζεται να φιλοξενήσει 48 νέα ξενοδοχεία και να εγκαινιάσει διπλάσιες από τις σημερινές κλίνες. Πού είναι η αποκέντρωση, πού η χωροχρονική διάχυση, πού η ευημερία;

Προορισμοί μέσα στους προορισμούς

Ποια είναι η αλήθεια και ποια η μπλόφα; Μήπως η αναζήτηση προορισμών μέσα στους προορισμούς σημαίνει παραμονή στα ίδια, που απλώς πρέπει να παίρνουν μια ώθηση για να εμφανιστούν ως νέα; Μήπως η αποκέντρωση του τουρισμού είναι κάτι που μπορεί να επέλθει βαθμιαία, με σταδιακή ανάδειξη νέων κέντρων αναψυχής;

Μάλιστα, ας αναφερθούμε σε κάποιους προορισμούς που ηχούν στ’ αυτιά μας κάπως πρωτόγονοι. Ας αναφερθούμε στην Κάρπαθο, στον πειρατικό χώρο της Σαρίας, σ’ αυτό το μικρονήσι που αποσπάστηκε γεωλογικά από το κυρίως νησί, το οποίο προσεγγίζεις μέσα σε μια ολική κυριαρχία της πέτρας και των κτισμάτων, φτάνοντας σε σύντομο χρόνο στην κορυφή του, που βλέπεις τις πολεμίστρες του και για μια στιγμή νοιώθεις κουρσάρος.

Ή πάλι στην Κάρπαθο, στο πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη Βρουκούντα, τέλος Αυγούστου – αυτά τα οιονεί αναστενάρια, που για ένα ολόκληρο βράδυ παίζονται από εναλλασσόμενους οργανοπαίχτες, χωρίς θράκα και χωρίς αναστενάρηδες… Ας αναφερθούμε στον αγριότοπο Μαλέα – σ’ αυτήν την αυθεντική ελληνική wilderness –, με το απόκοσμο σκηνικό που σμίγει τη θαλάσσια απεραντοσύνη με τη σκληρότητα της στεριάς, υπογραμμίζοντας το έπος της μαχόμενης ανθρώπινης ύπαρξης. Σ’ αυτά και πολλά άλλα, κρυμμένα ή δυσεύρετα, αφιερώνουμε την αναζήτησή μας.

Το νησί των Πεταλιών

Πρόσφατα μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω ένα άλλο πλαίσιο ζωής, «ιδιωτικοποιημένο», καταπώς είναι σωρεία νησιών στο Ιόνιο πέλαγος – λόγου χάρη ο Σκορπιός, που ανήκε παλιά στον Ωνάση…

Ήταν το 2017, οπότε έγινε η γνωριμία με το μεγαλύτερο νησί από τα 9 ή 10 νησιά των Πεταλιών, κοντά στο Μαρμάρι της Εύβοιας. Το νησί ήταν ερημικό σχεδόν, αγριότοπος διαφυγών τη σύλληψη από τις διωκτικές, συμβατικές και αναπτυξιολάγνες δυνάμεις… Τα 18 τετρ. χιλιόμετρα της έκτασής του επί τα 45 χιλιόμετρα της ακτογραμμής επί τα λοφώδη ύψη των 300 μέτρων, συνθέτουν ένα μέγεθος βαδίσιμο, έστω και κάπου προβληματικό.

Το νησί θέτει ένα ζήτημα των ιδιωτικών νήσων, που μπορεί ν’ ανήκουν σε έναν Εμπειρίκο ή σε κάποιον άλλον εφοπλιστή, αλλά πάντως είναι πέρα από τον δημόσιο έλεγχο. Ταυτόχρονα όμως το νησί έχει εγγράψει ιστορίες κλασικής εποχής, ρωμαϊκές, βυζαντινές, οθωμανικές, μέχρι την περίοδο του Βασιλιά Γεωργίου του Α’, στον οποίο αποδίδεται ο (μοναδικός) καρόδρομος ή μουλαρόδρομος της βόρειας περιοχής.

Τα ίχνη παλαιών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τα αλώνια, οι ελιές, τα πετρόχτιστα μαντριά, το παντοδύναμο θυμάρι που ψεκάζει με αιθέρια έλαια τους διερχόμενους πεζοπόρους, τα ίχνη λατόμευσης, το δυνατό και πλειοψηφικό γαλάζιο της θάλασσας, οι κυπαρισσόκεδροι που συμβιώνουν με δυνατές πινελιές πεύκου, η σκέψη της διαπασών του ανέμου καλοκαίρι – χειμώνα, οι 360 μοίρες απολαυστικού τοπίου, ο στοχασμός για την ατομικιστική προβληματική παλιότερων εποχών – με κορυφαία εποχή αυτήν που ανέδειξε τον Ροβινσώνα Κρούσο του Δανιήλ Ντεφόου: Όλα αυτά συγκροτούν μια «σχισμή στον χρόνο», μια απομάκρυνση από το παρόν και μια αποσυμπίεση από τον τρέχοντα κόσμο, με όρους επιστημονικής φαντασίας.

Και έπεται συνέχεια. Μπορούμε να πλατύνουμε και να βαθύνουμε τα επισκέψιμα σημεία του ελληνικού χώρου. Μπορούμε να τα κάνουμε προσβάσιμα σε άλλους χρόνους, ακόμη και τις δύσκολες εποχές. Γιατί ο τουρισμός δεν μπορεί να είναι ελιτισμός – δεν μπορεί να είναι μια καθωσπρεπική παρουσία σε χώρους συνηθισμένους, ευτελισμένους από τη συνήθεια: Ο τουρισμός πρέπει να διευκολύνει την πρόσβαση σε περιοχές ακόμη και ολιγάνθρωπες και μάλιστα σε χρόνους ασυνήθιστους. Ο τουρισμός πρέπει να ξανοίγεται, να είναι ολιγάνθρωπος αλλά και κοσμικός!

Τι γίνεται όμως με όσα ενδιαιτήματα του ονείρου και του στοχασμού συν-επεξεργάζονται μιαν άλλη εικόνα της χώρας; Μήπως αυτές οι περιοχές ανα-ψυχής (ανανέωση της ψυχής) πρέπει να υπαγορεύσουν και μια διαφοροποιημένη, αναγνωρισμένη επίσημα, χωροταξία; Μήπως η προσοχή μας πρέπει να στραφεί εκεί, αντί να ασχοληθούμε με την ιδιωτικοποίησή τους;

«Και τούτο δει ποιείν, κακείνο μη αφιέναι», ας είναι η άποψή μας. Να κάνουμε το ένα μη παραλείποντας το άλλο. Να ασχοληθούμε σοβαρά με την ιδιωτικοποίηση: έχοντας ως αρχή ότι κάθε σπιθαμή ελληνικής γης πρέπει να ανήκει και να αξιοποιείται από όλους!

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Οι παραδοξότητες που θρέφουν τον τουρισμό – Από τον εκπαιδευτικό των Άγγλων λόρδων μέχρι το αχαλίνωτο μοντέλο του σήμερα

Μικρασιατική Καταστροφή- Δύο συγκλονιστικά ντοκιμαντέρ αποτυπώνουν την κατακλυσμιαία για τον ελληνισμό ήττα

Πληθυσμιακός κατήφορος, παιδοκτονίες και βρεφοκτονίες