Να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή… Δεν υπάρχει αλάνθαστος τρόπος να προτείνεις βιβλία, όπως δεν υπάρχουν τα δέκα καλύτερα μυθιστορήματα, οι δέκα καλύτερες ταινίες, οι δέκα καλύτεροι πίνακες, οι δέκα καλύτερες συμφωνίες και πάει λέγοντας… Υπάρχει μόνο η δεδηλωμένη ειλικρίνεια εκείνου που διαβάζει και μετά παίρνει το ρίσκο να προτείνει. Σε μια χρονιά που κυκλοφόρησαν εκατοντάδες τίτλοι, στο «Ποντίκι Art» επιλέγουμε μαζί με τον Γιάννη Δρούγο βιβλία της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας από αυτά που διαβάσαμε, γράψαμε και ξεχωρίσαμε. Πρόκειται για μιαν επιλογή σχεδόν αυθαίρετη, αλλά και απολύτως αληθινή, γιατί αντανακλά το δικό μας βλέμμα, το εύρος και τα όριά του.

Δεν ισχυρίζομαι πως είναι «τα καλύτερα». Είναι απλώς εκείνα που ένιωσα πως άξιζαν να αναμετρηθούν με μια δημόσια πρόταση. Αν κάποιο από αυτά τα βιβλία συναντήσει τον δικό σας χρόνο, τότε η γραμμή που ξεκίνησε από τη δική μου ανάγνωση θα έχει συμπληρώσει τον κύκλο της. Και αυτό, για μένα και τον Γιάννη, αρκεί.

Ξ.Μ.

Ελληνική Λογοτεχνία

Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης προτείνει

Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ο ήχος της σιωπής (εκδ. Εστία)

Διαβάζοντας αυτήν την εν μέρει αυτοβιογραφική μυθιστορία, όπου το τέλος μιας ζωής γίνεται ταυτόχρονα, έστω και καθυστερημένα, η αρχή μιας άλλης, παρακολουθούμε ολόκληρο το πανόραμα της εξέλιξης του κόσμου, καθώς το παρελθόν εισβάλλει στο παρόν που γίνεται μέλλον.

Νίκη Γκύζη, Οι εξόριστοι του Κιέβου (εκδ. Γκοβόστης)

Βασισμένο στο «Χρονικό του Νέστορα» (γράφτηκε το 1116 στο Κίεβο και ο πρωτότυπος τίτλος του είναι «Ιστορία των περασμένων χρόνων»), το οποίο αποτελεί μία από τις πρώτες πηγές της ιστορίας των Ρως, το βιβλίο της Γκύζη ανασυνθέτει το χρονικό της γέννησης της Ρωσίας, της αποκοπής της Ουκρανίας και της ιστορικής πορείας μέχρι τη βίαιη επανεκκίνηση των συγκρούσεων το 2022. 

Κυριάκος Αθανασιάδης, Δάκρυα στη βροχή (εκδ. Athens Voice)

Το «Δάκρυα στη βροχή» εξελίσσεται γρήγορα σε μιαν αφήγηση για το τι σημαίνει σήμερα να είσαι συγγραφέας, όταν η μνήμη σου έχει ατροφήσει από την Google, όταν η διαύγειά σου εξαρτάται από την υγεία σου, όταν η «πλοκή» έχει γίνει μηχανισμός παραγωγής και όχι επινόησης.

Εύα Στάμου, Σωματογραφία (εκδ. Αρμός)

Η Στάμου, όπως και στα άλλα της βιβλία, ψυχογραφεί τους χαρακτήρες και από επαγγελματική διαστροφή (ψυχολόγος γαρ), έχοντας σωματομετρικά κριτήρια, οδηγεί τον αναγνώστη στη σκοτεινή αίθουσα των ενστίκτων, εκεί όπου οι πολιτισμικές επεμβάσεις δεν έχουν λόγο, εκεί όπου το σώμα μένει γυμνό δίχως τα ενδύματα που το καλύπτουν. 

Ο Γιάννης Δρούγος προτείνει

Λίλα Κονομάρα, Μια τρίχα που γίνεται άλογο (εκδ. Καστανιώτη) 

Στην παρούσα νουβέλα της η Λίλα Κονομάρα χτίζει με λεπτομέρεια και διαπεραστική ματιά μια επίπονη ιστορία που αφορά την οικογένεια, την ψυχική ασθένεια, την αδελφική αγάπη και τις όψεις της: στοργή, αντιζηλία, μίσος, προδοσία, τρυφερότητα, ενοχές.

Φωτεινή Τσαλίκογλου, Ο Ιωσήφ ήρθε μετά (εκδ. Καστανιώτη)

Μυθιστόρημα και μελέτη μαζί για το βίωμα και το τραύμα, για το Καλό και το Κακό. Εξομολόγηση προσωπική – οδυνηρή και λυτρωτική – και ιστορική συλλογική μνήμη, κείμενο βαθιά επίπονο κι απελευθερωτικό, πρόζα φτιαγμένη από μέλι και δηλητήριο, λογοτεχνία υψηλή κι αριστοτεχνικά οικοδομημένη που σαγηνεύει και διαταράσσει.

Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Κασκαντέρ (εκδ. Ίκαρος)

Ο συγγραφέας με τον «Κασκαντέρ» του διδάσκει οικονομία και λεπτότητα λόγου, νόημα και περιπλάνηση, γράφοντας, εννοώντας και υπονοώντας όλα εκείνα που προέρχονται απ’ το βάθος της συνείδησης.

Ξένη Λογοτεχνία

Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης προτείνει

Λουίζα Μέι Άλκοτ, Πίσω από τη μάσκα (εκδ. Οξύ)

Το «Πίσω από τη μάσκα» θεωρείται προδρομικό φεμινιστικό έργο, ένα σύντομο αλλά εκρηκτικό έργο, που αποκαθηλώνει την ιδέα της γυναίκας ως «αγγελικού πλάσματος», αποδομώντας τον ρομαντισμό με τα ίδια του τα εργαλεία. Η Τζέιν Μιούιρ είναι ίσως η πιο αμφιλεγόμενη ηρωίδα της Άλκοτ, μια εφιαλτική Σταχτοπούτα με σιδερένιο βλέμμα…

Malkolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο (εκδ. Μεταίχμιο)

Το «Κάτω από το ηφαίστειο» (Under the Volcano, 1947), που θεωρείται το αριστούργημα του Λόουρι και ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, διαδραματίζεται μέσα σε μια και μόνη ημέρα: την Ημέρα των Νεκρών στο Μεξικό. Εκεί, σε μια αχλύ παραίσθησης και θανάτου, ο Βρετανός πρώην πρόξενος Τζέφρι Φέρμιν βυθίζεται σιγά-σιγά στην οριστική του έξοδο από τον κόσμο…

Doris Lessing, Η καλή τρομοκράτισσα (εκδ. Διόπτρα)

Η συγγραφέας παρακολουθεί μια μικρή ομάδα επαναστατών της θατσερικής Αγγλίας, μια σύναξη ανίκανων ονειροπόλων που δανείζονται λεφτά από τους αστούς γονείς τους για να καταλύσουν τον καπιταλισμό, χωρίς ούτε ίχνος συμπάθειας ούτε κακίας. Τους κοιτάζει όπως ένας γιατρός κοιτάζει έναν ασθενή που αρνείται τη διάγνωσή του: με οίκτο και ακρίβεια.

Ο Γιάννης Δρούγος προτείνει

José Balza, Εφτακόσιοι φοίνικες φυτεμένοι στο ίδιο σημείο (εκδ. Σμίλη)

Η εξιστόρησή του κυμαίνεται μεταξύ εικόνων της εξοχής και εικόνων της μεγαλούπολης, μεταξύ ενός περιθωριακού κι ενός υψηλού κόσμου, μεταξύ μοναδικότητας και πολλαπλότητας, παραίσθησης και αλήθειας. Πραγματοποιεί ένα ταξίδι επιστροφής, ένα ταξίδι μύησης, αναζητώντας όσα τον καίνε μέσα του, όσα τον συνδέουν με το παρελθόν του και όσα τον διαμόρφωσαν στο Σαν Ραφαέλ.

Robert Penn Warren Ένας τόπος για να επιστρέφεις (εκδ. Πόλις)

Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο εννιάχρονος Τζεντ, σ’ αυτή την τρυφερή ηλικία, χάνει τον πατέρα του με ένα κωμικοτραγικό τρόπο. Κι είναι ένας θάνατος – κι ο τρόπος του θανάτου – που στοιχειώνει τον Τζεντ και διαμορφώνει ένα μεγάλο κομμάτι της μετέπειτα ζωής του. Έτσι ξεκινά η ιστορία του Τζεντ: με τον απρόσμενο χαμό του αλκοολικού, ακαμάτη γεννήτορά του.

Keiran Goddard, Βλέπω τα κτίρια να πέφτουν σαν αστραπές (εκδ. Αλεξάνδρεια)

Πολυφωνικό και πολυεπίπεδο, με πέντε πρόσωπα να περιστρέφονται σε ένα καρουζέλ θαμπού φωτός και σκοταδιού. Ο Ράιαν, ο Όλι, ο Κόνορ, ο Πάτρικ και η Σιβ είναι οι πέντε πρωταγωνιστές, οι οποίοι ο ένας μετά τον άλλο – ανά κεφάλαιο – παίρνουν τον λόγο μπροστά σε έναν αόρατο ακροατή ή σ’ έναν κινηματογραφικό φακό, που ζουμάρει στον μέσα αθέατο κόσμο τους.

Bernhard Schlink, Μια ζωή ακόμα (εκδ. Κριτική)

Ο Μπέρνχαρντ Σλινκ γράφει ένα από τα πιο ανθρωποκεντρικά του κείμενα, που αφορά τον άνθρωπο και την υπαρξιακή του αγωνία μπροστά σε όσα ξαφνικά προκύπτουν και φέρνουν ανατροπή και, για μια φορά ακόμα, αιχμαλωτίζει στην αφήγησή του την πιο μικρή αμυχή της ανθρώπινης ψυχής, που βρίσκεται σε μονομαχία με τον φόβο, την ελπίδα που τρεμοσβήνει και τον χρόνο που τελειώνει.

Γκούραμ Ντοτσανασβίλι, Ο άνθρωπος που αγαπούσε πολύ τη Λογοτεχνία (εκδ. Loggia)

Στην ερώτηση του προϊσταμένου προς τον Βασίλι Κεζεράντζε πώς θα οργάνωνε τη ζωή της κοινωνίας, ο δεύτερος απαντά πως θα γέμιζε την πόλη τους με κρατητήρια πολυτελείας γεμάτα με βιβλία κι όλοι εκείνοι που γυρίζουν άσκοπα στους δρόμους, όλοι οι μικροέμποροι και οι μικροαπατεώνες θα είχαν την ευκαιρία μέσα σε αυτά τα κρατητήρια να περνούν τον χρόνο τους διαβάζοντας, ώστε να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι και να λυτρωθούν και να ελευθερωθούν όντας κλεισμένοι σε ένα κελί

Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης προτείνει

Ελληνικά Δοκίμια – Μελέτες

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτισμού (εκδ. Μεταίχμιο)

Μέσα από την ιστορική αλληλεπίδραση μεγάλων προσωπικοτήτων, ο συγγραφέας μάς ξεναγεί σε ένα συνταγματικό ταξίδι, που ξεκινά από τις όχθες του Τάμεση στις αρχές της Επανάστασης και καταλήγει στην Πλατεία Συντάγματος, στις 3 Σεπτεμβρίου 1843.

Α.-Ι. Δ. Μεταξάς, Το αθέατο εγχειρίδιο. Διπλωματική σκέψη και πράξη του Ιωάννη Καποδίστρια (1815-1826), (εκδ. Εστία)

Το βιβλίο είναι μια συμβολή στην ιστοριογραφία της διπλωματίας και ταυτόχρονα ένα φιλοσοφικό υπόμνημα για τον ρόλο της πολιτικής εντιμότητας, της ορθοκρισίας και της στρατηγικής ενσυναίσθησης, έτσι όπως τις ενσάρκωσε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πολιτικούς του 19ου αιώνα.

Γιάννης Βούλγαρης, Στην άκρη του γκρεμού – Ελλάδα 2007-2019 (εκδ. Μεταίχμιο)

Με βαθιά γνώση της ελληνικής Ιστορίας και με το βλέμμα στραμμένο στις θεμελιώδεις μετατοπίσεις που καθόρισαν την πρόσφατη πορεία της χώρας, ο συγγραφέας επιχειρεί κάτι περισσότερο από μιαν αφήγηση γεγονότων· συγκροτεί ένα πολιτικό και ιδεολογικό χρονικό που προσεγγίζει την κρίση ως υπαρξιακό ρήγμα, όχι μόνο οικονομικό.

Γιώργος Ρακκάς, Υπερτουρισμός – Ανέμελος καπιταλισμός και κοινωνική κρίση της πόλης (εκδ. Πατάκη)

Ο Ρακκάς συνδέει εύστοχα τον υπερτουρισμό με τη νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση: χαμηλού κόστους πτήσεις, φτηνά Αirbnb, ψηφιακές πλατφόρμες, επισφάλεια για τους εργαζομένους, ανάδυση μιας νέας αστικής τάξης που επιβιώνει από την ενοικίαση εμπειριών. Στις πόλεις αυτές, δεν κατοικεί κανείς πια, μένουν μόνο οι πάροχοι και οι καταναλωτές της συγκίνησης.

Ηλίας Κανέλλης, Κι αυτοί είναι η Ελλάδα (εκδ. The Books’ Journal)

Το «Κι αυτοί είναι η Ελλάδα» λειτουργεί ως ένα αντίδοτο στην τοξική κυριαρχία της μετριότητας.Πολιτικοποιεί το ήθος και επανιδρύει το κύρος της σκέψης. Προτείνει με πραότητα μιαν άλλη Ελλάδα σε μια κοινωνία που έχει χάσει την πυξίδα της και υπενθυμίζει πως η σοβαρότητα δεν είναι μειονέκτημα, αλλά πολιτισμικό καθήκον.

Χριστίνα Ντουνιά, Το όνειρο και το πάθος. Κ.Γ. Καρυωτάκης (εκδ. Εστία)

Μέσα από την ανάλυση της Ντουνιά, ο Καρυωτάκης παύει να είναι μια «εικόνα θλίψης» και γίνεται ένας καίριος ποιητής της νεωτερικότητας, ένας δημιουργός που μετέτρεψε την αδυναμία προσαρμογής του σε πηγή ανανέωσης της ποιητικής έκφρασης. Το έργο του φωτίζεται εκ νέου όχι ως σύμβολο παραίτησης, αλλά ως απόδειξη της δύναμης της ποίησηςνα ανταποκρίνεται στα πιο σκληρά ιστορικά και υπαρξιακά ερωτήματα.

Ξένα Δοκίμια – Μελέτες

Τζοβάνι Αρίγκι, Ο μακρύς εικοστός αιώνας. Χρήμα, εξουσία και οι απαρχές της εποχής μας (εκδ. Εστία)

Ο «Μακρύς εικοστός αιώνας» είναι ένα δοκίμιο πάνω στη μοίρα της Δύσης, μια ερμηνεία του κόσμου ως κύκλου ανόδου και φθοράς, ένα βιβλίο που εξηγεί γιατί η παγκοσμιοποίηση δεν είναι αρχή, αλλά συνέχεια, και γιατί κάθε αυτοκρατορία είναι, στην ουσία της, προοίμιο της επόμενης. Ο Αρίγκι μας δείχνει ότι ο καπιταλισμός δεν τελειώνει, απλώς αλλάζει έδρα – τόπο. 

Farhad Khosrokhavar, Ιράν – Οι γυναίκες ενάντια στη θεοκρατία (εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις)

Στο βιβλίο επιχειρείται μια γενικότερη αναδρομή στο πώς το Ιράν από μια κοσμική χώρα έπεσε στα χέρια των μουλάδων και πώς οι γεωπολιτικές σκοπιμότητες διαμορφώνουν και καθορίζουν τις ζωές των ανθρώπων.

James Barr, Μια γραμμή στην άμμο (εκδ. Πατάκη)

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τα γεγονότα που μεσολάβησαν από το 1915 που ξεκίνησε μια προσπάθεια σύγκλισης, η οποία επέφερε στην ουσία τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς υπήρξε μια κλιμάκωση των φανερών και μυστικών συγκρούσεων με μήλον της Έριδος τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής.

Ολιβιέ Ρουά, Η ισοπέδωση του κόσμου (εκδ. Εστία)

Στην εποχή μας βρισκόμαστε υπό το καθεστώς μιας προχειροφτιαγμένης αναθεώρησης, όπου το ασήμαντο λαμβάνει όλο και συχνότερα σχεδόν μεταφυσικές διαστάσεις. Μια λάθος διατύπωση, μια στραβή ματιά, μια στιγμιαία παρέκκλιση αρκεί για να πληρώσεις το βαρύ τίμημα που επιβάλλουν οι νέοι κανόνες των δικαιωματικών κινημάτων.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ένα βιβλίο που ξαναδίνει στον μύθο το βάρος της αρχέγονης φλόγας

Βιβλίο: Γράφει ακόμα ο άνθρωπος!

Λόγια που ζητούν μουσική…