Γενικό και τεχνηέντως ασαφές το σχέδιο της Κομισιόν αφού το πλαίσιο θα είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών με τα ισχυρά λόμπι

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πολύ δύσκολη εξίσωση. Πώς, δηλαδή, θα επιτύχει να καταστεί κατά το δυνατόν ενεργειακά αυτάρκης, απεξαρτώμενη από τους μέχρι σήμερα μονοπωλιακούς «παίκτες» της ενέργειας, και πώς θα κάνει στροφή σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, που είναι και το κεντρικό ζητούμενο για όλες τις χώρες του πλανήτη εξαιτίας των ραγδαίων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Στο πλαίσιο αυτό η Κομισιόν παρουσίασε, στις 25 Φεβρουαρίου 2015, τους τέσσερις άξονες πάνω στους οποίους θα οικοδομηθεί η Ενεργειακή Ένωση, ένα άκρως φιλόδοξο σχέδιο που η κεντρική του ιδέα είναι κατάργηση των συνόρων ανάμεσα στις 28 αγορές ενέργειας της Ε.Ε.

Ένα σχέδιο το οποίο οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι είναι το δεύτερο πιο σημαντικό μετά τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα το 1951 που ήταν και η απαρχή της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής.

Η συζήτηση στην Ε.Ε. μόλις άρχισε και δεν θα είναι καθόλου εύκολη καθώς τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι πάρα πολύ μεγάλα και οι πολιτικές προσεγγίσεις διαφέρουν από κράτος – μέλος σε κράτος – μέλος.
Οι τέσσερις άξονες που παρουσίασε η Κομισιόν είναι εξαιρετικά γενικοί και τεχνηέντως ασαφείς αφού τελικά το πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης θα είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών απέναντι στις ισχυρές πιέσεις που άρχισαν ήδη να ασκούν τα λόμπι στις Βρυξέλλες και όχι μόνο.

Δυο είναι τα κεντρικά ερωτήματα που καλείται να απαντήσει η Ε.Ε. Το πρώτο είναι εάν θα επιλέξει να επιτύχει την ενεργειακή της απεξάρτηση από τρίτες χώρες μέσα από την παράλληλη απεξάρτησή της από την κυριαρχία των λεγόμενων και «βρόμικων» καυσίμων. Εάν θα επιχειρήσει, δηλαδή, τη διπλή της απεξάρτηση ή θα κάνει εκπτώσεις σε βάρος των Ευρωπαίων πολιτών διατηρώντας την εξάρτηση από την ίδια «ουσία» – καύσιμο και επεκτείνοντας απλώς το δίκτυο των ντίλερ.

Το δεύτερο κρίσιμο ερώτημα είναι ποια θα είναι τα πολιτικά χαρακτηριστικά της Ενεργειακής Ένωσης και εάν αυτά θα οδηγήσουν σε περαιτέρω απώλεια κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών – μελών. Και αυτό γιατί η στρατηγική της ενέργειας αποτελεί σήμερα, έστω και κουτσουρεμένα, κυριαρχικό δικαίωμα ενός κράτους, με άμεση σχέση με τη γεωπολιτική του θέση αλλά και άμεση σχέση με τα αποθέματα υδρογονανθράκων που μπορεί να διαθέτει. Εάν η χάραξη της ενεργειακής πολιτικής περάσει κεντρικά στις Βρυξέλλες, εγείρονται σοβαρές ενστάσεις για το κατά πόσο αυτό θα οδηγήσει σε πλήρη αποδυνάμωση των κρατών μελών – και στη διαχείριση των ενεργειακών πηγών από ένα μικρό «ιερατείο».

Οι επικεφαλίδες υπάρχουν, αναζητείται το περιεχόμενο…

Η πλήρης εξάρτηση της Ε.Ε., κυρίως από τη Ρωσία, διαπιστώνεται από το γεγονός ότι η Ευρώπη αγοράζει πετρέλαιο από τις χώρες του ΟΠΕΚ και τη Ρωσία ενώ φυσικό αέριο από την Αλγερία, τη Νορβηγία και τη Ρωσία.

Η ενεργειακή εξάρτηση «μεταφράζεται» σε απώλεια πλούτου για την Ευρώπη άνω των 400 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως και παράλληλα και σε συνεχή αύξηση του ενεργειακού κόστους για τους πολίτες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τιμές χονδρικής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη είναι κατά 30% υψηλότερες σε σχέση με τις ΗΠΑ ενώ οι τιμές φυσικού αερίου κατά 100% υψηλότερες!

Σύμφωνα με την πρόταση που παρουσίασε η Κομισιόν στις 25 Φεβρουαρίου 2015, οι βασικοί άξονες για τη συγκρότηση της Ενεργειακής Ένωσης, άξονες που συζητήθηκαν για πρώτη φορά σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας στις 5 Μαρτίου, είναι τέσσερις και συγκεκριμένα:

Ρήτρα αλληλεγγύης: μείωση της εξάρτησης από έναν και μόνο προμηθευτή και πλήρης συνεργασία με τις γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις διακοπής του ενεργειακού εφοδιασμού. Μεγαλύτερη διαφάνεια στις συμφωνίες των χωρών της Ε.Ε. για αγορά ενέργειας ή φυσικού αερίου από χώρες εκτός Ε.Ε.

Ροή ενέργειας, ως ένα είδος πέμπτης ελευθερίας: ελεύθερη ροή ενέργειας διαμέσου των συνόρων με αυστηρή εφαρμογή των ισχυόντων κανόνων σε τομείς όπως ο ενεργειακός διαχωρισμός και η ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών – με τη λήψη νομικών μέτρων εφόσον χρειάζεται. Επανασχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να είναι πιο διασυνδεδεμένη, πιο ανανεώσιμη και πιο ευέλικτη. Σημαντική αναμόρφωση των κρατικών παρεμβάσεων στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς και σταδιακή κατάργηση των περιβαλλοντικά επιζήμιων επιδοτήσεων.

Ενεργειακή απόδοση: ουσιαστική επανεξέταση της ενεργειακής απόδοσης και αντιμετώπισή της ως μιας πηγής ενέργειας ώστε να μπορεί να ανταγωνίζεται με θεμιτούς όρους τη δυναμικότητα παραγωγής.

Κοινωνία χαμηλών εκπομπών άνθρακα με διάρκεια: εύκολη και αποτελεσματική απορρόφηση από το δίκτυο της τοπικά παραγόμενης ενέργειας και από ανανεώσιμες πηγές. Προώθηση του ηγετικού ρόλου της Ε.Ε. στον τομέα της τεχνολογίας, μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας νέας γενιάς, και παράλληλη επέκταση των εξαγωγών και της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών εταιρειών.

Οι γενικοί αυτοί βασικοί άξονες αποτελούν το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης αφού προς το παρόν αποτελούν επικεφαλίδες που, ανάλογα με το περιεχόμενο που θα αποκτήσουν, θα διαπιστώσουμε εάν είναι, όντως, προς το συμφέρον των Ευρωπαίων πολιτών ή αποτέλεσμα πιέσεων από τις πανίσχυρες πολυεθνικές του χώρου και των μεγάλων παικτών της ενέργειας.

Οι πρώτες ενστάσεις

Οι πρώτες αντιδράσεις προέκυψαν από την πρώτη εξειδίκευση των στελεχών της Κομισιόν που επισήμαναν ότι η κατάργηση των συνόρων ανάμεσα στις 28 αγορές ενέργειας θα μειώσει την εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο και θα προσελκύσει νέους επενδυτές. Μόνο που όταν περνάμε στο διά ταύτα αυτό σημαίνει στροφή προς άλλες αγορές, όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, το Ιράν, η Μέση Ανατολή και η Αλγερία. Εν ολίγοις, στόχος είναι η μείωση της εξάρτησης από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Ρωσίας και όχι γενικώς από τα ορυκτά καύσιμα ως ευρωπαϊκή προτεραιότητα.

Όπως επισήμανε στο «Π» ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλιματικών αλλαγών στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace: «Από τη μία η Ευρώπη οραματίζεται το τέλος των ορυκτών καυσίμων και τη μετάβαση σε μία καθαρή και ανεξάρτητη οικονομία, από την άλλη θέτει ως προτεραιότητα την εύρεση νέων πηγών φυσικού αερίου και επιμένει στον εγχώριο άνθρακα. Ο κίνδυνος να καταλήξει η Ευρώπη ουραγός στις κλιματικές πολιτικές είναι κάτι παραπάνω από ορατός όσο εξακολουθεί να θέτει τα συμφέροντα μίας βρόμικης και παρακμάζουσας βιομηχανίας πάνω από τους πολίτες της».

Σοβαρές ενστάσεις εγείρονται και στο πώς μεταφράζεται ο στόχος για «μεγαλύτερη διαφάνεια στις συμφωνίες των χωρών της Ε.Ε. για αγορά ενέργειας ή φυσικού αερίου από χώρες εκτός Ε.Ε.».
Και αυτό γιατί, σύμφωνα με το σχέδιο, προβλέπεται ότι οι Βρυξέλλες θα παρεμβαίνουν προληπτικά και θα ελέγχουν κάθε συμφωνία κράτους – μέλους με τρίτες χώρες. Η πρόβλεψη αυτή υπάρχει καθώς απώτερος στόχος των Βρυξελλών μέσω της Ενεργειακής Ένωσης είναι η ενιαία διαπραγμάτευση με τους προμηθευτές αερίου από τρίτες χώρες.
Με τη θέση αυτήν εξέφρασε την αντίθεσή του στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας ο Παναγιώτης Λαφαζάνης ενώ σοβαρές ενστάσεις έχουν διατυπώσει και άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, αφού οι κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες να παραχωρήσουν μέρος της εξουσίας τους και επιμένουν ότι η στρατηγική της ενέργειας αποτελεί ζωτικό πυλώνα της εθνικής τους πολιτικής.

Ενεργειακή απόδοση

Οι πρώτες ενστάσεις αφορούν το γεγονός ότι η Κομισιόν δεν έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα το θέμα της ενεργειακής απόδοσης απευθύνοντας επί της ουσίας ευχολόγιο προς τα κράτη – μέλη να θέσουν την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων πρωταρχικό μέλημα των εθνικών τους πολιτικών.

Όπως σημειώνουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, το θέμα είναι πολύ σοβαρό για να περιοριστούμε σε κατευθύνσεις αφού, χωρίς την ισχυρή υποστήριξη από τις εθνικές κυβερνήσεις, το θέμα της ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων θα μείνει στα χαρτιά.

«Παρά το γεγονός ότι η Ενεργειακή Ένωση κυριαρχεί στις συζητήσεις για την κοινή ενεργειακή και κλιματική πολιτική στην Ευρώπη, τα βασικά συστατικά της στοιχεία εξακολουθούν να στερούνται σαφήνειας και καθαρών στόχων» επισήμανε στο «Π» ο Νίκος Μάντζαρης, υπεύθυνος ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής του WWF Ελλάς. Η θέση της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης είναι ότι η Ενεργειακή Ένωση πρέπει να επιταχύνει τη διείσδυση των ΑΠΕ και της ενεργειακής αποδοτικότητας, να θέσει ως κεντρικό πυλώνα της την προστασία του κλίματος, ισάξιο με αυτόν της ενεργειακής ασφάλειας, και ως προτεραιότητα τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης στον κτηριακό τομέα και να διαμορφώσει ένα όραμα για τη θέρμανση όλων των κατοικιών στην Ευρώπη με χαμηλό κόστος.

Οι οργανώσεις των πολιτών επισημαίνουν ότι η ενεργειακή απόδοση μπορεί να παίξει πρωταρχικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. μειώνοντας την ποσότητα της ενέργειας που χρησιμοποιείται και ελαχιστοποιώντας τις επιπτώσεις στο κλίμα. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο είδος «ενεργειακού εφοδιασμού» που, όμως, τα πανίσχυρα ενεργειακά συμφέροντα υποβαθμίζουν αφού θέλουν να κατευθύνουν πολιτικά την αναμόρφωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και οικονομικά μέσα από τη διάχυση της χρηματοδότησης σε νέα έργα υποδομών με αιχμή τα λεγόμενα βρόμικα ορυκτά καύσιμα.

Κλιματική αλλαγή

Ως γενικόλογος και ασαφής χαρακτηρίζεται και ο άξονας για τη μετάβαση σε μια κοινωνία χαμηλού άνθρακα αφού η προτεραιότητα για άνοιγμα σε νέες αγορές φυσικού αερίου και πετρελαίου αντιστρατεύεται αυτήν την πολιτική.

Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι οι υπουργοί Περιβάλλοντος της Ε.Ε. στην τελευταία τους σύνοδο αποφάσισαν να θέσουν το 40% ως τον ελάχιστο στόχο της Ε.Ε. για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 στις διαδικασίες διεθνούς διαπραγμάτευσης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι.

Η πρόταση, μάλιστα, που αποφάσισαν οι υπουργοί Περιβάλλοντος δεν αποκλείει τον έμμεσο μετριασμό της μείωσης των εκπομπών λόγω συμμετοχής του τομέα της χρήσης γης και της δασικής διαχείρισης στον στόχο του -40%. Οι Ευρωπαίοι Πράσινοι και οι Έλληνες Οικολόγοι Πράσινοι επισήμαναν ότι ο στόχος αυτός «φανερώνει έλλειψη φιλοδοξίας της Ευρώπης και θέτει τον πήχη χαμηλά για την κρίσιμη συνδιάσκεψη για το κλίμα που θα γίνει τον χειμώνα στο Παρίσι».

53% της ενέργειας που χρειάζεται εισάγει η Ε.Ε., με ετήσιο κόστος 400 δισεκατομμύρια ευρώ
75% των κατοικιών στην Ε.Ε. δεν είναι ενεργειακά αποδοτικές
94% των μεταφορών εξαρτάται από το πετρέλαιο, το 90% του οποίου είναι εισαγόμενο
1 τρισεκατομμύριο ευρώ πρέπει να επενδυθεί στον ενεργειακό τομέα της Ε.Ε. έως το 2020
30% υψηλότερες είναι οι τιμές χονδρικής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη
100% υψηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ είναι οι τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη
18% μειώθηκαν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ε.Ε. κατά την περίοδο 1990-2011
40% είναι ο στόχος της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2030
27% είναι ο στόχος για την ενεργειακή απόδοση και την προώθηση των ΑΠΕ
1,2 εκατ. άτομα απασχολούν, σύμφωνα με στοιχεία του 2012, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και της τεχνολογίας
10% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής των κρατών – μελών της Ε.Ε. θα πρέπει μέχρι το 2020 να είναι διασυνδεδεμένο για λόγους ασφαλείας
40 δισ. ευρώ θα απαιτηθούν για έργα προκειμένου να επιτευχθεί η διασύνδεση του 10% της ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ε.Ε. μέχρι το 2020
12-40 δισεκατομμύρια ευρώ θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές αν επιτευχθεί η πλήρης ολοκλήρωση των ενεργειακών αγορών