Τρομοκρατημένη από τα υψηλά ποσοστά του κόμματος της Λεπέν στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών, η «Liberation» κυκλοφόρησε την επομένη με το… προειδοποιητικό πρωτοσέλιδο: «Πλησιάζει…». Το ταρακούνημα αφύπνισε τους ψηφοφόρους, και στον δεύτερο γύρο το Εθνικό Μέτωπο γνώρισε βαριά ήττα.

 

Τρομοκρατημένη από τα υψηλά ποσοστά του κόμματος της Λεπέν στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών, η «Liberation» κυκλοφόρησε την επομένη με το… προειδοποιητικό πρωτοσέλιδο: «Πλησιάζει…». Το ταρακούνημα αφύπνισε τους ψηφοφόρους, και στον δεύτερο γύρο το Εθνικό Μέτωπο γνώρισε βαριά ήττα.

Η γαλλική εφημερίδα, όμως, δεν πανηγύρισε. Το πρωτοσέλιδό της «Ανακουφισμένοι, αλλά…» ήταν στο ίδιο μήκος κύματος με τη δήλωση του πρωθυπουργού Μανουέλ Βαλς ότι «ο κίνδυνος δεν έχει εξαλειφθεί, απέχουμε πολύ ακόμα».

Η απήχηση λαϊκιστικών, κατά κύριο λόγο ακροδεξιών, κομμάτων στην Ευρώπη, αλλά και τις ΗΠΑ μετά το οικονομικό κραχ του 2008 δεν έχει προηγούμενο από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου. Στην Ευρώπη οι λαϊκιστές είναι ήδη στην εξουσία σε Πολωνία και Ουγγαρία, συμμετέχουν στους κυβερνητικούς συνασπισμούς σε Φινλανδία κι Ελβετία, κυριαρχούν στις δημοσκοπήσεις σε Γαλλία και Ολλανδία, ενώ στη Σουηδία η δημοφιλία τους βρίσκεται σε υψηλότερα ποσοστά από ποτέ.

Στις ΗΠΑ, δε, ο ανεκδιήγητος Ντόναλντ Τραμπ μαζί με τους Τεντ Κρουζ και Μπεν Κάρσον, εξίσου λαϊκιστές αλλά ελαφρώς ηπιότερους στην επιθετικότητά τους, συγκεντρώνουν και οι τρεις άνω του 50% των Ρεπουμπλικανών στις δημοσκοπήσεις. Αντλώντας δυναμική από το προσφυγικό και τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι, τα λαϊκιστικά κόμματα κάνουν επέλαση σε όλο και περισσότερες χώρες της Δύσης απειλώντας πια ανοιχτά όσα οι ευρωπαϊκές, και όχι μόνο, κοινωνίες θεωρούσαν δεδομένα.

Το εύφορο έδαφος

Υπάρχει πληθώρα διαφορετικών ακροδεξιών λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, όμως όλα, ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης, έχουν την ίδια λογική στον πυρήνα τους: την οικονομική και πολιτισμική ανασφάλεια. Η ρητορική τους συνοψίζεται στο ότι οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν δυο βασικούς εχθρούς:

Τους μετανάστες, που καρπώνονται επιδόματα, στερούν τις δουλειές από τους ντόπιους και διαλύουν την κοινωνία με την εγκληματικότητα.

Τις ελίτ σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον, που καταπιέζουν οικονομικά. Όλα τα λαϊκιστικά κόμματα καταφέρνουν να παίζουν, ταυτόχρονα, με δυο διαφορετικούς φόβους:

Τον φόβο της κοινωνικής – πολιτισμικής διάβρωσης και της απώλειας της κυριαρχίας, κατηγορώντας την Ε.Ε. ή τους μετανάστες ή και τους δυο μαζί.

Τον φόβο για την παγκοσμιοποίηση, που απειλεί τις δουλειές και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής.

Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και οι – σε μεγάλο βαθμό – αδέξιοι και συχνά άδικοι χειρισμοί που έγιναν σε επίπεδο ευρωπαϊκής ηγεσίας, όπως και η απληστία οικονομικών λόμπι αποτέλεσαν το λίπασμα για την απογείωση της δυναμικής τέτοιων κομμάτων, που πόνταραν στα σκληρά πλήγματα μεγάλων πληθυσμιακά ομάδων ψηφοφόρων. Η υποστήριξη στους ακραίους λαϊκιστές είναι συνήθως υψηλότερη στους ηλικιακά μεγαλύτερους, λευκούς, με χαμηλή παιδεία, εργατικής τάξης άρρενες πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτοί οι ψηφοφόροι θεωρούν ότι βρίσκονται στο στόχαστρο λόγω της πίεσης από τις περικοπές παροχών και την ανεργία.

Η «πραμάτεια» των λαϊκιστών δεν εξαντλείται στην εχθρικότητα προς τους μετανάστες και το ισλάμ. Σχεδόν όλοι προσφέρουν μια πανομοιότυπη θεώρηση που συνδυάζει τον σκληρό κοινωνικό συντηρητισμό με τις «εύκολες», και συχνά ανεφάρμοστες στην πράξη, λαϊκίστικες οικονομικές εξαγγελίες. Όπως το τυράκι με το χαμήλωμα των ορίων συνταξιοδότησης από το πολωνικό PiS και το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο ή το σλόγκαν του ολλανδικού PVV «ούτε ευρώ για τη στέγαση των προσφύγων, τα χρήματα να ξοδευτούν για τους Ολλανδούς καρκινοπαθείς».

Όλα σχεδόν τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα τάσσονται υπέρ μεγάλων τμημάτων του κράτους πρόνοιας, αρκεί αυτή η πρόνοια να παρέχεται αποκλειστικά στους ντόπιους. Ο ξενοφοβικός ακροδεξιός λαϊκισμός στην Ευρώπη άρχισε να πυροδοτείται ξανά από το 2010 και την οικονομική κρίση, όπως άλλωστε συνέβη και στη χώρα μας με την άνοδο της Ακροδεξιάς, ενώ φέτος με την προσφυγική κρίση γίνεται πανευρωπαϊκό limit up.

Ο χάρτης επιρροής

Ο ακραίος λόγος των λαϊκιστών σε όλη την Ευρώπη μοιάζει κοπιαρισμένος. Πλασάρονται στους πολίτες κάθε χώρας ως «οι αλήθειες που οι υπόλοιποι δεν αρθρώνουν επειδή είναι υπερβολικά πολιτικά ορθοί ή υποτακτικοί των διαφόρων ελίτ». Οι κατά καιρούς προσπάθειες να απαγορευτούν αυτές οι ρητορικές μίσους εκλαμβάνονται από τους ψηφοφόρους τέτοιων κομμάτων σαν… επιβεβαίωση ότι πρόκειται για «θύματα του συστήματος».

Στην ουσία αρχίζει να δημιουργείται μια «νέα» Ακροδεξιά που ελκύει ετερόκλητο κοινό, ενώ την ίδια στιγμή το πολιτικό κέντρο αδειάζει. Η εικόνα στις χώρες της Ευρώπης παραμένει αποκαρδιωτική, παρά την ήττα της Λεπέν:

Στη Σουηδία, την κάποτε ανοιχτότερη κοινωνία της Ευρώπης, το ακροδεξιό κόμμα Σουηδοί Δημοκράτες (SD) συγκέντρωσε 13% στις περσινές εκλογές και πρόσφατες δημοσκοπήσεις το τοποθετούν στο 20% ή και ψηλότερα, ως το μεγαλύτερο ή δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας. Το SD, που στο παρελθόν είχε δεσμούς με νεοναζιστικές ομάδες, είχε πάρει μόλις 2,9% το 2006.

Στη Γερμανία το AfD ιδρύθηκε το 2013 με ατζέντα κατά του ευρώ. Το κόμμα βρέθηκε στα πρόθυρα διάσπασης το καλοκαίρι, αλλά «σώθηκε» από τα κύματα των προσφύγων. Οι τωρινές δημοσκοπήσεις τού δίνουν 6% – 11%.

Στην Ιταλία η προσφυγική κρίση έδωσε νέα ζωή και στην αντιευρωπαϊκή Λέγκα του Βορρά. Δημοσκοπικά ανέβηκε ήδη στο 16%.

Στην Πολωνία οι ψηφοφόροι έδιωξαν τη φιλοευρωπαϊκή κεντρώα κυβέρνηση για το εθνικιστικό -ευρωσκεπτικιστικό-θρησκόληπτο PiS.

Στη Δανία το ακροδεξιό DPP στηρίζει τον κυβερνητικό συνασπισμό της χώρας και είναι δημοφιλέστερο από ποτέ.

Στην Ουγγαρία οι ακροδεξιοί μοιράζονται την εξουσία.

Στην Ολλανδία φλερτάρουν με την κορυφή των δημοσκοπήσεων.

Στην Αγγλία το UKIP του Φάρατζ παραμένει στο 15% των δημοσκοπήσεων.

Στην Ελλάδα η Χ.Α. είναι πια σταθερά τρίτο κόμμα.

Στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο μπορεί να απέτυχε να χτίσει μέσω των περιφερειακών εκλογών δίκτυο τοπικών αξιωματούχων και «προηγούμενο διακυβέρνησης», ως πάτημα για τις προεδρικές εκλογές του 2017, αλλά, παρά τη βαριά ήττα, δεν το βάζει κάτω. Η Λεπέν θέλησε να στείλει στην Ευρώπη μια… ανατριχίλα για «καληνύχτα» το βράδυ των εκλογών δηλώνοντας: «Τίποτα δεν μας σταματάει τώρα».