«Πάει ο παλιός ο χρόνος, τα αγκάθια είναι μπροστά και του κουαρτέτου ο πόνος ας κοιμάται στην καρδιά». Κάπως έτσι θα μπορούσαμε προχείρως να παραφράσουμε το κλασικό πρωτοχρονιάτικο τραγουδάκι αποχαιρετώντας το πολυτάραχο 2015 και υποδεχόμενοι το αχαρτογράφητο 2016.

 

«Πάει ο παλιός ο χρόνος, τα αγκάθια είναι μπροστά και του κουαρτέτου ο πόνος ας κοιμάται στην καρδιά». Κάπως έτσι θα μπορούσαμε προχείρως να παραφράσουμε το κλασικό πρωτοχρονιάτικο τραγουδάκι αποχαιρετώντας το πολυτάραχο 2015 και υποδεχόμενοι το αχαρτογράφητο 2016.

Η χρονιά που πέρασε ήταν, από κάθε άποψη, γεμάτη συγκλονιστικές αλλαγές, κυρίως στο πολιτικό πεδίο. η αλλαγή κυβέρνησης και η άνοδος του ΣΥρΙΖα στην εξουσία σηματοδότησαν ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό τοπίο. ας δούμε τα σημαντικότερα στοιχεία του:

Ύστερα από το ΠΑΣΟΚ, και η Νέα Δημοκρατία πέρασε σε φάση πολιτικής κρίσης. Ο Αντώνης Σαμαράς ακολούθησε – όπως από πολύ νωρίς είχαμε εκτιμήσει – τον Ευάγγελο Βενιζέλο στην πολιτική αποστρατεία. η πολύμηνη μάχη για τη διαδοχή του στην ηγεσία του κόμματος εξελίχθηκε σε μια κακοφορμισμένη ανοιχτή πληγή, απειλητική για την ενότητα και το μέλλον της Ν.Δ., η οποία δεν «υπόσχεται» υποχρεωτικά πολιτική και ιδεολογική ανασύνταξη.

Το τέλος των «παλιών» κομμάτων έφερε στην εξουσία ένα… επίσης παλιό, τον ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο όμως υφίσταται εδώ και έναν χρόνο την πιο ταχεία προσαρμογή που έχουμε δει εδώ και πολλά χρόνια. το κεραυνοβόλο πέρασμα από το «σκίσιμο των μνημονίων» στην πληρέστερη εφαρμογή μνημονιακού προγράμματος που ζήσαμε τα τελευταία πέντε χρόνια συνιστά τον… ορισμό της οβιδιακής μεταμόρφωσης.

Η ελληνική κοινωνία, που τον Ιανουάριο ψήφισε διά του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα την απαλλαγή από τα μνημόνια, τον Σεπτέμβριο ψήφισε, πάλι διά του ίδιου κόμματος και του ιδίου πρωθυπουργού, ένα ήδη συμφωνημένο μνημόνιο, το τρίτο και βαρύτερο, το οποίο ομολογουμένως   εφαρμόζεται με τις μικρότερες αντιστάσεις που είδαμε την τελευταία πενταετία. Δείγμα «προσαρμογής» και εξάντλησης των όποιων αντιστάσεων; Ίσως.

Στη διάρκεια του ταραγμένου 2015 πάντως η ελληνική κοινωνία έκανε μια σαφή επιλογή: επέμεινε στην παραμονή της στο ευρώ, παρά τα πολλά και δυσβάστακτα βάρη, αρνούμενη να δώσει στις δυνάμεις υπεράσπισης του εθνικού νομίσματος έστω τη δυνατότητα να λειτουργούν ως κοινοβουλευτική αντιπολίτευση.

Εν τέλει η λαϊκή ψήφος επιβεβαίωσε αυτό που πολλές φορές είχαμε προαναγγείλει: ο ΣΥΡΙΖΑ, με δεδομένη την πορεία και την κατάληξη των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων, αποτελούσε την τελευταία δημοκρατική επιλογή και τον πολιτικό σχηματισμό που θα οδηγούσε σε αναδιάταξη ολόκληρο το σύστημα. αυτό βλέπουμε να συμβαίνει στις μέρες μας.

Όμως το 2015 ήταν συνταρακτικό και για έναν ακόμη σοβαρότερο λόγο, ο οποίος θα μας απασχολήσει πάρα πολύ τα επόμενα χρόνια: Ο κόσμος – με επίκεντρο τη γειτονιά μας – περνάει ταχύτατα σε μια νέα φάση, γεμάτη από προκλήσεις και κινδύνους, από τους οποίους το μαζικό προσφυγικό και μεταναστευτικό ρεύμα είναι η πρώτη βαριά συνέπεια για τη χώρα μας.

 

Οι μεγάλες προκλήσεις

Το νέο έτος, κληρονομώντας όλα τα βάρη του προηγούμενου, είναι γεμάτο στοιχήματα για τη χώρα, το πολιτικό σύστημα και την ελληνική κοινωνία.

1 Το χρονικά επείγον στοίχημα αφορά την κατάσταση και την προοπτική της χώρας μετά την ολοκλήρωση του συντριπτικά μεγαλύτερου τμήματος των προβλέψεων του εμπροσθοβαρούς μνημονίου. Θεωρητικά θα κλείσουν όλες οι σοβαρές «μεταρρυθμιστικές» εκκρεμότητες, αλλά αυτό δεν θα σημαίνει το τέλος των μνημονιακών υποχρεώσεων.

Στην πραγματικότητα η χώρα θα έχει αλλάξει, η κοινωνία θα έχει προσαρμοστεί σε επίπεδα ζωής πολύ χαμηλότερα από αυτά που ίσχυαν πριν από την κρίση και το μεγάλο ερώτημα θα αφορά το αν αυτή η τεράστια εσωτερική υποτίμηση μπορεί να ξαναβγάλει την Ελλάδα σε ένα αναπτυξιακό ξέφωτο ή θα την καθηλώσει σε μια μακρά περίοδο φτώχειας, στασιμότητας και μιζέριας. τα πρώτα δείγματα θα τα δούμε φέτος.

2 Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την πλευρά του, θα δείξει αν είναι σε θέση να κυβερνήσει τη χώρα με όρους εξόδου από την κρίση, αν θα επιχειρήσει να μεταρρυθμίσει επιτυχώς το κράτος και τους θεσμούς του, αν θα δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο οικονομικής και κοινωνικής αναπαραγωγής θεραπεύοντας μεγάλες παθογένειες ή θα εγκλωβιστεί στην πεπατημένη που οδήγησε κράτος, κοινωνία και οικονομία στην κατάρρευση. Δείγματα θα δούμε από φέτος. Όπως θα δούμε αν η άνοδός του στην εξουσία ήταν μια φωτοβολίδα ή θα σταθεροποιηθεί ως βασικός πυλώνας του συστήματος εξουσίας.

3 Το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα, υποχρεωμένο πλέον να αναδιαταχθεί και να βρει νέες ιδεολογικές και οραματικές σταθερές, είναι άγνωστο αν θα αναπαραχθεί μέσα από τα γνωστά κομματικά σχήματα ή θα ζήσουμε τη γένεση νέων – άγνωστης δυναμικότητας – κομματικών σχηματισμών. Μεταξύ διπολισμού και κατακερματισμού, το διάστημα είναι άπειρο.

4 Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα είναι μόνο μία από τις εκφράσεις των πόνων που συνοδεύουν την αναδιάταξη των μεγάλων δυνάμεων και των σφαιρών επιρροής τους. είναι όμως επώδυνο και μπορεί να αποτελέσει τεράστιο κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή. Με την ευρώπη εχθρική σε αυτό το ζήτημα και την τουρκία πάντα απειλητική, θα χρειαστούν πολύ μεγάλη πολιτική μαεστρία και καθαρές πολιτικές επιλογές για να μην αποτελέσει αυτή η υπόθεση βόμβα στα θεμέλια της χώρας.

5 Ταυτοχρόνως η φωτιά που έχει ανάψει στη γειτονιά μας, με όλες τις μεγάλες δυνάμεις να παίζουν σκληρά παιχνίδια για την αναδιάταξη συνόρων και σφαιρών κυριαρχίας, απειλεί να εξαπλωθεί και στα εθνικά μας θέματα. η Κύπρος, το αιγαίο και η Θράκη πρέπει πάση θυσία να εξαιρεθούν από κάθε σχεδιασμό για αλλαγή στάτους την ώρα που η τουρκία παίζει το μεγαλύτερο στοίχημα των τελευταίων δεκαετιών για τη σταθερότητα, τη θέση και τον ρόλο της σε όλη την περιοχή.

Το πρωτοσέλιδο του «Ποντικιού» στις 2 Ιουλίου 2015, εν όψει του δημοψηφίσματος, ζητούσε: «Όρθια η χώρα τη Δευτέρα». τώρα το αίτημα είναι το ίδιο: «Όρθια η χώρα το 2016». Για να συμβεί αυτό, θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια και η κυβέρνηση – προσπερνώντας τα κάκιστα δείγματα υπουργικής ελαφρότητας και πολιτικής – ιδεολογικής ασυναρτησίας – θα πρέπει να επιδείξει μεγάλο βάθος στρατηγικής σκέψης σε όλα τα επίπεδα. από πολλές απόψεις, το 2016 όχι μόνο δεν θα είναι ανέφελο, αλλά ίσως αποδειχθεί πολύ βαρύτερο από το 2015. Παρ’ όλα αυτά, Καλή Χρονιά…