search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 22:20
MENU CLOSE

Οι απαρχές της τρομοκρατίας στην Ευρώπη

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1997
30-11-2017
06.12.2017 13:18
istoria1.jpg

 

Η περίπτωση του Δημήτρη Μάτσαλη 

Ολοκληρώνοντας το σύντομο αφιέρωμά μας με τίτλο «Οι απαρχές της τρομοκρατίας στην Ευρώπη» όπου εξετάσαμε τις περιπτώσεις του Γράκχου Μπαμπέφ, του Λουδοβίκου Αύγουστου Μπλανκί, του Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ και της Βέρας Ζασούλιτς, προσθέτουμε μιαν ακόμα περίπτωση, αυτήν του Δημήτρη Μάτσαλη στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. 
 
Ήταν 3 Νοεμβρίου του 1896 όταν, μετά το πέρας της κυριακάτικης θείας λειτουργίας, οι δυο φίλοι και διαπρεπείς πολίτες της Αχαϊκής κοινωνίας, ο τραπεζίτης Διονύσιος Φραγκόπουλος και ο σταφιδέμπορος Ανδρέας Κόλλας, περπατούσαν συζητώντας στην πλατεία Γεωργίου του Α’ στο κέντρο της Πάτρας. Τίποτα το περίεργο δεν συνέβαινε εκείνο το ήσυχο πρωινό, όταν αιφνιδίως ένας τρίτος άνδρας, ο υποδηματοποιός Δημήτρης Μάτσαλης, επιτέθηκε στους δυο άντρες που συνομιλούσαν αμέριμνοι και, αφού πρώτα κατάφερε μια θανατηφόρα μαχαιριά στην καρδιά του Φραγκόπουλου, στράφηκε εναντίον του Κόλλα τον οποίο κατάφερε να τραυματίσει. Στην προσπάθειά του να αποτελειώσει και τον τραυματία, ο Μάτσαλης τον καταδιώκει εν μέσω του πλήθους που μαζεύτηκε, μάρτυρας του πρωτοφανούς αυτού δράματος. Τελικά ο Κόλλας κατάφερε να διαφύγει, ενώ ο Μάτσαλης τράβηξε πιστόλι, απειλώντας το πλήθος. Με το πιστόλι στο χέρι έφτασε ως τη Μοιραρχία όπου και παραδόθηκε στις αστυνομικές αρχές. Εκεί διαπιστώθηκε η ταυτότητα και τα κίνητρά του. Επρόκειτο για τον Δημήτριο Μάτσαλη, ετών 45, υποδηματοποιό στο επάγγελμα, με οικονομικά προβλήματα, ο οποίος, σύμφωνα με τις πληροφορίες των εφημερίδων, είχε καταδικαστεί για «αρσενοκοιτία» και βιασμό «κατά παιδός». 
 
Στις ανακρίσεις που ακολουθούν, ο δολοφόνος δηλώνει ότι «είμαι αναρχικός, αναρχικώτατος, επεδίωκον να φονεύσω έναν οιονδήποτε πλούσιον (…) Οι Σοσιαλισταί είναι καταγέλαστοι (…). Θέλουν να επιβάλουν τας ιδέας των διά της πειθούς, ενώ εγώ είμαι υπέρ της επιβολής των ιδεών μου διά του τρόμου». Αυτά και άλλα πολλά αναφέρονται στην πολύ ενδιαφέρουσα μονογραφία «Δημήτριος Μάτσαλης – Μια περίπτωση ατομικού τερορισμού στην Πάτρα του ύστερου 19ου αιώνα» του Κώστα Γαλανόπουλου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος. Ενδιαφέρον είναι και το σχετικό σχόλιο του Γαλανόπουλου που σημειώνει ότι μέχρι τότε το ελληνικό κοινό παρακολουθούσε από μακριά «το κύμα ενεργειών επαναστατικής βίας που κατέκλυσε την Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα».
 
Είναι χαρακτηριστικό ότι εκείνη την εποχή, την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, παρατηρείται στην Ευρώπη μια επιδημία δολοφονιών από αναρχικούς. Στην Γαλλία πραγματοποιούν βομβιστικές επιθέσεις κατά του χρηματιστηρίου και του κοινοβουλίου και δολοφονούν τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Σαντί Καρνό. Στην Αυστρία δολοφονούν την αυτοκράτειρα Ελισάβετ, στην Ισπανία τον πρωθυπουργό Κανόβα Δελ Καστίγιο. Αλλά και στις ΗΠΑ τον πρόεδρο Μακ Κίνλεϊ. 
 
Η περίπτωση Μάτσαλη
Η περίπτωση του Μάτσαλη είναι ιδιότυπη. Πριν από όλα ο ίδιος δεν ήταν διανοούμενος, ούτε διέθετε θεωρητικό – ιδεολογικό υπόβαθρο. Ήταν κάτι σαν αυτοδίδακτος αναρχικός, που έδρασε ενστικτωδώς υπερασπιζόμενος την «ιδέα». Η ενέργειά του ωστόσο ήταν πρωτοφανής στα ελληνικά χρονικά και η πράξη αποτελεί ορόσημο της εγχώριας επαναστατικής βίας, αν συνυπολογιστεί ότι μετά ακολούθησε μια σειρά επιθέσεων και εμπρησμών σε σπίτια και μύλους γαιοκτημόνων της περιοχής. Ταυτόχρονα έθεσαν στο στόχαστρο και τους τότε γνωστούς Έλληνες σοσιαλιστές, όπως τον Πλάτωνα Δρακούλη και τον Σταύρο Καλλέργη. 
 
Να σημειώσουμε εδώ ότι η Πάτρα εκείνη την εποχή, αλλά και δεκαετίες πριν, ήταν το κέντρο της καλλιέργειας και εμπορίας σταφίδας και περνούσε μια περίοδο κρίσης από την υπερπαραγωγή που, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ζήτηση από τις ξένες αγορές και την ανεπαρκή σταφιδική πολιτική της κυβέρνησης, είχε δημιουργήσει έντονα προβλήματα στην οικονομία της πόλης και πολλά χρέη στους μικροκαλλιεργητές, που βρεθήκαν έκθετοι με δάνεια απέναντι στις τράπεζες. Το πιθανότερο είναι ότι ο Μάτσαλης, βιώνοντας ιδιαίτερα το γενικότερο κλίμα έντασης που επικρατούσε στην Πάτρα εκείνη την εποχή, θέλησε να δώσει ένα μάθημα όχι στα πρόσωπα των θυμάτων του αλλά σε αυτό που εκπροσωπούσαν, καθότι και οι δυο ήταν εκλεκτά μέλη της τοπικής κοινωνίας και είχαν αναπτύξει σημαντική εμπορική και τραπεζική δραστηριότητα. Ο δολοφονηθείς Διονύσιος Φραγκόπουλος ήταν και αυτός εμποροτραπεζίτης και μαζί με τον αδελφό του Αναστάση Φραγκόπουλο διατηρούσαν εμπορικό οίκο. Το ίδιο και ο φίλος του Ανδρέας Κόλλας, ήταν γιος πλούσιου εμπόρου, Χιώτη στην καταγωγή και επικεφαλής ενός εκ των ισχυρότερων εμπορικοτραπεζικών οίκων της Πάτρας. Άρα η στόχευση των θυμάτων δεν ήταν τυχαία αλλά άκρως συμβολική και κατήγγειλε τον τρόπο χρηματοδότησης της αγροτικής οικονομίας μέσω τοκογλυφικών δανείων με σκληρούς όρους και προθεσμίες και τον συγκεκριμένο ρόλο των ιδιωτών τραπεζιτών της εποχής στην τοπική κοινωνία. 
 
Το δημοσίευμα 
της εφ. «Πελοπόννησος»
Την επόμενη της δολοφονίας του Διονύσιου Φραγκόπουλου ακολούθησε μια μεγαλοπρεπής κηδεία. Την πομπή συνόδευσε πλήθος κόσμου και επισήμων αρχών προς την Μητρόπολη. Ένα χρόνο αργότερα, στο ετήσιο μνημόσυνο του Φραγκόπουλου, προκάλεσε έκπληξη ένα ανώνυμο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πελοπόννησος» και έλεγε ότι ο Φραγκόπουλος εμφορείτο από μια βαθειά αντίδραση για οτιδήποτε προοδευτικό και ότι επωφελείτο από τη διαρκή δυστυχία του τόπου, ενώ ενέτασσε το φιλανθρωπικό του έργο στα στενά συμφέροντά του. 
 
Στη συνέχεια της σύλληψης του δράστη η αστυνομία δεν δέχτηκε τον ισχυρισμό του ότι δεν είχε διασυνδέσεις με διάφορες επαναστατικές ομάδες. Ο ίδιος ο Μάτσαλης, στη διάρκεια των ανακρίσεων, ισχυρίστηκε ότι είναι αναρχικός και έδρασε ως μοναχικός λύκος. Δυο μέρες αργότερα, η εφημερίδα «Νεολόγος» δημοσίευσε συνέντευξη του Μάτσαλη ο οποίος δήλωνε ότι «προς τα πρόσωπα εκείνα δεν είχε καμία αφορμήν» και ότι «λυπόταν διότι αυτοί έτυχε να είναι αντιπρόσωποι του κεφαλαίου».
 
Η αυτοκτονία του Μάτσαλη 
Στις 6 Νοεμβρίου ο Μάτσαλης μεταφέρθηκε στις φυλακές του Κάστρου και την επόμενη, δίχως να έχει διευκρινιστεί ο λόγος, οδηγήθηκε στην απομόνωση όπου λέγεται ότι άναψε ένα φυτίλι πυρίτιδας και αυτοκτόνησε, δίχως ποτέ να μάθουμε πού βρήκε, σε συνθήκες απομόνωσης, την πυρίτιδα, το φιτίλι και τη φωτιά. 
 
Πολλά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του δεν υπάρχουν, ωστόσο, ερευνητές ιστορικοί που ασχοληθήκαν με την περίπτωσή του δεν θεωρούν απίθανο να ήταν μέλος κάποιας αναρχικής – σοσιαλιστικής ομάδας, δίχως αυτή να μπορεί να πιστοποιηθεί. Ο ιστορικός Βασίλης Λάζαρης υποστηρίζει το ενδεχόμενο ο Μάτσαλης να ήταν μέλος κάποιας τεροριστικής ομάδας από το ίδιο το περιστατικό του θανάτου του, δηλαδή από τον τρόπο που βρήκε την πυρίτιδα, καθώς και από μια έκθεση του Αναρχικού Εργατικού Συνδέσμου στο Διεθνές Επαναστατικό Συνέδριο του Παρισιού (1900) όπου ο Μάτσαλης αναφέρεται ως σύντροφος.
 
Να σημειώσουμε ότι η περίπτωση του Μάτσαλη δεν άφησε αδιάφορο τον Τύπο της εποχής, ο οποίος ασχολήθηκε εκτενώς με το θέμα αναζητώντας όλες τις πτυχές που τον οδήγησαν στην τρομοκρατική αυτή ενέργεια που εντάσσεται στην ευρύτερη τάση που επικρατούσε εκείνη την εποχή, πράγμα που αποδεικνύει και το ενδιαφέρον που έδειξε και ο διεθνής Τύπος, αφού η υπόθεση απασχόλησε έως και τις εφημερίδες των ΗΠΑ. 
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 22:20