Λίγες μέρες νωρίτερα ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, μιλώντας σε κλειστό κύκλο, είχε προειδοποιήσει ότι «οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να προετοιμαστούμε για το χειρότερο σενάριο, κι αυτό θα είναι να μην υπάρξει λειτουργική κυβέρνηση στην Ιταλία». Τελικά, αυτό ακριβώς το σενάριο επικράτησε.

Η Άνγκελα Μέρκελ, πάντως, απέφυγε την κρίση και σχηματίζει ξανά κυβέρνηση με τους σοσιαλδημοκράτες. Έπειτα από σχεδόν έξι μήνες πολιτικής αβεβαιότητας η Γερμανία αποκτά πάλι την… προβλεψιμότητα και σταθερότητα που παγίως επιθυμεί. Το αποτέλεσμα επιτρέπει στη Μέρκελ να παραμείνει καγκελάριος για τέσσερα ακόμη χρόνια και, επιπλέον, της ανοίγει τον δρόμο να συνεργαστεί με τον Εμανουέλ Μακρόν. Στόχος; Να «επιδιορθώσουν» την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια χρονιά που πολλοί χαρακτηρίζουν ως κομβική.

 

Όμως, αυτή τη φορά, ο μεγάλος συνασπισμός, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται η κυβέρνηση CDU / CSU – SPD, μόνο «μεγάλος» δεν δείχνει να είναι. Στις δημοσκοπήσεις δεν έχει πια την πλειοψηφία. Ο βασικός λόγος που τα δύο μεγάλα κόμματα επιστρέφουν ξανά στη λύση του «γάμου χωρίς έρωτα» είναι διότι, λίγο – πολύ, δεν υπάρχει άλλη προοπτική. 

 

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αν διεξάγονταν νέες εκλογές τα ποσοστά τους θα ήταν τόσο χαμηλά, ώστε δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Ειδικά για το SPD τα αποτελέσματα θα ήταν καταστροφικά. Και τα δύο βασικά κόμματα είχαν σημειώσει στις εκλογές τις χειρότερες επιδόσεις τους μεταπολεμικά. Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ανελίχθηκε τώρα σε αξιωματική αντιπολίτευση στο γερμανικό κοινοβούλιο. 

 

Αυτός ο – όχι και τόσο μεγάλος – μεγάλος συνασπισμός έχει ιδιαίτερη σημειολογία για τη Γερμανία. Στην ουσία τα δύο μεγάλα κόμματα θα πρέπει να δώσουν αγώνα για να ξανακερδίσουν τον έλεγχο. Για τους σοσιαλδημοκράτες ήταν τόσο αντιδημοφιλής η ιδέα για μια επανάληψη της συνεργασίας με την Μέρκελ, ώστε η ηγεσία του κόμματος είχε υποσχεθεί στα 463.000 μέλη του ότι θα υποβληθεί σε ψηφοφορία η συμφωνία με τους όρους του μεγάλου συνασπισμού, ουσιαστικά δίνοντάς τους τη δικαιοδοσία να αποφασίσουν αν ένα κράτος των 82 εκατομμυρίων θα αποκτούσε τελικώς κυβέρνηση.

 

Πάντως, το θετικό αποτέλεσμα της Κυριακής σημαίνει ότι η νέα γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να ορκιστεί ακόμη και στις 14 Μαρτίου. Η Μέρκελ έχει δηλώσει ότι θα πρέπει να εστιάσουν περισσότερο στα εσωτερικά ζητήματα της Γερμανίας σε μια περίοδο που η χώρα βρίσκεται στη διαδικασία ενσωμάτωσης περισσοτέρων του ενός εκατομμυρίου μεταναστών.

 

Τα χρόνια, εξάλλου, της συγκυβέρνησης του SPD με τους παραδοσιακούς πολιτικούς ανταγωνιστές του έχουν «θολώσει» τις γραμμές και τις διαφορές ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα. Όταν οι σοσιαλδημοκράτες είχαν πρωτομπεί στην κυβέρνηση με τους συντηρητικούς της Μέρκελ το 2005, είχαν το 34% των ψήφων. Μετά και τη δεύτερη θητεία τους στην κυβέρνηση συνασπισμού την τελευταία τετραετία, έπεσαν στο 20%.

 

Στις δημοσκοπήσεις, τις τελευταίες εβδομάδες, η δημοτικότητα των σοσιαλδημοκρατών στη Γερμανία έπεσε κι άλλο, με το κόμμα να χάνει έως και 5% επιπλέον σε κάποιες δημοσκοπήσεις και να έρχεται, πλέον, πίσω από την ακροδεξιό AfD στα ανατολικά κρατίδια.

Στη Γερμανία είχε σχολιαστεί το ότι από το κόμμα της Μέρκελ δεν υπήρξε υποψήφιος για υπουργική θέση που να προέρχεται από την ανατολική Γερμανία, στην οποία σημειώθηκε θεαματική υποστήριξη για την AfD με τις ακραίες τοποθετήσεις της. Τώρα εξετάζεται η πιθανότητα να υπάρξει από την πλευρά των σοσιαλδημοκρατών υποψήφιος υπουργός από την ανατολική Γερμανία, έστω και για λόγους συμβολισμού.

 

Οι σοσιαλδημοκράτες εξασφάλισαν με τη συμφωνία τρία σημαντικότατα υπουργεία: το Εξωτερικών, το Εργασίας και το παντοδύναμο Οικονομικών. Πρόκειται για υπουργεία που θα παίξουν ρόλο – κλειδί στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις για το πώς ακριβώς θα επιτευχθεί η ενδυνάμωση της ευρωζώνης. 

Ειδικά το υπ. Οικονομικών είναι ζωτικής σημασίας για την επιρροή του στην οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης. Η ανάθεσή του στους σοσιαλδημοκράτες ήταν μια τεράστια παραχώρηση από την πλευρά του CDU. Πάντως όσοι ελπίζουν σε έναν παθιασμένο φεντεραλιστή στην παλιά θέση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα απογοητευτούν. Ο Όλαφ Σολτς, ο νέος υπ. Οικονομικών, είναι ένας πολύ προσεκτικός κεντρώος που συμμερίζεται πολλές από τις αρχές της Μέρκελ. Στο μεταξύ ακούγεται ξανά ότι ο Μάρτιν Σουλτς υπάρχει ενδεχόμενο να αναλάβει το υπ. Εξωτερικών.

 

Τα τρία αυτά υπουργεία δίνουν επιπλέον μια ευκαιρία στους σοσιαλδημοκράτες να επιχειρήσουν την ανασυγκρότηση και τον επαναπροσδιορισμό των θέσεών τους τα επόμενα χρόνια, ώστε να είναι πιο έτοιμοι για τις επόμενες εκλογές που θα γίνουν χωρίς την Άνγκελα Μέρκελ, η οποία έχει δηλώσει ότι η τέταρτη θητεία της ως καγκελαρίου θα είναι η τελευταία.

 

Στο μεταξύ η υπόλοιπη Ευρώπη ανυπομονεί να επικεντρωθεί το Βερολίνο στον υπόλοιπο κόσμο:

 Στο Παρίσι ο Μακρόν χρειάζεται επειγόντως την υποστήριξη της Μέρκελ για να καταφέρει να περάσει τα φιλόδοξα σχέδιά του για προστασία της ευρωζώνης από μια μελλοντική οικονομική κρίση.

Η Βρετανία χρειάζεται την προσοχή της Μέρκελ στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων για το Brexit. 

Όλη η υπόλοιπη Ευρώπη περιμένει από το Βερολίνο για μια πληθώρα θεμάτων, από το μεταναστευτικό μέχρι την άμυνα.

 

Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στη γερμανική ατμομηχανή της Ε.Ε., στην όγδοη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, την Ιταλία, ξαφνικά όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Σχεδόν το μισό εκλογικό σώμα ψήφισε υπέρ λαϊκιστικών κομμάτων που πριν λίγο καιρό θεωρούνταν ακραία και ιδιαιτέρως γραφικά, με αποτέλεσμα σταθερή κυβέρνηση να μην διαφαίνεται στον ορίζοντα.

 

Δύο ήταν οι μεγάλοι νικητές των ιταλικών εκλογών: Το Κίνημα Πέντε Αστέρων, ένα ετερόκλητο σχήμα που περιλαμβάνει ευρωσκεπτικιστές, οπαδούς της άμεσης δημοκρατίας μέσω Ίντερνετ και έναν πυρήνα απογοητευμένων νεαρών ψηφοφόρων, συγκέντρωσε σχεδόν το 32% των ψήφων και η Λέγκα του Βορρά, ένα ευρωσκεπτικιστικό, ακροδεξιό και ξενοφοβικό κόμμα, έφτασε το 17,4% αφήνοντας στο 14% το πάλαι ποτέ μεγάλο κόμμα της Κεντροδεξιάς Φόρτσα Ιτάλια.

 

Η πολιτική σκηνή της Ιταλίας φημίζεται για τον χαοτικό της χαρακτήρα και οι πρωθυπουργοί της σπανίως εξαντλούν την πενταετή θητεία τους. Όμως αυτές οι εκλογές δείχνουν ότι το παλιό σύστημα πια καταρρέει και πολλοί αναλυτές τις περιέγραψαν ως μια μάχη μεταξύ ενός κύματος αντιφιλελεύθερων λαϊκιστών που άδραξαν την ευκαιρία να μπουν στο παιχνίδι από τη μια και των «κουρασμένων» υπερασπιστών του ευρωπαϊκού στάτους από την άλλη. 

 

Ο Ντομινίκ Μοϊσί, διακεκριμένος πολιτικός επιστήμονας και συνιδρυτής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, σχολίασε πριν από τις εκλογές ότι «είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, οι Ιταλοί ψηφοφόροι πρόκειται να επιλέξουν όχι απλώς μεταξύ πολιτικών κομμάτων, αλλά μεταξύ πολιτικών καθεστώτων».

Πράγματι είναι ελάχιστες οι ελπίδες για τον σχηματισμό μιας συμβατικής κυβέρνησης συνεργασίας. Θεωρείται πολύ πιθανό να υπάρξει ένας ευρωσκεπτικιστικός σχηματισμός που θα πονοκεφαλιάσει σοβαρά τον άξονα «Μερκρόν» Βερολίνο – Παρίσι, θα επιχειρήσει να μπλοκάρει την περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αλλά και τη διεξαγωγή νέων εκλογών στην Ιταλία για να υπάρξει λύση στο αδιέξοδο.

 

Μια κυβερνητική συμμαχία μεταξύ του Κινήματος Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά, πράγμα αδιανόητο πριν από μερικούς μήνες, τώρα αποτελεί ένα πιθανό σενάριο. Μια άλλη πιθανότητα, ένας συνασπισμός μεταξύ της Λέγκας και της Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι, θα μπορούσε να έχει για πρωθυπουργό της Ιταλίας τον αντιευρωπαϊστή λαϊκιστή αρχηγό της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι. Ακόμα και για τη σουρεαλιστική πολιτική σκηνή της Ιταλίας, αυτό θα ήταν μια πρωτοφανώς δυσάρεστη εξέλιξη.

 

Τις εβδομάδες που πρόκειται να ακολουθήσουν, οι λαϊκιστές και εθνικιστές της Ιταλίας θα έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματική πιθανότητα να αναλάβουν την εξουσία. Αυτό μάλλον θα μετριάσει τις παλαβές θέσεις τους. Έως τώρα, με τις προηγούμενες ιταλικές κυβερνήσεις, μπορεί να υπήρχε ένα δημόσιο φλερτ με τον ευρωσκεπτικισμό και τον λαϊκισμό, όμως στην πράξη οι ιταλικές κυβερνήσεις δημιούργησαν λιγότερα προβλήματα στην Ε.Ε. απ’ όσα, π.χ., αρχικά η Γαλλία ή η Βρετανία με το Brexit.

 

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ιταλία, όπως το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η υψηλή ανεργία στους νέους, σημαίνουν ότι η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια για μεγάλης διάρκειας πολιτική αβεβαιότητα. Οι αγορές δεν θα δείξουν ατέλειωτη υπομονή. Διότι, μπορεί στη Γερμανία οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης να πήραν μήνες, αλλά το Βερολίνο δεν βρίσκεται στην επισφαλή θέση της Ρώμης.

 

Το βασικό θέμα που κυριάρχησε στις ιταλικές εκλογές ήταν το μεταναστευτικό και ο γενικευμένος αντιευρωπαϊσμός, δηλαδή ο θυμός του εκλογικού σώματος που παρατηρήθηκε και σε πολλές άλλες εκλογές στη Δύση.

Ο Σαλβίνι της Λέγκας του Βορρά θέλει να προχωρήσει σε μαζικές απελάσεις μεταναστών και να αλλάξει εκ βάθρων την ιταλική οικονομία.

Το Κίνημα Πέντε Αστέρων, το πρώτο σε ψήφους πια κόμμα στην Ιταλία, φρόντισε να μετριάσει κάπως την αντιευρωπαϊκή ρητορική του, όμως συνεχίζει να μην διαθέτει αξιόπιστη και ρεαλιστική πολιτική. Άλλωστε κομμάτια από το πρόγραμμά του απεδείχθησαν αντιγραφές από τη… Wikipedia. 

 

Ο αρχηγός του, ο 31 ετών Λουίτζι Ντι Μάιο, δεν διαθέτει καμιά προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία εκτός από το να «τρέχει» μια ιστοσελίδα. Το κόμμα παραμένει ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Ο ρόλος του ιδρυτή του, του κωμικού Μπέπε Γκρίλο, παραμένει μυστήριο.

Πέρα πάντως από τα πάμπολλα προεκλογικά «δώρα» που υποσχέθηκαν οι λαϊκιστές της Ιταλίας, υπάρχει και η πραγματικότητα. Ένα πιεστικό ερώτημα είναι το πώς η Ιταλία, με τα τεράστια χρέη της, θα ανταποκριθεί στην αύξηση του κόστους δανεισμού που αναμένεται να επέλθει όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποσύρει την υποστήριξή της από την αγορά ομολόγων. Όλα τα προγράμματα των κομμάτων περιέχουν ασαφείς υποσχέσεις για μείωση του δημοσίου χρέος. Όμως την ίδια στιγμή διαφημίζουν σχέδια για υψηλότερες δημόσιες δαπάνες και μείωση φορολογίας που, αν εφαρμοστούν, αναπόφευκτα θα αυξήσουν αντί να μειώσουν το χρέος.

 

Μελέτη του Πανεπιστημίου Bocconi του Μιλάνου, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «La Repubblica», αξιολόγησε τα προγράμματα του Κινήματος Πέντε Αστέρων, του Δημοκρατικού Κόμματος και της Δεξιάς. Υπολόγισε ότι το πρόγραμμα του Κινήματος Πέντε Αστέρων (εφόσον εφαρμοστεί) θα προσθέσει 63 δισ. ευρώ στο έλλειμμα της χώρας. 

 

Το πρόγραμμα του Δημοκρατικού Κόμματος θα επιβάρυνε με επιπλέον 56 δισ. ευρώ και της Δεξιάς με 161 δισ. ευρώ. Δηλαδή το έλλειμμα θα εκτινασσόταν στο 12% του ΑΕΠ. 

Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, αυτό που θα συνέβαινε στην πράξη πολύ πριν προλάβει να «απογειώσει» το έλλειμμα η Ιταλία θα ήταν οι αγορές να καταλαμβάνονταν από πανικό, με αποτέλεσμα ολόκληρη η ευρωζώνη να γλιστρήσει σε μια δεύτερη οικονομική κρίση.

 

Κι ενώ στο πολιτικό σκηνικό της Ιταλίας, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες κυριαρχεί η αγωνία, οι μόνοι που δεν φαίνεται να ανησυχούν είναι οι… ψηφοφόροι. Ελάχιστοι, άλλωστε, από τους Ιταλούς που πήγαν στην κάλπη και κατόπιν μίλησαν στο μικρόφωνο της DW στη Ρώμη εξέφρασαν ανησυχία για επαπειλούμενη στασιμότητα ή κρίση διακυβέρνησης. «Στο τέλος τα κόμματα θα βρουν μια φόρμουλα και θα κάνουν κάποια συμφωνία. Κάτι πρέπει να αλλάξει. Είτε τα Πέντε Αστέρια ή η Λέγκα θα πρέπει να βάλουν πραγματική τάξη στον Νότο», σχολιάζει η Αριάνε Φούστα, που κατάγεται από τη… Σικελία!