Παραλλαγές στο ίδιο θέμα

Η πιο δημοφιλής εκδοχή της διαμάχης ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα για το ποιος θα χαρίσει το όνομά του στην πόλη, είναι αυτή με την ελιά και το αλμυρό νερό. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, όταν ανέβηκαν οι δυο θεοί πάνω στον βράχο της Ακρόπολης προκειμένου να αναμετρηθούν, πίσω τους έτρεξαν κι οι υπόλοιποι δέκα για να αποδώσουν δικαιοσύνη. Ο Κέκροπας, ο βασιλιάς της πόλης, επέβλεπε σαν μάρτυρας. Μετά την παρουσίαση των δώρων τους, οι δυο θεοί παραμέρισαν και ο Δίας κήρυξε τη λήξη της αναμέτρησης. Μετά ζήτησε από τους υπόλοιπους θεούς αλλά και από τον Κέκροπα να αναδείξουν τον νικητή. Ο Κέκροπας έκρινε το δώρο της Αθηνάς ως περισσότερο ωφέλιμο για την πόλη του κι από εκείνη τη στιγμή η Κεκροπία ονομάστηκε Αθήνα.

Σε μιαν άλλη, λιγότερο αριστοκρατική και περισσότερο δημοκρατική παραλλαγή του μύθου, καλούνται οι κάτοικοι της πόλης να διαλέξουν ανάμεσα στην ελιά και το αλμυρό νερό.

Όπως και να ’χει, το σημαντικό είναι ότι η Αθήνα ταυτίστηκε από τα γεννοφάσκια της με την ψήφο και το δίκαιο που πηγάζει από τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Η μοιραία γυναικεία ψήφος

Η πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή αυτής της κορυφαίας αναμέτρησης μεταξύ δυο ισοδύναμων θεοτήτων είναι, όπως συχνά συμβαίνει, και η λιγότερο διαδεδομένη· κι αυτήν θα προτιμήσουμε, αυθαιρετώντας, ως αυθεντική!

Ως εκ θαύματος, πάνω στον άγονο βράχο της Ακρόπολης φύτρωσε μια ελιά φορτωμένη καρπούς και ταυτόχρονα ανάβρυσε αλμυρό νερό από μια πηγή. Ο Κέκροπας, αν και σοφός, δεν μπόρεσε να καταλάβει τη σημασία αυτού του θαύματος και δίχως να χάσει τον καιρό του έστειλε μιαν αντιπροσωπεία στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει τι υποδηλούν αυτά τα σημάδια για την πόλη του. Το μαντείο απάντησε ότι η ελιά συμβολίζει τη θεά Αθηνά και η πηγή τον Ποσειδώνα. Στην ελεύθερη βούληση του λαού επαφίετο πλέον η επιλογή τού θεού που θα προτιμούσε για προστάτη – εκείνον που θα έδινε και τ’ όνομά του στην πόλη. Ο Κέκροπας κάλεσε αμέσως όλους τους κατοίκους, άντρες και γυναίκες, σε μια μεγάλη λαϊκή σύναξη προκειμένου να ζητήσει τη γνώμη τους διά της ψήφου. Λέγεται, λοιπόν, ότι οι άντρες ψήφισαν τον Ποσειδώνα και οι γυναίκες την Αθηνά. Η ψηφοφορία ανέδειξε ως νικήτρια την Αθηνά, μια και οι γυναίκες ήταν (κατά μία!) περισσότερες από τους άντρες. Ο Ποσειδώνας δεν έκρυψε την οργή του και σήκωσε τεράστια κύματα, που πλημμύρισαν όλες τις ακτές και σκέπασαν το Θριάσιο πεδίο. Μόνο ένα μέρος της Αττικής ξεπρόβαλλε πάνω απ’ τα νερά, σαν νησίδα. Για να εξευμενιστεί ο οργίλος θεός έπρεπε οι γυναίκες να παραιτηθούν από το δικαίωμα της ψήφου που είχαν ώς τότε. Έπρεπε όμως να παραιτηθούν και από το δικαίωμα να δίνουν εκείνες το όνομά τους στα παιδιά τους – παραχωρώντας και αυτό το προνόμιο στους άνδρες. Παράδοξο, ωστόσο, παραμένει το γεγονός ότι το πέρασμα από τη μητριαρχία στην πατριαρχία συντελείται μέσω μιας ήττας των ανδρών! Επίσης, εντυπωσιακό είναι ότι η επικράτηση των γυναικών τις επιφόρτισε με μιαν ανδρική υπόθεση: να σώσουν αυτές την πόλη, έργο παραδοσιακά των ανδρών.

Να, λοιπόν, πώς έχασαν για χιλιετίες ολόκληρες οι γυναίκες το δικαίωμα της ψήφου.

Τρεις χιλιετίες μετά

Τη διαδικασία για την άρση αυτή της υπόσχεσης που έδωσαν οι Αθηναίες στον Ποσειδώνα κίνησε μετά την πάροδο χιλιετιών στην ίδια πόλη η Καλλιρρόη Παρρέν, η οποία υπέβαλε αίτημα στον Χαρίλαο Τρικούπη για την αναγνώριση της γυναικείας υπόστασης από τον νόμο και συγκέντρωσε υπογραφές γυναικών για την παροχή – επιτέλους – ψήφου στη γυναίκα.

Μερικές δεκαετίες αργότερα

Τελικά, το 1949, οι Ελληνίδες, ύστερα από πολλούς αγώνες και πιέσεις, αποκτούν το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» στις δημοτικές εκλογές, το οποίο είχαν μόνον οι εγγράμματες άνω των 30 ετών, απόφαση η οποία επεκτάθηκε το 1952 και για τις βουλευτικές εκλογές.

Όλα θέλουν τον χρόνο τους, καθώς φαίνεται!

Μια οικογενειακή τραγωδία

Ο Κέκροπας, όπως είδαμε, παντρεύτηκε την κόρη του Ακταίου, την Άγραυλο, δηλαδή αυτή που κατοικεί στους αγρούς. Μαζί της απέκτησε έναν γιο, τον Ερυσίχθονα, και τρεις κόρες, την Άγραυλο, την Έρση και την Πάνδροσο. Ο βασιλιάς, λοιπόν, που μόνο καλό έκανε στην πόλη του και στους πολίτες, έχασε τον γιο του, που πέθανε σε νεαρή ηλικία. Ωστόσο, τα χειρότερα για την οικογένειά του δεν είχαν έρθει. Οι τρεις κόρες του, που όλη την ώρα χόρευαν μπροστά από τις καταπράσινες απλωσιές των ναών της πόλης παρέα με τον Ερμή, τρελάθηκαν τιμωρημένες από την ίδια την Αθηνά, με αποτέλεσμα να πέσουν από τον βράχο της Ακρόπολης και να σκοτωθούν. Ο βασιλιάς, που με την ψήφο του έδωσε τη νίκη στην Αθηνά, χάνει τις αγαπημένες του κόρες εξ αιτίας της θεάς που χάρισε το όνομά της στην πόλη του…

Αντινομίες σκοτεινές μέσα στις οποίες κρύβονται μυστικά που κρατούν σε τάξη τα ανθρώπινα.

Τέλος, εικάζεται ότι ο Κέκροπας θάφτηκε στο βορειοδυτικό τμήμα της Ακρόπολης, εκεί όπου αργότερα οικοδομήθηκε το Ερεχθείο.

Αλλά πόσες πιθανότητες υπάρχουν πραγματικά να βρεθεί ο τάφος ενός βασιλιά που υπήρξε μισός άνθρωπος και μισός φίδι;

Εν κατακλείδι

Επί Κέκροπος οργανώθηκε η αμυντική οχύρωση της πόλης και η διοικητική της λειτουργία. Η πόλη απέκτησε εσωτερικότητα, με τα δικά της ήθη και το θεσπισμένο νομοθετικό της πλαίσιο.

Μια ενδιαφέρουσα αντινομία που πρέπει να εκτιμηθεί ιδιαίτερα, είναι ότι ο Κέκροπας δεν συμβόλισε την απαρχή ενός ιδιαίτερου αριστοκρατικού γένους, παρά το σημαντικό γεγονός ότι προερχόταν από προγόνους «οικουρούς όφεις», πράγμα που θα δικαιολογούσε μια κληρονομικώ δικαίω συνέχεια του γένους του στη βασιλεία.

* Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης, «Αθήνα – Η μυθολογία μιας πόλης», εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2015