Τα στρατηγικά διλήμματα ενός στριμωγμένου Προέδρου

Ο Ερντογάν δεν είναι πλέον άτρωτος. Η εικόνα του τσαλακώθηκε αγρίως στις δημοτικές εκλογές της Κυριακής και αυτό δεν θα αλλάξει ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι ενστάσεις του θα ευοδωθούν και η επανεξέταση των δεκάδων χιλιάδων άκυρων ψηφοδελτίων στην Κωνσταντινούπολη θα δώσουν πίσω στο κόμμα του τον τεράστιο σε μέγεθος δήμο.

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, με τα πολλά ενεργά μέτωπα και τη συνεχιζόμενη σύγκρουση με τις ΗΠΑ, έφτασε σε ένα σταυροδρόμι το οποίο απευχόταν, καθώς θα πρέπει να επιλέξει αν θα υποχωρήσει στις δυτικές πιέσεις, οι οποίες εστιάζονται στα μέτωπα της γεωπολιτικής και της οικονομίας, ή θα συνεχίσει στον δρόμο των διαφοροποιήσεων που επέλεξε το προηγούμενο διάστημα.

Εύκολος δρόμος δεν υπάρχει, αφού ο Ερντογάν έχει απλώσει πολύ… «τραχανά» και κάθε επιλογή θα έχει κόστος.

● Αν επιχειρήσει να συνεχίσει τον «αυτόνομο» δρόμο του, οι Αμερικανοί θα επιτείνουν τις επιθέσεις στο τουρκικό νόμισμα και η αποσταθεροποίησή του θα είναι ευκολότερη απ’ όσο στο παρελθόν.

● Αν επιχειρήσει να προσαρμοστεί μερικώς στις απαιτήσεις των ΗΠΑ, ενδέχεται να διαταράξει το πλέγμα των σχέσεων που έχει διαμορφώσει τα τελευταία χρόνια με Ρωσία και Ιράν. Επιπλέον δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το βάθος και το εύρος της προσαρμογής που θα απαιτήσουν από αυτόν οι Αμερικανοί, ούτε αν μπορεί πολιτικά να την αντέξει, καθώς η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί προ πολλού παρελθόν.

Σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον ο Ερντογάν θα πρέπει να αντιμετωπίσει και τη διάψευση των προσδοκιών μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας, το οποίο, στη διάρκεια της «δυτικής» και «μεταρρυθμιστικής» στροφής της πρώτης περιόδου του Προέδρου της Τουρκίας, με τους θηριώδεις ρυθμούς ανάπτυξης, άλλαξε οικονομική και κοινωνική «πίστα».

Η οικονομική καθίζηση και η απώλεια εμπιστοσύνης στην οικονομία, στο νόμισμα και στην πολιτική ηγεσία είναι άλλωστε, σύμφωνα με τη συντριπτική πλειονότητα των αναλυτών, η αιτία του πολιτικού «τσαλακώματος» του Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές.

Το μεγάλο στοίχημα

Η κεμαλική αντιπολίτευση (CHP), «ξεδοντιασμένη» σε πολλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια, μπορεί να επέφερε ισχυρό χτύπημα στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), αλλά δεν δείχνει τάσεις ανάκτησης της πλειοψηφίας. Η παλαιότερη οικονομική και ιδεολογική ισχύς του CHP έχει υποστεί συντριπτικά πλήγματα. Άλλωστε η συνεργασία του Ερντογάν με τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων (ΜΗΡ) Ντεβλέτ Μπαχτσελί εξακολουθεί να διατηρεί συνολικό ποσοστό άνω του 52%.

Αυτό όμως δεν αποκλείει το ενδεχόμενο οι κεμαλικοί να καταστούν πόλος έλξης της διαμαρτυρίας εάν ο νυν Πρόεδρος δείξει σημάδια πολιτικής κατάρρευσης. Από την άλλη το AKP δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να στηρίζεται επ’ άπειρον στον Μπαχτσελί, ο οποίος είδε το κόμμα του να διασπάται από τη νεότερη, φιλόδοξη και πιο δυναμική Μεράλ Ακσενέρ, της οποίας το Καλό Κόμμα (ΙΥΙ) ήδη είναι εκλογικά ισοδύναμο των Γκρίζων Λύκων και επιδεικνύει διαρκή ανοδική τάση.

Συνεπώς το ενδεχόμενο πολιτικών ανακατατάξεων στη γειτονική χώρα είναι ανοιχτό και η απουσία εκλογών τα επόμενα τεσσεράμισι χρόνια επ’ ουδενί σημαίνουν ότι ο Ερντογάν θα έχει μια ήρεμη θητεία. Ίσως μάλιστα το μεγάλο του στοίχημα να είναι το αν θα… φτάσει στις επόμενες εκλογές.

Δεν επιτρέπεται εφησυχασμός

Η εξαιρετικά δύσκολη θέση του Ερντογάν δεν σημαίνει, σε καμιά περίπτωση, ότι η Ελλάδα μπορεί να… κοιμάται λίγο πιο ήσυχη. Όχι μόνο επειδή ένας στριμωγμένος Ερντογάν μπορεί να γίνει πιο επιθετικός, αλλά κυρίως διότι το σύνολο του πολιτικού συστήματος της Τουρκίας κινείται σε κατεύθυνση αναθεώρησης του σημερινού στάτους. Τα δεδομένα είναι εξαιρετικά σαφή:

● Πρώτον, οι δύο ισοδύναμες εκδοχές των Γκρίζων Λύκων αποτελούν τα εκλογικά στηρίγματα ισλαμιστών και κεμαλιστών, συνεπώς οι πιθανότητες για ηπιότερους τόνους και αλλαγή στρατηγικής είναι ελάχιστες. Η Αθήνα δεν έχει – και δεν αναμένεται να έχει προσεχώς – ήπιους συνομιλητές στην Άγκυρα ανεξαρτήτως κυβέρνησης.

● Δεύτερον, η Τουρκία, όπως έχει διακηρύξει ο Ερντογάν, σε εποχή αναθεώρησης των στάτους της περιοχής ή θα συρρικνωθεί ή θα μεγαλώσει. Τα περί «συνόρων της καρδιάς μας», τα οποία ουδείς εντός της Τουρκίας αποκρούει ή αμφισβητεί, όση υπερβολή και αν ενέχουν, δηλώνουν στρατηγική επιλογή. Όσοι… «δεν κατάλαβαν» τα προηγούμενα χρόνια δεν έχουν καμιά απολύτως δικαιολογία σήμερα.

● Τρίτον, η σύγκρουση με τη Δύση θα λήξει όταν, σε αντάλλαγμα για την ενδεχόμενη «προσαρμογή» της, η Τουρκία θα λάβει σαφή ανταλλάγματα, από τα οποία ο περιορισμός της ελληνικής κυριαρχίας – μέσω μιας δυσμενούς επίλυσης του Κυπριακού ή / και μιας συνδιαχείρισης / συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου – αποτελεί το πλέον επιθυμητό για την Άγκυρα.

● Τέταρτον, στη διάρκεια της εξουσίας του Ερντογάν επιταχύνεται η ανάδυση μιας γενιάς Τούρκων η οποία ανατρέφεται με ένα εκρηκτικό κοκτέιλ σκληρού ισλαμισμού και ανυποχώρητου εθνικισμού. Ως γνωστόν, τα δυναμικά τμήματα μιας κοινωνίας είναι αυτά που δείχνουν την κατεύθυνση μιας χώρας, ιδιαίτερα όταν αυτή διαθέτει νεανικό πληθυσμό.

Επομένως η σύγκρουση Τουρκίας – ΗΠΑ και η στρατηγική των Αμερικανών για την περιοχή μας αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία για την Ελλάδα. Η οποία ωστόσο δεν μπορεί να λησμονεί μια απαράβατη αρχή, την οποία το «Ποντίκι» επιμένει να υπενθυμίζει σε κάθε ευκαιρία: Κανείς δεν πρόκειται να σε υπερασπιστεί αν δεν είναι ικανός να το κάνεις μόνος σου. Αυτή είναι η ιστορική ευθύνη των ελληνικών πολιτικών ηγεσιών…