‘‘Την ώρα που οι γόνδολες στη Βενετία παλεύουν με τις πλημμύρες, οι επισκέπτες του εμπορικού κέντρου της πόλης Γκουιγιάνγκ, μπορούν να απολαύσουν την εμπειρία μιας υπέροχης βόλτας, χωρίς να ανησυχούν για τις βροχές. Το εμπορικό κέντρο άνοιξε στις 30 Αυγούστου και, εκτός από τις γόνδολες, διαθέτει και αντίγραφα από τις περίφημες γέφυρες της ιταλικής πόλης.’’

 

Έτσι χαρωπά περιέγραψε την είδηση η ρεπόρτερ του Σκάι, στο βραδινό δελτίο του σταθμού τη 18η Νοεμβρίου. Είχε προηγηθεί ρεπορτάζ για την πλημμυρισμένη Βενετία που είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μετά τις άνευ προηγουμένου βροχοπτώσεις των τελευταίων ημερών.

 

Αυτό είναι λοιπόν το αντιφατικό παρόν και το αβέβαιο μέλλον της ανθρωπότητας στον ύστερο καπιταλισμό: από τη μια πόλεις (δάση, μνημεία, κλπ.) καίγονται, καταστρέφονται, βυθίζονται κάτω από το νερό, ενώ, ταυτόχρονα, προστατευμένα ομοιώματα/αντίγραφά τους στήνονται σε άλλα μέρη του πλανήτη, όπου μπορούν να τα επισκεφτούν οι άνθρωποι-καταναλωτές σε συνθήκες εργαστηρίου. Πρόκειται για τον απόλυτο εφιάλτη που είχε περιγράψει με εκπληκτική ακρίβεια ήδη σαράντα χρόνια πριν ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Μποντριγιάρ, στο βιβλίο του Simulacres et Simulation [1].

 

Έτσι, μπορεί κανείς άνετα να φανταστεί να εγκαινιάζεται σύντομα ειδική ατραξιόν σε άλλο εμπορικό κέντρο, η οποία θα περιλαμβάνει προσομοίωση της πλημμυρισμένης Βενετίας του 2019. Όμως το ‘‘κεντρί’’ που θα προσέθετε ο Μποντριγιάρ είναι ότι πλέον δεν θα υπάρχει ‘‘πραγματική’’ Βενετία και Βενετία-αντίγραφο. Αντίθετα, όλος ο κόσμος θα είναι Βενετία [2]. Και δεν το εννοώ μόνο όπως θα το εννοούσαν οι Ρόμπερτ Ντέιβις και Γκάρι Μάρβιν [3], oι οποίοι επικαλούνται τον Μποντριγιάρ και χρησιμοποιούν την ορολογία του τελευταίου για να αναλύσουν ακριβώς τη Βενετία ως αυθεντικό και ως αντίγραφο — στη συγκεκριμένη περίπτωση το ακριβές αντίγραφο που κατασκευάστηκε σε καζίνο-ξενοδοχείο του Λας Βέγκας, επίσης με κανάλια, γόνδολες, κλπ.

 

Ακολουθώντας τον Μποντριγιάρ και τη συλλογιστική του, oι Ντέιβις και Μάρβιν ισχυρίζονται ότι, από ένα σημείο και μετά, σε αυτές τις περιπτώσεις ο διαχωρισμός μεταξύ αυθεντικού και αντιγράφου καταρρέει, ή ακόμη και ότι η Βενετία-αντίγραφο μπορεί να θεωρηθεί πλέον πιο αυθεντική από τη Βενετία της Ιταλίας[4], που έχει γίνει ένα είδος Ντίσνεϊλαντ για ενήλικες.

 

Σήμερα, με την πολύ αληθινή απειλή της κλιματικής αλλαγής, μπορούμε να προσθέσουμε ένα ακόμη πιο σκοτεινό τουίστ: με την ‘‘αυθεντική’’ Βενετία να εξαφανίζεται κάτω από το νερό ακόμα πιο γρήγορα από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, είναι πολύ πιθανό η ‘‘Βενετία’’ στο Λας Βέγκας ή στην Κίνα να είναι η μόνη ‘‘αυθεντική’’ Βενετία που θα γνωρίσουν οι επόμενες γενιές. Ο Μποντριγιάρ στο βιβλίο του αναφέρει το παράδειγμα της ανακάλυψης του σπηλαίου Λασκώ στη Γαλλία, το οποίο σχεδόν αμέσως έκλεισε για το ευρύ κοινό με τη δικαιολογία ότι οι μάζες επισκεπτών που συνέρρεαν θα το κατέστρεφαν [5]. Η λύση του καπιταλισμού, λοιπόν, ήταν να κατασκευαστεί ακριβώς δίπλα μια λεπτομερής ρέπλικα του σπηλαίου, όπου οι επισκέπτες μπορούν να ρίξουν μια ματιά στο πρωτότυπο μέσα από μια τρύπα [6].

 

Αλλά για να κάνω το επιχείρημα του Μποντριγιάρ ακόμα πιο απτό για το ελληνικό κοινό: εδώ και μερικά χρόνια έχουν στηθεί σε κινεζικές πόλεις ακριβή αντίγραφα κυκλαδίτικων νησιών και αντίγραφα του Παρθενώνα, ανάμεσα σε αντίγραφα του Κολοσσαίου, του Πύργου του Άιφελ, της Γέφυρας του Λονδίνου, γραφικών αυστριακών χωριών, κλπ. κλπ., άλλοτε στα πλαίσια θεματικών πάρκων, άλλοτε όχι [7]. Για να προβοκάρω ακόμη περισσότερο: εάν στο περισσότερο ή λιγότερο άμεσο μέλλον το νερό, ή οι κατολισθήσεις που ακολουθούν, ‘‘καταπιούν’’ την ‘‘αυθεντική’’ Μακεδονία, η μόνη Μακεδονία που θα γνωρίσουν οι επόμενες γενιές θα είναι η Βόρεια — αν τη γλιτώσει κι αυτή.

 

Ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση μπορεί μέχρι τότε να έχουν στηθεί ακριβή αντίγραφα των τάφων της Βεργίνας σε κάποια κινεζική επαρχία, και να είναι πιο ‘‘αυθεντικά’’ από τα αυθεντικά, με την έννοια ότι δεν θα είναι καν αντίγραφα ενός αντίγραφου – όπως ίσως ξεκίνησε η κινεζική Βενετία, πιθανότατα αντιγράφοντας όχι την ιταλική, αλλά τη Βενετία του Λας Βέγκας. Δεν θα χρειάζονται καν το πρωτότυπο για να υπάρξουν, δεν θα υπάρχει καν πρωτότυπο ως σημείο αναφοράς [8].

 

Αντίστοιχα, όταν επισκέφτηκα πρόσφατα τους αρχαίους τάφους στις Μυκήνες, παρατήρησα ότι πάνω στις αρχαίες πέτρες υπάρχουν μοντέρνα γκράφιτι και αρχικά χαραγμένα από σύγχρονα ζευγάρια ερωτευμένων τουριστών, τύπου ‘‘Κ + Μ = L.F.E.’’. Ίσως κάποια μέρα αυτά να θεωρούνται από τους επισκέπτες και τους αρχαιολόγους του μέλλοντος μέρος των αυθεντικών ερειπίων/μνημείων. Επίσης, μπορεί στο μέλλον να στηθεί ένα ακριβές αντίγραφο της Κνωσού δίπλα στην ‘‘αυθεντική’’ (που ως γνωστόν είναι μόνο εν μέρει αυθεντική — οι αυθεντικές τοιχογραφίες είναι κλεισμένες σε προθήκες, έχουν υποστεί συντήρηση/αποκατάσταση με σύγχρονα μέσα, κλπ.), γιατί η δεύτερη μπορεί να κινδυνεύει να καταρρεύσει από τα εκατομμύρια των επισκεπτών, να την έχει φάει η υγρασία, ή να είναι έτοιμη να γίνει σκόνη. Ή μπορεί απλά στην Κρήτη η θερμοκρασία να έχει φτάσει τους 50 βαθμούς Κελσίου υπό σκιάν, οπότε θα είναι πιο βολικό για τους τουρίστες να κάνουν μια εικονική περιήγηση, σε δροσερό περιβάλλον.

 

Για να επιστρέψω στον τίτλο του άρθρου μου, ειρωνικά, πριν από ακριβώς ένα χρόνο είχε κυκλοφορήσει φωτογραφία με Κινέζες τουρίστριες στην ‘‘αυθεντική’’ Βενετία, με το νερό να φτάνει πάνω από τα γόνατά τους σε ανάλογη πλημμύρα μετά από καταρρακτώδεις βροχές, και εκείνες, φορτωμένες με σακούλες με το λογότυπο γνωστής μάρκας ειδών πολυτελείας, να προσπαθούν να κρατήσουν τα πανάκριβα ψώνια τους πάνω από την επιφάνεια του νερού, ενώ κινδύνευαν και οι ίδιες να πνιγούν. Με το ‘‘όλος ο κόσμος θα είναι Βενετία’’ λοιπόν δεν εννοώ μόνο σύμφωνα με τη μεταμοντέρνα θεωρία του Μποντριγιάρ. Εννοώ συγκεκριμένα ότι ο κόσμος θα είναι ‘‘Βενετία 2019’’, δηλαδή κάτω απ’ το νερό, ή όλος ο κόσμος θα είναι έρημος, με λίγους και προνομιούχους να έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν ακριβή αντίγραφα της πλατείας του Αγίου Μάρκου, των Πυραμίδων, κ.ο.κ., σε κλιματιζόμενα, αποστειρωμένα, και φυλασσόμενα περιβάλλοντα-‘‘γυάλες’’, όπου φυσικά θα μπορούν ‘‘να κάνουν και τα ψώνια τους με την ησυχία τους’’.

 

Όσοι από τους υπόλοιπους καταφέρουν να επιβιώσουν, θα ψάχνουν για πόσιμο νερό, θα γίνονται κλιματικοί μετανάστες και, γενικώς, ως φτωχοί, μπορούν να πάνε να πνιγούν. Και φυσικά μπορεί να μην έχουν ακόμα φτιαχτεί αντίγραφα από ινδικές φαβέλες σε εμπορικά κέντρα του Ντουμπάι, αλλά ίσως απλά δεν έχει σκεφτεί κάποιος να το πακετάρει ως καινοτόμο ιδέα.

 

Σε κάθε περίπτωση, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, στη δυστοπία του μέλλοντος ο καπιταλισμός θα μας πουλάει τα εισιτήρια που θα μας επιτρέπουν να ‘‘δούμε’’, με γυαλιά εικονικής πραγματικότητας ή όχι, αυτά που έχει καταστρέψει.