Η Ελλάδα, αν και μικρή χώρα και με χαρακτηριστικά περιορισμένο βιβλιόφιλο κοινό, καταγράφει ακόμα μια ιδιαιτερότητα, καθώς στη γλώσσα μας κυκλοφορούν πλήθος καλομεταφρασμένων και πολύ ενδιαφερόντων βιβλίων σε κάθε τομέα. Και αυτή τη χρονιά κυκλοφόρησε – με την ευρύτερη έννοια, που συμπεριλαμβάνει και αυτή των ιδεών – μια σειρά ιστορικών τίτλων που αξίζει το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Πλάι στη διεθνή ιστορική βιβλιογραφία έρχεται να προστεθεί και η πολύ ενδιαφέρουσα θεματικά και ποιοτικά εγχώρια ιστορική παραγωγή, που έχει κερδίσει ένα μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού. Από τις κυκλοφορίες που υπέπεσαν στην αντίληψή μας το 2019 ξεχωρίσαμε ενδεικτικά μερικούς τίτλους που αξίζουν την προσοχή του ιστοριοφάγου κοινού.

Jonathan Jolslag

Παγκόσμια πολιτική ιστορία

3.000 χρόνια πόλεμος και ειρήνη

Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 576

Το βιβλίο αυτό εξετάζει συνολικά 3.000 χρόνια Ιστορίας, από την αρχή της 1ης χιλιετίας π.Χ. μέχρι τις αρχές του 21ου μ.Χ. αιώνα. Στο σύνολό του, το βιβλίο δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τον αντίκτυπο της παγκόσμιας πολιτικής στη ζωή των κοινών ανθρώπων. Πέρα από τις επιπτώσεις των οικονομικών αλλαγών, πολύ συχνό ήταν το ξέσπασμα πολέμων, που είχαν τις μεγαλύτερες συνέπειες και γι’ αυτό ανιχνεύονται τα αίτια και τα αποτελέσματα των συγκρούσεων, ερευνάται πώς κερδήθηκαν κάποιες συγκρούσεις και πώς χάθηκαν, αναλύεται πώς τις αντιλαμβάνονταν οι συγκρουόμενοι, ενώ παρακολουθούμε επίσης τις απέλπιδες προσπάθειες των διπλωματών να τις σταματήσουν.

Service Robert

Ο τελευταίος τσάρος: Ο Νικόλαος Β’ και η Ρωσική Επανάσταση

Μετάφραση: Σώτη Τριανταφύλλου

Εκδόσεις: Πατάκη

Σελ.: 416

Τον Μάρτιο του 1917, λίγους μήνες πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο τσάρος Νικόλαος Β’ της δυναστείας των Ρομανόφ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο. «Ο τελευταίος τσάρος» είναι το πορτρέτο ενός μοιραίου ηγεμόνα αλλά και μια εισαγωγή στην ιστορία της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Η ιστορία που αφηγείται ο Robert Service είναι μια ιστορία πολυπρόσωπη: εκτός από τους πρωταγωνιστές – μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας, πολιτικούς και επαναστάτες –, εμφανίζονται απλοί Ρώσοι πολίτες, ακόλουθοι των Ρομανόφ, φίλοι και εχθροί· η δική τους μοίρα, η συχνά τραγική, συμπληρώνει αυτή τη μεγάλη ιστορική τοιχογραφία.

Peter Frankopan

Η πρώτη σταυροφορία – Το κάλεσμα της Ανατολής

Μετάφραση: Γιάννης Βογιατζής

Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια

Σελ.: 306

Σύμφωνα με την παράδοση, όλα άρχισαν όταν ο Πάπας Ουρβανός Β’ κάλεσε τους ιππότες της Ευρώπης να απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ από το Ισλάμ. Μήπως όμως ο πραγματικός καταλύτης βρισκόταν κάπου πολύ μακριά στα ανατολικά της Ρώμης; Ο Πίτερ Φράνκοπαν αντικρούει εδραιωμένες ερμηνείες μιας χιλιετίας, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στην Κωνσταντινούπολη και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Βρετανός ιστορικός διατυπώνει την άποψη ότι ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός ήταν αυτός που, λόγω των προβλημάτων της Αυτοκρατορίας στις κτήσεις της Μικράς Ασίας, επιδίωξε τελικά με όλες του τις δυνάμεις και κατόπιν υποστήριξε με κάθε μέσον αυτή την εκστρατεία.

William H. McNeill

Επιδιώκοντας την ισχύ: Πόλεμοι, τεχνολογία και κοινωνίες από την αρχαιότητα έως σήμερα

Μετάφραση: Νίκος Ρούσσος

Εκδόσεις: Παπαδόπουλος

Σελ.: 480

Ο McNeill ενδιαφέρεται κατ’ αρχάς να επισημάνει πώς οι «κύκλοι» της παγκόσμιας Ιστορίας – όπως, για παράδειγμα, οι άνοδοι και οι πτώσεις ολόκληρων αυτοκρατοριών – μπορούν να ερμηνευθούν αν λάβει κανείς υπόψη την εισαγωγή συγκεκριμένων τεχνολογικών καινοτομιών που χρησιμοποιήθηκαν για πολεμικούς σκοπούς. Παρακολουθεί έτσι το πώς άλλαξαν οι κοινωνικές και πολιτικές δομές μέσα από την εμπορευματοποίηση και εκβιομηχάνιση του πολέμου, εστιάζοντας στα διάφορα κομβικά σημεία: την ανάδυση των δυνάμεων της αγοράς στην Κίνα του 11ου αιώνα μ.Χ., τη στρατιωτική και τεχνολογική υπεροχή της Δυτικής Ευρώπης τους επόμενους αιώνες, τη Γαλλική Επανάσταση και την – εξίσου ανατρεπτική, με άλλους όρους – Βιομηχανική Επανάσταση, τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους του 20ού αιώνα, την εμφάνιση του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος, τα πυρηνικά όπλα και την «κούρσα των εξοπλισμών» του Ψυχρού Πολέμου.

Σωτήρης Ριζάς

Βενιζελισμός και αντιβενιζελισμός

Εκδόσεις: Ψυχογιός

Σελ.: 168

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να επιστρέψει στις απαρχές του Εθνικού Διχασμού και να αναδείξει το πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα των δύο παρατάξεων. Το βάθος και η ένταση του εθνικού σχίσματος οφειλόταν σε εσωτερικές εκκρεμότητες που αποτελούσαν κληρονομιά του στρατιωτικού κινήματος του 1909, αλλά κυρίως σε γεωπολιτικές πιέσεις τις οποίες δεν κατόρθωσε να διαχειριστεί η ελληνική πολιτική τάξη. Οι κοινωνικές και περιφερειακές διαστάσεις του Εθνικού Διχασμού δεν ήταν προδιαγεγραμμένες. Το σχίσμα δεν οφειλόταν σε δομικούς περιορισμούς ταξικής ή άλλης φύσης, αλλά στην πορεία και τη δυναμική των γεγονότων από το 1915 έως το 1918. Η παγίωση του σχίσματος από το 1922 και μετά, και η συνύφανσή του με συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και περιφέρειες, όπως η Παλαιά Ελλάδα και οι Νέες Χώρες, οι γηγενείς και οι πρόσφυγες, οφειλόταν στην εσφαλμένη διαχείριση της Μικρασιατικής Καταστροφής, δηλαδή την εκτέλεση των Έξι, και στις συνεχείς στρατιωτικές επεμβάσεις. Αυτές ήταν συνδεδεμένες με τον Διχασμό και τον διαιώνιζαν.

Μιχάλης Ψαλιδόπουλος

Τα δάνεια της Ελλάδας

200 χρόνια ανάπτυξης και κρίσεων

Εκδόσεις: Παπαδόπουλος

Σελ.: 326

Μια ιστορία του διεθνούς δανεισμού της Ελλάδας και της σχέσης του με τις ανάγκες της χώρας στην εξωτερική πολιτική, την άμυνα και την ανάπτυξη. Το βιβλίο καλύπτει 200 χρόνια οικονομικής ανάπτυξης, κοινωνικής προόδου, αλλά και χρηματοπιστωτικών κρίσεων και πτωχεύσεων. Υπήρξαν τελικά οφέλη από τη δανειακή πολιτική που ακολούθησε η Ελλάδα; Ποιες και πόσες οφειλές προέκυψαν κατά καιρούς προς τους ξένους δανειστές; Πώς διακανονίστηκαν; Προέκυψαν ωφελήματα και ποια ήταν αυτά; Προς ποια κατεύθυνση διοχετεύθηκαν οι εκάστοτε δανειακοί πόροι; Εξετάζοντας την ιστορία της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής της Ελλάδας από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα, το βιβλίο αυτό συμβάλλει καθοριστικά στην αναγκαία προσπάθεια εθνικής αυτογνωσίας.

Γιώργος Α. Λεονταρίτης

Ιουλιανά 1965

Τα άγνωστα παρασκήνια

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 236

Μια ακόμα αναθεωρητική εκδοχή για μια πολύ σκοτεινή και μοιραία, όπως αποδείχτηκε, ιστορική περίοδο. Ο Γιώργος Α. Λεονταρίτης έζησε ως δημοσιογράφος εκείνα τα γεγονότα, αλλά και επί σειρά ετών ερεύνησε τα παρασκήνια της πιο συγκλονιστικής περιόδου της μεταπολεμικής Ελλάδας. Είχε προσωπική γνωριμία με τους περισσότερους από τους πρωταγωνιστές των Ιουλιανών, οι οποίοι του παραχώρησαν ντοκουμέντα και συνεντεύξεις που ρίχνουν ένα διαφορετικό φως στην εποχή. Μαρτυρίες που προέρχονται από ηγετικές φυσιογνωμίες όλου του πολιτικού φάσματος έρχονται τώρα για πρώτη φορά στη δημοσιότητα και πείθουν ότι η ιστορία του καυτού Ιούλη του 1965 και της λεγόμενης «Αποστασίας» πρέπει να ξαναγραφτεί.