Για καιρό η Ευρώπη πίστευε ότι μπορεί να μειώσει τις μεταναστευτικές ροές προς τις ακτές της με το να αντιμετωπίσει τις ρίζες του προβλήματος, δηλαδή την ανάπτυξη και την οικονομία στις χώρες προέλευσης. 
Το ζητούμενο ήταν να επιβραδύνει τη μετανάστευση με το να βελτιώσει την οικονομική ανάπτυξη και τις ευκαιρίες στις χώρες προέλευσης. Με λίγα λόγια, αν έστελνε χρήματα στις χώρες αυτές, τότε οι άνθρωποι που θα ήθελαν να περάσουν στην Ευρώπη θα μειώνονταν. 
Με αυτή τη λογική, όταν οι ροές κορυφώθηκαν το 2015, η Ε.Ε. έστησε ένα trust fund 5 δισ. δολαρίων για την Αφρική (EUTF for Africa), με σκοπό την αντιμετώπιση των βασικών αιτιών της παράνομης μετανάστευσης. Αυτού του είδους η μετανάστευση, που ακόμη αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για την Ευρώπη, έχει σήμερα μειωθεί σε σχέση με πέντε χρόνια πριν. Όμως, αυτό μάλλον δεν οφείλεται στην επιπλέον χρηματική βοήθεια. 

Δύο νέες, εκτενείς μελέτες επιστημόνων του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και του πανεπιστημίου της East Anglia, που δημοσιοποιήθηκαν στις αρχές Αυγούστου, συμπεραίνουν ότι ούτε η χρηματική βοήθεια ούτε η οικονομική ανάπτυξη στις φτωχές χώρες αποθαρρύνουν τη μετανάστευση. Αντιθέτως, ίσως ακόμα και να την αυξάνουν!
Οι έρευνες των ειδικών Πολ Κλιστ και Γκάμπριελ Ρεστέλι των πανεπιστημίων East Anglia και Μάντσεστερ αντίστοιχα μελέτησαν τη σχέση μεταξύ του αριθμού μεταναστών που προσπάθησαν να περάσουν παράνομα μεταξύ 2003 – 2016 και των ποσών που η Ευρώπη έδινε στις χώρες προέλευσης των μεταναστών ως βοήθεια. Χρησιμοποίησαν στατιστικές μεθόδους και μοντέλα, όπως η στατιστική παλινδρόμηση, για να αφαιρέσουν την επιρροή άλλων παραγόντων, όπως π.χ. αυτή των πολέμων. 
Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρηματική βοήθεια ελάχιστα συμβάλλει στην αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης και ότι κάποιες φορές έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η Ιταλία περίμενε ότι θα απέτρεπε έναν νέο αιτούντα άσυλο για κάθε 162.000 δολάρια που μοίραζε σε βοήθεια. Στην πραγματικότητα, όμως, για να αποτραπεί ένας μόνο μετανάστης να περάσει από μια χώρα σαν το Ιράκ θα κόστιζε 1,8 εκατ. δολάρια σε βοήθεια. 

Η αποτροπή μεταναστών που περνάνε από επίσημα δίκτυα κοστίζει ακόμα περισσότερο, μεταξύ 4 και 7 εκατ. δολαρίων ανά άτομο. 
Η ιδέα ότι η μετανάστευση μειώνεται καθώς οι άνθρωποι στις φτωχές χώρες αυξάνουν το εισόδημά τους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το Centre for Global Development (Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη) και ειδικούς του πανεπιστημίου Μπικόκα του Μιλάνου. 
Βρήκαν ότι όσοι ετοιμάζονται να μεταναστεύσουν προς πλούσιες χώρες έχουν, κατά μέσο όρο, 73% περισσότερα εισοδήματα από τους συμπολίτες τους που μένουν πίσω στις πατρίδες τους. Οι πραγματικά φτωχοί δεν μπορούν να διαθέσουν όσα χρειάζονται για αεροπορικά εισιτήρια ή πληρωμές σε διακινητές. Η μετανάστευση είναι γι’ αυτές τις χώρες σαν τις σπουδές στο πανεπιστήμιο: μια μορφή επένδυσης που είναι πιο πιθανό να κάνουν οι πλουσιότεροι.

Χέρι – χέρι μέχρι 10.000 δολάρια
Οι έρευνες βρήκαν ότι η μετανάστευση πηγαίνει χέρι – χέρι με την ανάπτυξη μιας χώρας. Όσο οι φτωχές χώρες γίνονται πλουσιότερες τα ποσοστά μετανάστευσής τους ανεβαίνουν. Αυτή η τάση συνεχίζεται μέχρι να φτάσουν να έχουν ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα περί τα 10.000 δολάρια. Το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής σήμερα είναι στο ένα τρίτο αυτού του αριθμού.
Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν σημαίνει ότι η χρηματική βοήθεια προς τις φτωχές χώρες θα πρέπει να σταματήσει. Η ξένη βοήθεια, όταν χρησιμοποιείται σωστά, συνεισφέρει στη βελτίωση της υγειονομικής φροντίδας και εκπαίδευσης και μειώνει τη φτώχεια. Η βοήθεια μπορεί επίσης να κάνει τις χώρες σταθερότερες και να ελαχιστοποιήσει την τάση για συγκρούσεις. Με αυτή την έννοια θα μπορούσε θεωρητικά να μειώσει τις πιθανότητες για ένα ξαφνικό κύμα μετανάστευσης στο μέλλον. 

Όμως, για το ζητούμενο της Ευρώπης, δηλαδή να σταματήσει η τρέχουσα τάση μετανάστευσης, η χρηματική βοήθεια έχει αμελητέα αποτελέσματα. Οι μελέτες προτείνουν η βοήθεια να στραφεί καλύτερα προς άλλους σκοπούς, όπου θα είναι πιο χρήσιμη, ώστε να στραφούν οι μετανάστες προς νόμιμα κανάλια, που είναι ασφαλέστερα για τους ίδιους και δίνουν στη χώρα υποδοχής περισσότερο έλεγχο σχετικά με το ποιος θέλει να έρθει και ποιον τελικά δέχεται. 
Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την πλευρά της ισχυρίζεται ότι ακριβώς αυτό αποτελεί έναν από τους τέσσερις πυλώνες της προσέγγισής της και μια βασική μέριμνα του trust fund. Όμως η φιλανθρωπική οργάνωση Oxfam λέει ότι μόλις το 1,5% αυτών των χρημάτων είναι αφιερωμένα στην υποστήριξη νόμιμων μορφών μετανάστευσης. 

Σύμφωνα με τις μελέτες, η χρήση της αναπτυξιακής βοήθειας ως εργαλείου για τη μείωση της μετανάστευσης προέρχεται από τις νεοκλασικές θεωρίες για τη μετανάστευση, οι οποίες λένε ότι οι άνθρωποι μετακινούνται από φτωχότερες προς πλουσιότερες περιοχές. Εάν η αναπτυξιακή βοήθεια μπορεί να αναδιανείμει πλούτο από τον Βορρά προς τον Νότο και να μικρύνει το οικονομικό χάσμα μεταξύ «δωρητών» και παραληπτών, τότε θα πρέπει να οδηγήσει σε μειωμένη μετανάστευση.
Στην ερώτηση, λοιπόν, αν η αναπτυξιακή βοήθεια όντως συνεισέφερε στη μείωση της παράνομης μετανάστευσης, το συμπέρασμα των μελετών είναι ότι η βοήθεια ελάχιστο ρόλο έπαιξε στις ροές των παράτυπων μεταναστών. Η όποια επίπτωση είναι, μάλιστα, τόσο μικρή, ώστε σημειώνουν ότι είναι «στατιστικά ασήμαντη».

Το παράδοξο της βοήθειας
Οι διεθνείς μεταναστευτικές ροές σχετίζονται πράγματι με διαφορές μεταξύ χώρας στην οποία θέλουν να πάνε και χώρας προέλευσης. Δηλαδή υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι άνθρωποι γενικά μετακινούνται προς κράτη υψηλότερου εισοδήματος. Όμως οι χρηματικοί περιορισμοί αποδεικνύεται πως αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα. 
«Επειδή οι άνθρωποι χρειάζονται πόρους για να μεταναστεύσουν, οι επιπρόσθετοι πόροι θα παραγάγουν περισσότερη μετανάστευση αν το αρχικό επίπεδο εισοδήματος είναι χαμηλό. Στα αρχικά στάδια της οικονομικής ανάπτυξης το αυξανόμενο εισόδημα θα έχει αποτέλεσμα επιπλέον μετανάστευση. 
Αυτό συνάδει με την παρατήρηση ότι παραδοσιακά μεταναστευτικές χώρες, απ’ όπου πολλοί φεύγουν μετανάστες εδώ και δεκαετίες, όπως το Μεξικό, το Μαρόκο και οι Φιλιππίνες, δεν συγκαταλέγονται ανάμεσα στις χαμηλού εισοδήματος χώρες» σημειώνει ο Γκαμπριέλ Ρεσέτι από το πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.
Η έρευνα βρήκε ότι εκεί που η χρηματική βοήθεια από τις ευρωπαϊκές χώρες έχει όντως μια μικρή αποτρεπτική επίπτωση είναι στον αριθμό παράτυπων μεταναστών που προέρχονται μόνο από τις «πλουσιότερες» χώρες από το συγκεκριμένο σύνολο των χωρών απ’ όπου προέρχονται οι μετανάστες. Εκεί, δηλαδή, όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πάνω από 8.000 δολ.

Τα συμπεράσματα
Συνεπώς το κρίσιμο ερώτημα είναι: Θα μπορούσε πράγματι η χρηματική βοήθεια να αντιμετωπίσει τη μετανάστευση; Τα συμπεράσματα των μελετών είναι ότι:
1. Ακόμη κι αν η χρηματική βοήθεια διοχετευόταν αποτελεσματικότερα, δεν θα παρήγε αξιοσημείωτα αποτελέσματα με όρους μεταναστευτικών αριθμών. Κατ’ αρχάς αποδεικνύεται ότι η βοήθεια μέσω οικονομικών ευκαιριών μπορεί να έχει αποτέλεσμα περισσότερη μετανάστευση. 
Μέσω της υποστήριξης της οικονομίας αυτών των χωρών, όμως, η αναπτυξιακή βοήθεια θα μπορούσε πράγματι να μειώσει τις διαφορές στα επίπεδα των εισοδημάτων και με αυτόν τον τρόπο να έχει μια αποτρεπτική επιρροή στη μετανάστευση. Βελτιώνοντας την οικονομία της χώρας κι αυξάνοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, δηλαδή. 
Το πρόβλημα για την Ευρώπη είναι ότι το να μειωθούν κάποτε οι διαφορές εισοδημάτων θα έρθει πολύ αργότερα από το να βρουν χρήματα αυτοί που θέλουν να μεταναστεύσουν. Οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η οικονομική ανάπτυξη θα έπρεπε να συνεχίζεται αμείωτη για τουλάχιστον τρεις γενιές μέχρι να επιφέρει μια ουσιαστική αποτρεπτική επίδραση στη μετανάστευση. 
Συνεπώς, ακόμη και όταν η χρηματική βοήθεια συνεισφέρει στο ΑΕΠ μιας χώρας και στο ατομικό ΑΕΠ, στα χαμηλότερα επίπεδα εισοδημάτων θα συνεχίσει να οδηγεί σε περισσότερη μετανάστευση επειδή θα υπάρχουν διαθέσιμοι περισσότεροι πόροι. Μέχρι τουλάχιστον το ατομικό ΑΕΠ να αγγίξει τα 10.000 δολ.
2. Η αναπτυξιακή βοήθεια θα μπορούσε να καταστήσει τη χώρα – δωρητή ως έναν πιο ελκυστικό προορισμό για τους πολίτες της φτωχότερης χώρας που λαμβάνει τα χρήματα. Με απλά λόγια, κάτοικοι της χώρας που λαμβάνει τη βοήθεια θα μπορούσαν να θεωρήσουν ότι η χώρα – δωρητής είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρη όσον αφορά τις κοινωνικές δαπάνες. Κάτι τέτοιο θα προσέλκυε ανειδίκευτους μετανάστες που τείνουν να προτιμούν χώρες – προορισμούς με πιο αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. 
Αντιθέτως τα κράτη όπου υπάρχουν μεγάλες μισθολογικές διαφορές βάσει των προσόντων – ικανοτήτων ανάμεσα στους εργαζομένους τείνουν να προσελκύουν περισσότερους μορφωμένους μετανάστες, φαινόμενο που οι ειδικοί ονομάζουν positive sorting.
3. Ένα άλλο κανάλι προς το οποίο κατευθύνεται η χρηματική βοήθεια σχετίζεται με τη βία και τις συγκρούσεις προσπαθώντας να τις μειώσει. Οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι ένας σημαντικός παράγοντας που διώχνει βιαίως τους ανθρώπους από τα μέρη τους και υπονομεύει την οικονομική και πολιτική σταθερότητα. Η βία αποτελεί μια σημαντική κινητήρια δύναμη πίσω από τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. 
Παρά ταύτα είναι αμφίβολο το κατά πόσον η αναπτυξιακή βοήθεια συνεισφέρει στη μείωση των συγκρούσεων. Για παράδειγμα η ανθρωπιστική βοήθεια και η βοήθεια σε τρόφιμα συχνά πέφτουν στα χέρια των διαφόρων ενόπλων ομάδων και λεηλατούνται. Παρομοίως αναπτυξιακά προγράμματα μπορεί να σαμποτάρονται από διάφορες ομάδες με πολιτικές σκοπιμότητες. 
Κατά συνέπεια το αν η βοήθεια συνεισφέρει στην επίλυση συγκρούσεων και καταφέρνει έτσι να μειώσει τη μετακίνηση και τη μετανάστευση πρακτικά εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τους τρόπους που αυτή παραδίδεται, το είδος των συγκρούσεων που υπάρχουν και το πόσο σταθερή εκτιμάται ότι είναι μια περιοχή.
4. Η εξάρτηση της βοήθειας από όρους. Συχνά οι χώρες – χορηγοί εξαρτούν τις εκταμιεύσεις τους από όρους που πρέπει να εκπληρώσει η χώρα που παίρνει τα χρήματα, δηλαδή σκληρότερους ελέγχους στις μεταναστευτικές ροές από πλευράς της δικαιούχου χώρας. 
Στο πλαίσιο της μεταναστευτικής πολιτικής της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ανακοινώσει ότι «ένας συνδυασμός θετικών και αρνητικών κινήτρων θα ενσωματωθεί στις αναπτυξιακές και εμπορικές πολιτικές μας για να ανταμείψει τις χώρες που επιθυμούν να συνεργαστούν αποτελεσματικά με την Ε.Ε. για τη διαχείριση της μετανάστευσης». Εδώ η βοήθεια είναι το «δώρο» της Ε.Ε. προς τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών με αντάλλαγμα τη μείωση των ροών. 
Όμως αυτή η μέθοδος τείνει να μετατρέπεται σε μπούμερανγκ για την Ευρώπη, αφού οι χώρες – δικαιούχοι μπορεί να απειλήσουν να μην συνεργάζονται στον έλεγχο της μετανάστευσης εκτός αν η Ευρώπη ικανοποιήσει τις όποιες απαιτήσεις τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Τουρκία του Ερντογάν.
Οι μελέτες συμπεραίνουν πως «δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι η αναπτυξιακή βοήθεια θα μειώσει τελικά τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη» και προτρέπουν τους πολιτικούς «να επανεκτιμήσουν αν τα αναμενόμενα αποτελέσματα στην αναχαίτιση της μετανάστευσης δικαιολογούν την επένδυση».
Καταλήγουν δε στο συμπέρασμα: «Με λίγα λόγια, η βοήθεια δεν αποτρέπει ούτε την παράνομη ούτε τη νόμιμη μετανάστευση, άρα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για άλλους, πιο στοχευμένους κι αποτελεσματικούς σκοπούς σχετικά με το μείζον αυτό ζήτημα».