Σάββας Ρομπόλης – Βασίλειος Μπέτσης

 

Η πανδημία λόγω της παγκοσμιότητας της, πλήττει την διεθνή κοινότητα (κάθε 17 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένας ευρωπαίος πολίτης, Επίτροπος Υγείας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 2/12/2020), την παγκόσμια (ύφεση -4%,UBS 2020), την ευρωπαϊκή οικονομία και ειδικότερα την ευρωζώνη (ύφεση -7,5 %) κατά το 2020, συμβάλλοντας παράλληλα με την συνδρομή των ασκούμενων πολιτικών, μεταξύ των άλλων, στην σημαντική μείωση των εισοδημάτων, την αναστολή σημαντικού τμήματος της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας, την απρόβλεπτη αύξηση της ανεργίας και την ανησυχητική αύξηση του χρέους. Από την άποψη αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι στο τέλος (Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο- IIF, 2020) του 2020 το παγκόσμιο χρέος θα αυξηθεί στο επίπεδο του 365% (277 τρις δολάρια) του παγκόσμιου ΑΕΠ από 320% του παγκόσμιου ΑΕΠ που ήταν στο τέλος του 2019. Με άλλα λόγια, το παγκόσμιο χρέος κατά την διάρκεια του τρέχοντος έτους θα αυξηθεί κατά 15 τρις δολάρια, σε βαθμό που το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο να εκτιμά ότι η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή οικονομία θα αντιμετωπίσει την σοβαρή πρόκληση «της μείωσης του δανεισμού χωρίς να πληγεί καίρια η οικονομική δραστηριότητα». Επίσης, σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο, αύξηση κατά το 2020 λόγω της πανδημίας, παρουσιάζει και το χρέος των λεγόμενων αναπτυσσόμενων χωρών κατά 26 ποσοστιαίες μονάδες, φθάνοντας το επίπεδο του 250% του ΑΕΠ των συγκεκριμένων χωρών.

Όμως, σοβαρό πρόβλημα δεν αποτελεί μόνο η σημαντική αύξηση του χρέους σε διεθνές επίπεδο αλλά και ο ρυθμός μεταβολής του χρέους, ο οποίος μεταξύ των δύο πενταετιών(2012-2016 και 2016-2020) αυξήθηκε κατά εννέα φορές περίπου, οδηγώντας πρόσφατα κάποιες από τις υπανάπτυκτες χώρες στην στάση πληρωμών, δεδομένου ότι η δημοσιονομική και η κοινωνικο-οικονομική τους κατάσταση δεν επέτρεπε τις πληρωμές του χρέους τους (Ρ.Σπαθή,29/11/2020). Αντίστοιχες συνθήκες, τηρουμένων των αναλογιών, παρατηρούνται και στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, όπου μετά την κρίση χρέους της δεκαετίας του 2010 και του τρόπου αντιμετώπισης της, με την επιβολή από τους δανειστές και την υλοποίηση από τις κυβερνήσεις πολιτικών λιτότητας (π.χ. Ελλάδα εφαρμογή τριών Μνημονίων) για την εξυπηρέτηση του, η αύξηση των δημόσιων δαπανών λόγω της πανδημίας του κορονοϊού και η χρηματοδότηση τους από συνεχή δανεισμό, αυξάνουν ακόμη περισσότερο το ήδη από την απελθούσα δεκαετία υψηλό χρέος.

Έτσι, σε επίπεδο ευρωζώνης το συνολικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) από 85% του ΑΕΠ το 2019 εκτιμάται (Δ.Ν.Τ.) ότι το 2020 θα αυξηθεί στο 100% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό έλλειμμα εκτιμάται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι το 2020 θα αυξηθεί στο επίπεδο των 976 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 8,9% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Ειδικότερα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), το συνολικό χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) στην Ελλάδα το 2020 θα αυξηθεί στο επίπεδο του 208% του ΑΕΠ, της Ιταλίας στο 160% του ΑΕΠ, της Πορτογαλίας στο 130% του ΑΕΠ, στην Ισπανία και την Γαλλία στο 120% του ΑΕΠ.

Στην προοπτική αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συναινούν στον δανεισμό και στην αύξηση των δαπανών των κρατών-μελών υψηλού χρέους, προκειμένου να απορροφήσουν τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της πανδημίας του κορονοϊού (αύξηση κατά 11,7 τρις δολάρια (12% του παγκόσμιου ΑΕΠ) των δαπανών λόγω της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο), ταυτόχρονα, κατά αντιφατικό τρόπο, υπενθυμίζουν στις συγκεκριμένες χώρες την προφανή αύξηση του χρέους. Έτσι όμως κατ΄αυτόν τον τρόπο παραγνωρίζουν ότι η συγκράτηση των δαπανών ή η λήψη περιοριστικών μέτρων κατά την διάρκεια της πανδημίας, θα δημιουργήσουν συνθήκες διπλής ύφεσης και απειλής κατάρρευσης της ευρωπαϊκής οικονομίας με προφανείς συνέπειες και στην παγκόσμια οικονομία.

Στις συνθήκες αυτές, τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανεξάρτητα από το ύψος τους χρέους τους, δεν επιδεικνύουν καμία διάθεση για να περιορίσουν τις δαπάνες, προκειμένου να αποτρέψουν της αύξηση του χρέους τους. Ταυτόχρονα επισημαίνουν, στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται, την αναγκαιότητα αναθεώρησης, μετά την πανδημία του κορονοϊού, του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης καθώς και των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας, η ισχύς των οποίων έχει ανασταλεί από τους πρώτους μήνες της κρίσης της πανδημίας. Στο πλαίσιο αυτό, τόσο το αίτημα του Αντιπροέδρου της ιταλικής κυβέρνησης Ρ.Φρακάρο, όσο και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ντ.Σασόλι προς την πρόεδρο της ΕΚΤ Κρ. Λαγκάρντ, αναφορικά με την διαγραφή του χρέους που οφείλεται στην πανδημία, συνάντησε την κατηγορηματική άρνηση της προέδρου της ΕΚΤ και του γερμανού ευρωβουλευτή Μ.Φέρμπερ, επιλέγοντας την τυπική απάντηση ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε σαφή παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας. ΄Ετσι έμεινε, η ουσιαστική απάντηση ικανοποίησης, στον ένα ή στον άλλον βαθμό, του συγκεκριμένου αιτήματος να δοθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των αρχηγών κρατών, υπό το πρίσμα των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της πανδημίας στα κράτη-μέλη και την ευρωπαϊκή οικονομία, αναζητώντας, εκτός από το Ταμείο Ανάκαμψης, πρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους της επιδιωκόμενης έγκαιρης και ταχύτερης επανεκίνησης της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Κι΄αυτό γιατί ο συγχρονισμός μεγάλου αριθμού κρατών στην ύφεση (91% των κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο σε σχέση με την ύφεση του 1929 που ήταν 80%, Παγκόσμια Τράπεζα, 2020), βαθαίνει την ύφεση και ως εκ τούτου, όπως προκύπτει εκ του ιστορικού αποτελέσματος, απαιτείται συγχρονισμός των κρατών για την αντιμετώπιση της ύφεσης (Γ.Αδαλής, 3/12/2020). Σε διαφορετική περίπτωση η επιδίωξη της έγκαιρης ανάκαμψης των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ταχύτερη επιστροφή στα κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα του 2019 θα καθυστερήσει, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και για το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού της Ευρώπης.

* O Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομ.Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου και ο Βασίλειος Γ. Μπέτσης υποψ.Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου