Τουρκία: Πώς επιχειρεί να «ρετουσάρει» την εξωτερική πολιτική της

Μετά τις «χλιαρές αντιδράσεις» των Ευρωπαίων ηγετών στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (10 και 11 Δεκεμβρίου 2020) και την πρόσφατη επιβολή κυρώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Άγκυρα, ιδιαίτερα προβληματισμένη, αποφάσισε να ρετουσάρει την εικόνα της και «να τείνει χείρα φιλίας προς πάσα κατεύθυνση», προκειμένου «να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα» της επιθετικής, αλλά ατελέσφορης ισλαμο-εθνικιστικής πολιτικής του Ερντογάν.

Στο πλαίσιο αυτής της στροφής στην εξωτερική της πολιτική, εκτός από την αποχώρηση του σεισμογραφικού «Oruc Reis» – λίγο πριν από τη σύνοδο – από τη δυνάμει ελληνική υφαλοκρηπίδα στην ανατολική Μεσόγειο, συγκαταλέγεται και ο πολυπροβαλλόμενος από τουρκικής πλευράς 61ος γύρος των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, που θα διεξαχθεί στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Ιανουαρίου 2021 (ο 60ός γύρος είχε λάβει χώρα στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 2016).

Να σημειώσουμε ότι κυβερνητικός παράγοντας από την Αθήνα έσπευσε να χαρακτηρίσει τις επικείμενες ελληνοτουρκικές συνομιλίες όχι ως «61ο γύρο διερευνητικών επαφών», αλλά ως «άτυπο προ-διαλογικό φόρουμ, στο οποίο θα καταγραφούν οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις των δύο πλευρών».

Να επισημάνουμε ότι τους επόμενους μήνες η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) θα επεξεργάζεται τα δισδιάστατα σεισμικά δεδομένα, που συνέλεξε το «Oruc Reis» στην ανατολική Μεσόγειο. Επομένως η Άγκυρα έχει στη διάθεσή της αρκετό χρόνο, προκειμένου να παρουσιάσει ένα «διαλλακτικό προσωπείο» περιορίζοντας το εν λόγω σεισμογραφικό εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων.

Το επόμενο εξάμηνο – ίσως και λίγο νωρίτερα – η Άγκυρα αναμένεται να προβεί σε μια ακόμη στροφή στην εξωτερική της πολιτική, η οποία θα είναι ανάλογη των εξελίξεων, κυρίως σε αμερικανοτουρκικό και ευρωτουρκικό επίπεδο, αλλά και των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν από την επεξεργασία των δισδιάστατων σεισμικών δεδομένων. Μάλιστα, το πιθανότερο σενάριο είναι να προχωρήσει στη συλλογή τρισδιάστατων δεδομένων σε συγκεκριμένες περιοχές, τις οποίες σάρωσε το «Oruc Reis» τους προηγούμενους μήνες.

Οι επιδιώξεις της Άγκυρας

Ωστόσο, στην παρούσα φάση, εκτιμάται ότι μέσω της στροφής στην εξωτερική της πολιτική η Άγκυρα επιδιώκει:

1. Να αποφύγει την επιβολή πιθανών κυρώσεων από την Ε.Ε. Η απόφασή της να καλέσει την Αθήνα σε έναν γύρο διερευνητικών επαφών διευκολύνει τους Ευρωπαίους «υποστηρικτές» της, προκειμένου τον επόμενο Μάρτιο να «δικαιολογήσουν», άλλη μια φορά, τη μη λήψη απόφασης επιβολής κυρώσεων κατά της Τουρκίας.

Ως γνωστόν, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης Μαρτίου 2021 είναι πιθανόν να επιβληθούν κυρώσεις κατά της Τουρκίας, αν συνεχίσει την παραβατική συμπεριφορά της στην ανατολική Μεσόγειο. Το σενάριο αυτό είναι πιθανό αν η Ε.Ε. ακολουθήσει το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών ή αν οι Βρυξέλλες συνεργαστούν με την Ουάσιγκτον.

2. Να αποκομίσει οικονομικά οφέλη από την Ε.Ε., εφόσον πείσει αφενός ότι τερμάτισε την παραβατική συμπεριφορά της και αφετέρου ότι συνεργάζεται σε θέματα όπως η μετανάστευση. Εξάλλου στα συμπεράσματα της συνόδου της 11ης Δεκεμβρίου 2020 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι «η Ε.Ε. θα είναι έτοιμη να συνεχίσει να παρέχει οικονομική βοήθεια σε Σύρους πρόσφυγες και κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία και να συνεργάζεται για την υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς όλα τα κράτη – μέλη και την εντατικοποίηση των προσπαθειών για την πάταξη των δικτύων παράνομης διακίνησης μεταναστών».

3. Να πείσει την Ουάσιγκτον ότι κακώς της επιβλήθηκαν οι κυρώσεις και ότι προτίθεται να υιοθετήσει μια πιο δεκτική συμπεριφορά. Ίσως ακόμη, το επόμενο χρονικό διάστημα, η Άγκυρα δηλώσει έτοιμη να διαπραγματευθεί το «μέλλον» των S-400, προκειμένου να αρθούν οι κυρώσεις και να μην επιβληθούν επιπρόσθετες, όπως ευθέως διεμήνυσε ο Αμερικανός πρέσβης στη χώρα Ντέιβιντ Σάτερφιλντ.

Ας μην ξεχνάμε ότι κυρώσεις θα μπορούσαν να επιβληθούν στην Τουρκία και λόγω της υπόθεσης της τουρκικής τράπεζας Halkbank, η οποία εκκρεμεί στο αμερικανικό ομοσπονδιακό δικαστήριο και σχετίζεται με συμμετοχή σε κύκλωμα αποφυγής των κυρώσεων των ΗΠΑ κατά του Ιράν.

4. Να πείσει τους Τούρκους πολίτες, οι οποίοι αργά αλλά σταθερά γυρίζουν την πλάτη τους στον Ερντογάν, ότι αναμένονται καλύτερες μέρες για την τουρκική οικονομία και την ανεργία. Να σημειώσουμε ότι ο αριθμός των ανέργων ξεπέρασε τα 10.000.000 και η αντιπολίτευση κάνει λόγο για πρόωρες εκλογές, ενώ τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ προβάλλουν εικόνες εξαθλιωμένων Τούρκων πολιτών.

5. Να εκμεταλλευτεί τα όποια γεωπολιτικά, οικονομικά ή άλλα κέρδη προκύψουν από τις ελληνοτουρκικές διερευνητικές επαφές και τη νέα τουρκική εξωτερική πολιτική.

Οι επιδιώξεις της Αθήνας

Εκ πρώτης όψεως οι εν λόγω επαφές χαρακτηρίζονται ως θετική εξέλιξη στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, άσχετα με το αποτέλεσμά τους. Η ελληνική πλευρά είπε «ναι» στις διερευνητικές επαφές και, αν δεν επέλθει κάποια συμφωνία (αναμενόμενο σενάριο), τότε, ύστερα από μια σειρά συνομιλιών με την Τουρκία, να συνταχθεί ένα συνυποσχετικό και οι δύο χώρες να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ (φιλόδοξο σενάριο).

Αυτά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως οι «επίσημες επιδιώξεις» της Αθήνας. Πέραν αυτών, η τουρκική πρόσκληση για συνομιλίες είναι μια καλή ευκαιρία για την ελληνική πλευρά να κερδίσει χρόνο τόσο για την ανάληψη της προεδρίας των Ηνωμένων Πολιτειών από τον Μπάιντεν όσο και για την υλοποίηση των νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων. Άλλωστε, στην παρούσα φάση, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η διάρκεια των μελλοντικών ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών.

Η ατζέντα «αγκάθι»

Παρότι, αρχικά, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανακοίνωσε ότι η ατζέντα των επικείμενων ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών θα είναι η ίδια με αυτή των προηγούμενων, εν τούτοις τις επόμενες μέρες Τούρκοι αξιωματούχοι δήλωναν στα τουρκικά ΜΜΕ ότι θα συμπεριληφθούν και άλλα θέματα, όπως η αποστρατιωτικοποίηση και η κυριαρχία επί νήσων του ανατολικού Αιγαίου.

Το τουρκικό πρακτορείο Ανατολή, που προβάλλει τις επίσημες θέσεις της τουρκικής κυβέρνησης, δημοσίευσε ότι η Άγκυρα επιθυμεί να συζητηθεί το θέμα των χωρικών υδάτων, της υφαλοκρηπίδας, της αποστρατιωτικοποίησης και της κυριαρχίας νήσων, του εναέριου χώρου, των περιοχών έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, καθώς και το θέμα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ της ανατολικής Μεσογείου.

Από ελληνικής πλευράς, με δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων κατέστη σαφές ότι τα μοναδικά θέματα προς συζήτηση είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Η ατζέντα συνεχίζει να συνιστά «αγκάθι» στη διεξαγωγή των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Ως εκ τούτου, δεν είναι απίθανο να αποτελέσει λόγο διακοπής των διερευνητικών επαφών. Ένας άλλος λόγος διακοπής ή ακόμη και ακύρωσης των επαφών είναι η επιθετική ρητορική της Άγκυρας μετά τη συναίνεση της ελληνικής πλευράς να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη.