Του Ετεοκλή Δουμουλάκη
Το κείμενο που ακολουθεί εκφράζει την επαγγελματική μου πείρα 28 χρόνων ως Έλληνα διπλωμάτη και ατόμου ανυποχώρητα ταγμένου στην Αριστερά από το 1972.

Του Ετεοκλή Δουμουλάκη

Το κείμενο που ακολουθεί εκφράζει την επαγγελματική μου πείρα 28 χρόνων ως Έλληνα διπλωμάτη και ατόμου ανυποχώρητα ταγμένου στην Αριστερά από το 1972. Αποτυπώνει ακόμη την αγωνία, δική μου και αρκετών άλλων, για την προσπάθεια που καταβάλλει σήμερα η Αριστερά να συγκροτήσει πειστικό και πρωτίστως αποτελεσματικό πολιτικό λόγο σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική και ειδικότερα το επίκαιρο και κομβικό ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών της χώρας.
Στην πιο κρίσιμη καμπή της κρίσης, που τρία τώρα χρόνια αποσαθρώνει την Ελλάδα, η ξαφνική εκτόξευση της ΑΟΖολογίας από το λυκόφως των εκπομπών του Χαρδαβέλλα στην ημερήσια διάταξη της επίσκεψης Ολάντ δεν συνιστά επικοινωνιακή πομφόλυγα. Η αναφορά του Γάλλου Προέδρου σε «Ευρωπαϊκή ΑΟΖ» προσημειώνει απαιτήσεις για (απ)αλλοτρίωση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων προκειμένου να εξυπηρετηθεί αποδοτικότερα το χρέος.
Και επειδή οι προσημειώσεις έχουν κι αυτές τα έξοδά τους, η χρεοκοπημένη Ελλάδα θα πληρώνει, χάριν της «ευρωπαϊκής (πλέον) ΑΟΖ», ενοίκιο 100 εκατ. ευρώ ετησίως συν τα λειτουργικά έξοδα για δύο κοστοβόρες φρεγάτες ανθυποβρυχιακού αγώνα. Την ίδια ακριβώς στιγμή η τριμερής μνημονιακή κυβέρνηση δεν βρίσκει 10 εκατ. ευρώ ν’ αλλάξει συσσωρευτές και έχει ακινητοποιήσει τέσσερα από τα λιγοστά εν υπηρεσία υποβρύχια του Π.Ν.!
Συνεπώς η ΑΟΖολογία είναι οξύ και τέμνον πολιτικό εργαλείο, ενώ η ίδια η ΑΟΖ και οι λοιπές θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας παραμένουν πεδίο έντονης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Αφ’ ης στιγμής η Αριστερά διεκδικεί – πράγματι και όχι μόνο στα λόγια – να κυβερνήσει, δεν έχει πλέον τα περιθώρια να παρακάμπτει και να αγνοεί το πεδίο αυτό, όπως συνήθως έκανε μέχρι σήμερα.

Το νομικό πλαίσιο
Η Αριστερά οφείλει να προσεγγίσει το ζήτημα των ελληνικών θαλασσίων ζωνών υπεύθυνα, μέσα από την πραγματολογική ανάλυση και τεκμηρίωση των μειζόνων παραμέτρων του: της νομικής και της ιστορικής / διπλωματικής. Μόνο πάνω σ’ αυτή την τεκμηρίωση μπορεί να εδρασθεί αξιόπιστα ο όποιος πολιτικός συλλογισμός και σχεδιασμός της Αριστεράς. Η ανασκευή της πολιτικής των αντιπάλων, η κριτική των ενεργειών και των παραλείψεών τους, η αποκάλυψη των συνωμοσιών τους δεν αρκούν πλέον! Τι θα κάνουμε εμείς με τις θαλάσσιες ζώνες όταν (και προκειμένου να) κυβερνήσουμε; Ιδού η απορία!
Η αποσαφήνιση και εμπέδωση του νομικού πλαισίου είναι το πρώτο, απαραίτητο και για την Αριστερά, βήμα. Όμως, από μόνο του δεν σημαίνει πολλά πράγματα! Οι κάθε λογής γνωμοδοτήσεις περί των ελληνικών θαλασσίων ζωνών, της ΑΟΖ συμπεριλαμβανομένης, πρέπει να κρίνονται – ιδίως από την Αριστερά! – όχι σε θεωρητικό κενό, αλλά από την εφαρμογή τους στο δεδομένο πεδίο των μέχρι τώρα κινήσεων του ελληνικού κράτους, των παραλείψεών του, των θέσεων που έχουν κατατεθεί από την Ελλάδα σε διεθνή όργανα, των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί.
Σε ζητήματα διεθνών διαφορών, η νομική προσέγγιση και η έκβαση μιας αντιδικίας εξαρτώνται καθοριστικά από τη διπλωματική πρακτική και ιστορία. Οφείλει, συνεπώς, η Αριστερά να ασχοληθεί με το ιστορικό της διπλωματικής διελκυστίνδας που ξεκίνησε το 1973 για όλες τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, εναέριος χώρος, περιοχή έρευνας και διάσωσης, ΑΟΖ).

Δεσμεύσεις και διεκδικήσεις
Υπάρχει ένα βαρύ παρελθόν που συγκροτείται από το τι έχει λεχθεί στις σχετικές διαπραγματεύσεις από την Ελλάδα, την Τουρκία, από τρίτες χώρες της περιοχής και από τις ΗΠΑ. Αν πράγματι θέλουμε να απεξαρτηθούμε από τις δεσμεύσεις που μας κληροδοτεί, οφείλουμε πρώτα να το γνωρίσουμε!
Οφείλουμε, συνεπώς, να μελετήσουμε ποιες δεσμεύσεις έχουν αναληφθεί με:
• τη Συμφωνία της Βέρνης (Νοέμβριος 1976),
• τη Συμφωνία της Βουλιαγμένης (Μάιος του 1978),
• τη Διακήρυξη της Μαδρίτης (Ιούνιος 1996),
• τι έχει αποφανθεί (1978) το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης επί του αιτήματος (1976) της Ελλάδας να χαράξει το όριο της υφαλοκρηπίδας συγκεκριμένων νησιών του Αιγαίου,
•τι συζητείται στους 60+ γύρους μυστικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας,
• ποια νησιά και βραχονησίδες έχει θεωρήσει η Τουρκία ως αδιευκρίνιστης κυριαρχίας, πώς έχει διατυπώσει τη σχετική διεκδίκηση (με χάρτες; Ποια υπήρξε η ελληνική αντίδραση;),
• τι ακριβώς έχει συμβεί στις διαπραγματεύσεις με Αίγυπτο και Λιβύη κ.ο.κ.
Μόνο πάνω στο ιστορικό της αντιπαράθεσης και όχι επί ευσεβών πόθων ή επί υποθέσεων εργασίας μπορούμε να οικοδομήσουμε την πολιτική μας πρόταση για την εκμετάλλευση των πόρων της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ (και όχι για την μη εκμετάλλευσή τους με τη λογική της αλεπούς του Αισώπου, δηλαδή «όμφακες εισί»!).

Περί δικαιωμάτων
Ο θεμελιώδης κίνδυνος που η Αριστερά οφείλει ν’ αντιμετωπίσει έγκειται στην παγιωμένη (σε επίπεδο πλέον εθιμικού δικαίου!) μη άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων σε ό,τι αφορά τις θαλάσσιες ζώνες. Με την υπεκφυγή ότι θα επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα «όποτε το κρίνουμε σκόπιμο», ότι θα εκμεταλλευθούμε την υφαλοκρηπίδα μας «όποτε το κρίνουμε σκόπιμο», έχει καθιερωθεί διεθνώς η πεποίθηση ότι παραπέμπουμε την άσκηση αυτών των δικαιωμάτων στις ελληνικές καλένδες.
Δικαίωμα, όμως, το οποίο δεν ασκείται, ατονεί. Φαλκιδεύεται! Δικαίωμα που στην πράξη εξαρτάται από τη συναίνεση ετέρου παύει να είναι κυριαρχικό. Σε ό,τι δε αφορά τις θαλάσσιες ζώνες, η επί μακρόν αναστολή άσκησης της κυριαρχίας μας δημιουργεί ακριβώς το περιθώριο επέκτασης της κυριαρχίας των γειτόνων (και όχι μόνον της Τουρκίας). Αυτόν πρωτίστως τον κίνδυνο διατρέχει το κυριαρχικό μας δικαίωμα που αφορά την εκμετάλλευση των ενεργειακών και άλλων πόρων της υφαλοκρηπίδας μας και της ΑΟΖ.
Συνεπώς ο στόχος της ανάλυσης και της πολιτικής της Αριστεράς οφείλει να είναι πώς θα κατοχυρώσουμε στην πράξη (δηλαδή πώς θα ασκήσουμε) τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Δεν πρέπει να επικυρώσουμε από τα «αριστερά» τη δήθεν «φιλειρηνική» πολιτική της αέναης αναστολής των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων που έχουν διαχρονικά εφαρμόσει οι μνημονιακοί μας αντίπαλοι (δηλαδή «μακριά από μπελάδες» ενόσω διαχειρίζονται, με το αζημίωτο, την κυβερνητική εξουσία).

Όταν γίνουμε κυβέρνηση;
Ο υπερτονισμός από ορισμένους «συνετούς» στις γραμμές της Αριστεράς του κινδύνου της τουρκικής αντίδρασης είναι ολωσδιόλου ακατανόητος και λάθος. Είναι, άραγε, σκόπιμο για την Αριστερά να επισείει ισχυρισμούς ότι, αν εκμεταλλευθούμε την υφαλοκρηπίδα μας και την ΑΟΖ, η Τουρκία θα μας ευτελίσει με επιδείξεις ακαταμάχητης δύναμης ή και καταστροφική πολεμική σύγκρουση;
• Όταν αύριο γίνουμε κυβέρνηση, δεν θα βρούμε μπροστά μας αυτό το φοβικό σύνδρομο;
• Όταν συγκρουστούμε με τους δανειστές μας λόγω της ακύρωσης του μνημονίου και ενόσω θα επαναδιαπραγματευόμαστε τη δανειακή σύμβαση, δεν είναι λογικό ν’ αναμένουμε ότι οι δανειστές – εταίροι μας θα ενθαρρύνουν την Άγκυρα στους λεονταρισμούς της;
• Δεν είναι, συνεπώς, καθήκον μας, καθώς προετοιμαζόμαστε για τη σύγκρουση με τους δανειστές, να φροντίσουμε ν’ αποτρέψουμε και την όποια επιθετική έξαρση της Τουρκίας;
Εάν ισχυριστούμε ότι λόγω των τουρκικών αντιδράσεων και της δεινής μας οικονομικής θέσης οφείλουμε «να βάλουμε στο ράφι» (όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου το Κυπριακό) την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, καταλήγουμε ανεπαισθήτως στη μείζονα πρόταση του εκσυγχρονιστικού ραγιαδισμού που επαγγέλλονται και έχουν εφαρμόσει οι μνημονιακοί μας αντίπαλοι!
Όμως αυτοί έχουν καταδικάσει τον λαό στην εσωτερική υποτίμηση, στην απο-ανάπτυξη και στην ανεργία, ενώ εμείς διατεινόμαστε ότι θα φέρουμε ανάπτυξη και θα βρούμε στον κόσμο δουλειές.
Μπορούμε, άραγε, να τα πετύχουμε αυτά μέσα από τη δική τους εξωτερική πολιτική του κατευνασμού;
Η τουρκική επιδίωξη ν’ αποτρέψει με απειλές χρήσης βίας την εκμετάλλευση των θαλασσίων ζωνών μας, που η ίδια αυθαίρετα διεκδικεί, είναι αναμενόμενη. Άρα οφείλουμε να έχουμε σχεδιάσει εκ των προτέρων πώς θα την υπερβούμε και όχι πώς θα υποκύψουμε σ’ αυτή. Παρά τα σημερινά μας χάλια, οι αμυντικές μας ικανότητες και η δυνατότητα αποτροπής είναι πολύ καλύτερες αυτών της Κύπρου.
Ακολουθώντας το παράδειγμα της ευφυούς επιλογής εταίρων στην εκμετάλλευση των ενεργειακών μας πόρων (οι οποίοι βεβαίως και δεν θα είναι μόνον οι Αμερικανοί, αλλά και οι Ρώσοι, οι Κινέζοι κ.ο.κ., στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης στήριξης που έχουμε ανάγκη), μπορούμε να αποτρέψουμε κάθε ενέργεια των Τούρκων.
Σε ό,τι αφορά τη στάση των ΗΠΑ για το θέμα των ελληνικών θαλασσίων ζωνών, ο ελληνικός Τύπος βρίθει «εμπιστευτικών» πληροφοριών, στις οποίες μάλιστα επιχειρούν να εμπλέξουν και τον ΣΥΡΙΖΑ μετά το πρόσφατο εκεί ταξίδι του προέδρου του.
Οι κάθε λογής σεναριογράφοι παραγνωρίζουν την απλή αλήθεια, ότι δηλαδή τη στάση των ΗΠΑ εν προκειμένω (αλλά και γενικότερα την αμερικανική συμπεριφορά έναντι της καταγγελίας του μνημονίου και της αναδιαπραγμάτευσης της δανειακής σύμβασης από τον ΣΥΡΙΖΑ) θα καθορίσουν πρωτίστως η αποφασιστικότητα και η πολιτική δυναμική της λαοπρόβλητης κυβέρνησης που θα έχει κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το οτιδήποτε λένε, παρασκηνιακά, οι ΗΠΑ σήμερα στον Σαμαρά για την ΑΟΖ δεν προδικάζει τη στάση που θα τηρήσουν έναντι του μη προβλέψιμου και μη δεδομένου παράγοντα που θα αποτελεί μια αυριανή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Οφείλουμε, συνεπώς, να καταστήσουμε σαφές urbi et orbi ότι η Αριστερά δεν θέτει την άσκηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων υπό την έγκριση και συναίνεση κανενός. Όποιος επιχειρήσει manu militari να εμποδίσει την άσκησή τους θα υποστεί τα επίχειρα της αλαζονείας του.
Αυτή η λακωνική διατύπωση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την οικοδόμηση της απαραίτητης λαϊκής, πατριωτικής πλειοψηφίας γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ. Σε περαιτέρω ερωτήσεις (π.χ. τι θα κάνετε εάν…, τι θα κάνετε όταν…) τα πολλά λόγια είναι φτώχεια: «Just watch us»!