Μετά την παύση λόγω θερινών διακοπών, το Κογκρέσο αναμένεται να επανασυνεδριάσει στις 9 Σεπτεμβρίου και να εξετάσει το αίτημα του Αμερικανού προέδρου για διεξαγωγή στρατιωτικής ενέργειας κατά του συριακού καθεστώτος.

Του Βασίλη Γιαννακόπουλου*

Μετά την παύση λόγω θερινών διακοπών, το Κογκρέσο αναμένεται να επανασυνεδριάσει στις 9 Σεπτεμβρίου και να εξετάσει το αίτημα του Αμερικανού προέδρου για διεξαγωγή στρατιωτικής ενέργειας κατά του συριακού καθεστώτος. Ποια απόφαση θα λάβει; Ποιους παράγοντες θα λάβει υπόψη; Θα απαντήσει θετικά ή αρνητικά; Μείζονα ερωτήματα, που ίσως κρίνουν το μέλλον του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Ίσως διαμορφώσουν και τη διάδοχη κατάσταση (συγκρουσιακή, ενεργειακή, οικονομική κ.λπ.) της Ανατολικής Μεσογείου.

Ήδη τα προσφυγικά ρεύματα προς τις γειτονικές χώρες (Τουρκία, Ιορδανία, Λίβανος, Ιράκ, Αίγυπτος κ.λπ.) έχουν ξεπεράσει τα δύο εκατομμύρια, οι εσωτερικοί πρόσφυγες υπολογίζονται σε περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια, οι ανθρώπινες απώλειες αυξάνονται συνεχώς και αριθμούν περισσότερους από 105.000 νεκρούς, ενώ η κρίση έχει επεκταθεί στον Λίβανο.

Ερωτήματα

Προφανώς, το Κογκρέσο δεν προτίθεται να απαντήσει αρνητικά στο αίτημα του Αμερικανού προέδρου. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες τους οποίους θα λάβει σοβαρά υπόψη του. Οι γερουσιαστές και τα μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι λογικό να αναζητήσουν απαντήσεις σε μια σειρά ερωτημάτων, όπως:

1«Αρκεί μια συμβολική στρατιωτική ενέργεια κατά του Άσαντ;». Η προφανής απάντηση είναι, όχι, δεν αρκεί – αν πράγματι ο συριακός στρατός επιτέθηκε στα προάστια της Δαμασκού με χημικά όπλα.

2«Τι θα συμβεί μετά;». Αυτό είναι το μείζον ερώτημα για την Ουάσιγκτον. Στην παρούσα φάση είναι αδύνατον να δώσει απαντήσεις στο συγκεκριμένο ερώτημα. Ίσως ένα συμβολικό χτύπημα με μερικούς Tomahawk να μη σηματοδοτήσει την έναρξη μιας γενικευμένης περιφερειακής σύγκρουσης, ειδικά αν δεν προκαλέσει σοβαρές υλικές και ανθρώπινες απώλειες. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι οι πρόσφατες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές κατά συριακών στόχων (Μάιος 2013) δεν προκάλεσαν σοβαρές αντιδράσεις.

3 «Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει συγκεκριμένη στρατηγική για τη συριακή κρίση ή μήπως μετά το Αφγανιστάν, το Ιράκ, και τη Λιβύη, οι Ηνωμένες Πολιτείες οδηγηθούν σε άλλη μια περιπέτεια, από την οποία δεν προσδοκούν ιδιαίτερα οφέλη, αλλά αντίθετα θα αναδυθούν νέες μείζονες απειλές;». Η απάντηση είναι αρνητική. Πρώτον, διότι η χάραξη στρατηγικής στην περίπτωση διεξαγωγής μιας στρατιωτικής επιχείρησης προαπαιτεί είτε προώθηση σημαντικών συμφερόντων είτε εξουδετέρωση σημαντικών απειλών. Μέχρι στιγμής, η συριακή κρίση δεν φαίνεται ως «ευκαιρία» για να προωθηθούν ιδιαίτερα σημαντικά αμερικανικά συμφέροντα, ούτε έχουν προκύψει σοβαρές απειλές, οι οποίες θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν άμεσα. Δεύτερον, είναι σχεδόν αδύνατον να αναλυθούν όλα τα πιθανά σενάρια, μερικά από τα οποία θα μπορούσαν να σύρουν τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους στη διεξαγωγή μιας στρατιωτικής επέμβασης ακόμη και με χερσαίες δυνάμεις, αν η κρίση επεκταθεί σε περιφερειακό επίπεδο.

4 «Πώς θα αντιδράσουν οι εταίροι του συριακού καθεστώτος και ειδικά η Ρωσία, το Ιράν και η Χεζμπολά;». Η απάντηση είναι άγνωστη και πιθανόν δεν τη γνωρίζει ούτε η Μόσχα, ούτε η Τεχεράνη, αλλά ούτε και η Χεζμπολά. Απλά, προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο και ευελπιστούν ότι δε θα ληφθεί απόφαση διεξαγωγής στρατιωτικής ενέργειας. Μια πιθανή περίπτωση είναι η έναρξη εχθροπραξιών μεταξύ της στρατιωτικής πτέρυγας της Χεζμπολά με το Ισραήλ. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δυσοίωνο σενάριο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην εισβολή των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων στο νότιο Λίβανο.

5 «Είναι επαρκείς οι πληροφορίες για τους στόχους που διαθέτει η αμερικανική Υπηρεσία Στρατιωτικών Πληροφοριών (Defense Intelligence Agency – DIA);», δηλαδή, «υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τις μετασταθμεύσεις των συριακών ενόπλων δυνάμεων και για τη διασπορά των οπλικών τους συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των χημικών όπλων;». Προφανώς υπάρχουν πληροφορίες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι επαρκείς. Είναι λογικό ότι οι συριακές δυνάμεις βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα και έχουν αποκρύψει οτιδήποτε μπορεί να στοχοποιηθεί.

6 «Ποιες θα είναι οι παράπλευρες απώλειες;». Καθόλου απίθανο, οι χώροι απόκρυψης να περιλαμβάνουν και κατοικημένες περιοχές, γεγονός που θα προκαλέσει ανθρώπινες απώλειες (ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, να μη στοχοποιηθούν).

Είναι προφανές ότι ο Ομπάμα βρίσκεται προ διλήμματος. Να προχωρήσει σε στρατιωτική ενέργεια κατά του αλαουιτικού καθεστώτος ή όχι;
Αν επέμβει, θα πρόκειται για ενέργεια εκτός των πλαισίων της διεθνούς νομιμότητας, καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν κατόρθωσε να λάβει σχετική απόφαση. Επιπρόσθετα, είναι πιθανόν η κατάσταση να τεθεί εκτός ελέγχου, οπότε το διακύβευμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι «άγνωστο» και πιθανόν σημαντικό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα έρθει αντιμέτωπος και με τη βούληση του αμερικανικού λαού, καθώς – σύμφωνα με δημοσκοπήσεις – μόνο το 9% των Αμερικανών συμφωνεί με το χτύπημα κατά του Άσαντ.

Αν δεν επέμβει, η αξιοπιστία του Αμερικανού προέδρου (ο οποίος επανειλημμένα έκανε λόγο για την αναγκαιότητα μιας συμβολικής, έστω, στρατιωτικής ενέργειας κατά του Άσαντ) θα πληγεί. Γεγονός που αφενός θα εκμεταλλευθούν οι ρεπουμπλικάνοι, αφετέρου – αν πράγματι ο συριακός στρατός χρησιμοποίησε χημικά όπλα στις 21 Αυγούστου – θα λειτουργήσει ως κακό παράδειγμα για τη διεθνή κοινότητα.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το δίλημμα υφίσταται. Και όπως προκύπτει από τα μέχρι στιγμής δεδομένα, το δημιούργησαν ο Ομπάμα και οι σύμβουλοί του. Θα ήταν φρόνιμο και δεοντολογικά αποδεκτό να αναμένει το πόρισμα της ομάδας των επιθεωρητών του ΟΗΕ και κατόπιν να προβεί στις ανάλογες δηλώσεις. Και επιπλέον να διαθέσει τα «αδιάσειστα» στοιχεία στον ΟΗΕ που, όπως ισχυρίζεται, ενοχοποιούν τον Άσαντ. Τότε το πρόβλημα (εφόσον το πόρισμα καταδείκνυε τον Άσαντ ως ένοχο) θα το επωμίζονταν η Μόσχα, το Πεκίνο και οι υπόλοιποι υποστηρικτές του.

Η «εύκολη λύση» για τον Ομπάμα ήταν να μεταφέρει το πρόβλημα στο Κογκρέσο. Ωστόσο, τα μέλη του Κογκρέσου δεν έχουν να ρισκάρουν την έδρα τους ούτε να λογοδοτήσουν για την απόφασή τους. Ούτε έχουν τη διάθεση να επιλύσουν το πρόβλημα του Ομπάμα. Θα αποφασίσουν σύμφωνα με αυτά που επιτάσσει το αμερικανικό συμφέρον και σε κάποιες περιπτώσεις σύμφωνα με πολιτικά κριτήρια. Οπότε, ίσως δώσουν το πολυπόθητο «άλλοθι» στον πρόεδρο, προκειμένου να δικαιολογήσει «την έξοδό του από το αδιέξοδο» που ο ίδιος δημιούργησε.

Σε αντίθετη περίπτωση, το «άλλοθι» μπορεί να προέλθει μέσω του πορίσματος της ομάδας επιθεωρητών του ΟΗΕ. Αν το πόρισμα δεν αναφέρει ρητά τον υπεύθυνο της χημικής επίθεσης της 21ης Αυγούστου, ο Ομπάμα θα μπορέσει να λύσει το «πρόβλημά» του. Ωστόσο, σ’ αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις για τα «αδιάσειστα» στοιχεία των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών περί ενοχής του Άσαντ. Αν το πόρισμα καταδείξει τον Άσαντ ως υπεύθυνο, τότε η συριακή κρίση θα είναι μονόδρομος για την Ουάσιγκτον.

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής και συγγραφέας του βιβλίου «Αραβική Άνοιξη – Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική»
[email protected]
www.geostrategy.gr