Τόσο ο Άγγλος δημοσιογράφος Ουίλιαμ Κόμπετ όσο και η εφημερίδα του «Political Register» έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις του αγγλικού εργατικού κινήματος, στηρίζοντας με πάθος τα αιτήματα της εργατικής τάξης για αναγκαίες μεταρρυθμίσεις

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Οι απαρχές των επαναστατικών κινημάτων

1802 – 1835

Τόσο ο Άγγλος δημοσιογράφος Ουίλιαμ Κόμπετ όσο και η εφημερίδα του «Political Register» έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις του αγγλικού εργατικού κινήματος, στηρίζοντας με πάθος τα αιτήματα της εργατικής τάξης για αναγκαίες μεταρρυθμίσεις

Με την εισαγωγή των μηχανών στην παραγωγική διαδικασία δημιουργήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, εντάσεις που έφτασαν στα άκρα. Οι τεράστιες κοινωνικές ανακατατάξεις που επέφερε η βιομηχανοποίηση της παραγωγής είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι συνθήκες των πρώτων μεγάλων ταξικών συγκρούσεων, όπως αυτές αναλύθηκαν από τον Μαρξ και τον Ένγκελς αργότερα.
Ιστορικά οι πρώτες αμιγείς ταξικές συγκρούσεις ξέσπασαν στην Αγγλία και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1819 στο Μάντσεστερ, την κοιτίδα της βιομηχανίας βάμβακος. Εκείνη η εποχή χαρακτηριζόταν από μια γενικότερη οικονομική κρίση, που αναζωπυρώθηκε μετά το πέρας των πολεμικών συγκρούσεων με την αυτοκρατορική Γαλλία. Η κρίση αυτή δημιούργησε πολλαπλά κοινωνικά αδιέξοδα, μια και με το πέρας του πολέμου σταμάτησε απότομα η έντονη οικονομική δραστηριότητα που δημιουργούσαν οι πολεμικές συνθήκες.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί δραματικά η παραγωγή, να πέσουν οι τιμές, να αποθηκεύονται τα αποθέματα και οι απολυμένοι από τον στρατό να προστίθενται στη μεγάλη στρατιά των ανέργων. Όλη αυτή η κοινωνικά έκρυθμη κατάσταση δημιουργούσε ασφυκτικές συνθήκες για τις λαϊκές μάζες, που βρίσκονταν αντιμέτωπες με την απόλυτη εξαθλίωση.

Ουίλιαμ Κόμπετ
Μέσα σε αυτήν την κοινωνική αναταραχή αναδείχτηκε μια σημαντική ηγετική φυσιογνωμία, αυτή του ριζοσπάστη δημοσιογράφου Ουίλιαμ Κόμπετ (1763-1835), ο οποίος μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας του «Political Register» (Πολιτικό Αρχείο) καυτηρίαζε την πολιτική που ασκούσαν οι ολιγαρχικοί, επηρεάζοντας με τα γραφόμενά του την εργατική τάξη, που ζούσε σε καθεστώς εξαθλίωσης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι εκείνη την περίοδο στο Μάντσεστερ οι διάφορες εργατικές ενώσεις και τα σωματεία συνασπίστηκαν με τους αριστερούς ριζοσπάστες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αντεργατική κυβερνητική πολιτική, αξιώνοντας κοινοβουλευτικές μεταρρυθμίσεις. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Ουίλιαμ Κόμπετ εξέδιδε την εφημερίδα «Political Register» από το 1802 και αρχικά υποστήριζε τους συντηρητικούς Τόρις και ήταν αντίθετος με την κοινοβουλευτική μεταρρύθμιση. Ωστόσο, αυτή του η στάση κράτησε για λίγα χρόνια. Ήδη από το 1806 αρχίζει η μεταστροφή του με αφορμή την έντονα αντιλαϊκή πολιτική με την οποία πολιτεύονταν οι συντηρητικές κυβερνήσεις.
Ο Κόμπετ δεν άργησε να υποστηρίξει την ανάγκη των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων στον κοινοβουλευτικό και πολιτικό στίβο. Μάλιστα, το 1809 στη διάρκεια της καταστολής της ανταρσίας του Ely ο Κόμπετ δεν δίστασε να καταγγείλει και να καταδικάσει τη χρήση γερμανικών δυνάμεων ενάντια στην ανταρσία! Για τον λόγο αυτό συνελήφθη και πέρασε από δίκη με την κατηγορία της «στάσης». Τότε καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών και οδηγήθηκε στις φυλακές του Νιουγκέιτ. Η στάση του απέναντι στις συντηρητικές πολιτικές των Τόρις έγινε ακόμα πιο επιθετική μετά την αποφυλάκισή του. Άρχισε την εκστρατεία κατά της φορολόγησης των εφημερίδων διά χαρτοσήμων, οι οποίες γίνονταν έτσι απρόσιτες στους φτωχούς εργάτες λόγω της αυξημένης τιμής τους.
Το 1815, με τη λήξη των ναπολεόντειων πολέμων, η εφημερίδα «Political Register» του Ουίλιαμ Κόμπετ πουλούσε γύρω στα 1.000 φύλλα την εβδομάδα. Η χαμηλή κυκλοφορία της εφημερίδας ανάγκασε τον Κόμπετ να προβεί σε μια ριζοσπαστική ενέργεια: την επόμενη χρονιά, το 1816, η εφημερίδα κυκλοφόρησε σε μορφή μπροσούρας και στο ένα τρίτο της αρχικής της τιμής. Το αποτέλεσμα υπήρξε θεαματικό, μια και οι πωλήσεις της εκτοξεύτηκαν στα 40.000 φ. κάθε εβδομάδα – και μερικές φορές άγγιζαν και τα 60.000 φ. Για να καταλάβουμε τι ακριβώς σήμαιναν αυτά τα νούμερα, αναφέρουμε ότι το 1822 οι «Times» πουλούσαν σε καθημερινή βάση 5.730 φύλλα και ο «Observer» 6.860 την εβδομάδα! Ο Καρλ Μαρξ, γράφοντας χρόνια αργότερα (στις 22 Ιουλίου 1853) στην εφημερίδα «New York Daily Tribune» για τον Ουίλιαμ Κόμπετ, τον χαρακτήρισε ως «τον πιο ικανό εκπρόσωπο ή καλύτερα τον δημιουργό του παλιού αγγλικού ριζοσπαστισμού»!

«Political Register»
Η «Political Register» υπήρξε μια εφημερίδα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εργατική, μια και υποστήριζε στην εποχή της το βασικό αίτημα των κοινοβουλευτικών μεταρρυθμίσεων προς όφελος των εργαζομένων. Πρόκειται για μια εποχή «όπου εμφανίστηκαν παντού στάσεις και ταραχές και η πολιτική ένταση που υπέβοσκε κατά τη διάρκεια του πολέμου αποκορυφώθηκε όταν εκατομμύρια υπάρξεων διαπίστωσαν μέσα σε μια ολιγαρχική και διεφθαρμένη κοινωνία την αιτία της πείνας και της δυστυχίας τους. Η κυρίαρχη τάξη ήταν εξαιρετικά ανήσυχη. Η κυβέρνηση των Τόριδων της εποχής εκείνης, με επικεφαλής τους Λίβερπουλ, Ίλτον και άλλους, ήταν ίσως η πιο σκληρή και η πιο αντιδραστική κυβέρνηση που γνώρισε πότε η Μεγάλη Βρετανία», σημειώνει ο Α. Μόρτον.
Η επιρροή της εφημερίδας στην εργατική τάξη υπήρξε μεγάλη. Μάλιστα, για τον λόγο αυτό οι αρχές σχεδίαζαν να συλλάβουν εκ νέου τον Κόμπετ και να τον οδηγήσουν σε δίκη. Προκειμένου να αποφύγει ένα νέο εγκλεισμό στις φυλακές, ο Κόμπετ αναγκάστηκε να μεταναστεύσει από το 1817 έως και το 1819 στο Λονγκ Άιλαντ του Νέου Κόσμου, όπου και συνέγραψε τη «Γραμματική της Αγγλικής Γλώσσας»! Η έκδοση αυτή πούλησε 13.000 αντίτυπα τους πρώτους έξι μήνες και 100.000 αντίτυπα τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια!

Η σφαγή του Πίτερλο
Στις 16 Αυγούστου του 1819 στην περιοχή του Αγίου Πέτρου στο Μάντσεστερ, μαζεύτηκαν πάνω από 60.000 άνθρωποι προκειμένου να ακούσουν την ομιλία ενός δημοφιλούς ριζοσπάστη ηγέτη, του Χένρι Χαντ, ο οποίος φημιζόταν για τη ρητορική του δεινότητα. Στην ίδια συγκέντρωση θα μιλούσαν και άλλοι, καθώς και μια εκπρόσωπος της νεοσύστατης «Γυναικείας Μεταρρυθμιστικής Ομάδας του Μάντσεστερ». Όλοι οι ομιλητές είχαν σκοπό να καταγγείλουν με σφοδρότητα τη συντηρητική και αντιλαϊκή πολιτική των κυρίαρχων τάξεων. Θα ζητούσαν ταυτόχρονα και πολιτικές – οικονομικές μεταρρυθμίσεις προς ανακούφιση των λαϊκών μαζών.
Το μεγάλο πλήθος και ο δυναμισμός των παρευρισκομένων θορύβησε ιδιαίτερα τις αρχές, οι οποίες διέταξαν έντρομες την εθνοφρουρά και το ιππικό να διαλύσει τη συγκέντρωση και να συλλάβει τους ομιλητές. Όπως ήταν φυσικό, ακολούθησε πανδαιμόνιο με την εθνοφρουρά και τον στρατό, αλλά και με οπλισμένους Τόριδες. Η επίθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν 18 εργάτες και να τραυματιστούν εκατοντάδες. Οι πρωταγωνιστές της συγκέντρωσης συνελήφθηκαν και οδηγήθηκαν σε δίκες και καταδίκες. Η βάρβαρη αυτή δολοφονική καταστολή έμεινε στην ιστορία του εργατικού κινήματος ως η σφαγή στο Πίτερλο.
Η λέξη «Peterloo» υπήρξε επινόηση ενός δημοσιογράφου που ήθελε να δείξει ότι ο βρετανικός στρατός είχε αμαυρώσει τη νίκη του στο Βατερλό με την αγριότητα που επέδειξε τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν διέλυσε μια διαδήλωση στην πλατεία St Peter του Μάντσεστερ!

Η επιστροφή του Ουίλιαμ Κόμπετ
Στο μεταξύ, λίγο μετά τη σφαγή στο Πίτερλο, ο Κόμπετ επέστρεψε στην Αγγλία, όπου και συνέχισε την πολεμική του ενάντια στις συντηρητικές δυνάμεις και την κυρίαρχη τάξη, με αποτέλεσμα τρεις φορές να κατηγορηθεί για δυσφήμιση. Το 1821, ο Κόμπετ αποφασίζει να περιοδεύσει σε όλη την Αγγλία, δίδοντας μια σειρά διαλέξεις. Τις ομιλίες του αυτές θα τις δημοσιεύσει αργότερα σε βιβλίο υπό τον τίτλο «Rural Rides». Το 1831 σε ένα άρθρο του υποστήριξε τις λουδίτικες εξεγέρσεις στο «Κάπταιν Σουίνγκ» με αποτέλεσμα να βρεθεί για μια ακόμα φορά στο εδώλιο του κατηγορουμένου.
Το 1832, λίγο πριν από τον θάνατό του, ο Κόμπετ ανταμείφτηκε για τη δράση του υπέρ των εργατών και εκλέχτηκε βουλευτής στο Κοινοβούλιο. Στο μεταξύ, συνέχιζε να αρθρογραφεί στην «Political Register» υπέρ των εργατικών τάξεων μέχρι το 1835, χρονιά κατά την οποία εγκατέλειψε τα εγκόσμια!