«Μετά τον θάνατο του Μαρξ, ο Ένγκελς συνέχισε να είναι μόνος του σύμβουλος και καθοδηγητής των Ευρωπαίων σοσιαλιστών… Όλοι αυτοί αντλούσαν από το πλούσιο θησαυροφυλάκιο γνώσεων και πείρας του γερο-Ένγκελς»
Λένιν

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΜΑΡΞ – ΕΝΓΚΕΛΣ

Οι φιλόσοφοι που άλλαξαν τον κόσμο

Μέρος Α’

1820 – 1895

«Μετά τον θάνατο του Μαρξ, ο Ένγκελς συνέχισε να είναι μόνος του σύμβουλος και καθοδηγητής των Ευρωπαίων σοσιαλιστών… Όλοι αυτοί αντλούσαν από το πλούσιο θησαυροφυλάκιο γνώσεων και πείρας του γερο-Ένγκελς»
Λένιν
Ο Φρίντριχ Ένγκελς [Μπάρμεν (σημερινό Βούπερταλ), 28 Νοεμβρίου 1820 – Λονδίνο, 5 Αυγούστου 1895] ήταν Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, ιστορικός, οργανωτής και καθοδηγητής του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Θεωρείται, μαζί με τον Καρλ Μαρξ, θεμελιωτής του μαρξισμού. Ο πατέρας του ήταν εργοστασιάρχης υφαντουργίας και φρόντισε να λάβει ο γιος του θρησκευτική αγωγή – μια και ήταν οπαδός ενός θρησκευτικού λουθηρανικού κινήματος. Σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του νεαρού Ένγκελς άσκησε η μητέρα του, Ελισάβετ Βαν Χάαρ. Ο Λένιν σημειώνει ότι ως μαθητής γυμνασίου, ο Ένγκελς «μίσησε την αυθαιρεσία των γραφειοκρατών». Ως μαθητής έδειξε επίσης ιδιαίτερο ζήλο για το μάθημα της Ιστορίας, την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη γερμανική λογοτεχνία.
Το 1837 και ενώ ακόμα δεν είχε ολοκληρώσει τις γυμνασιακές του σπουδές, ο πατέρας του τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει το γυμνάσιο προκειμένου να αφοσιωθεί στην εμπορική δραστηριότητα. Τον επόμενο χρόνο, ο Ένγκελς βρέθηκε στη Βρέμη να εργάζεται σε μια εμπορική εταιρεία. Ελεύθερος στη Βρέμη, ο Ένγκελς έδειξε πλήρη αδιαφορία για την εμπορική του κατάρτιση και επιδόθηκε στη μελέτη της φιλοσοφίας, της ιστορίας και της λογοτεχνίας. Παράλληλα, έγραφε στίχους, ενώ ασχολείτο με τη μουσική και τα σπορ. Μάλιστα, από το 1839 άρχισε να συνεργάζεται με το δημοσιογραφικό όργανο «Telegraph für Deutschland» δημοσιεύοντας τακτικά άρθρα που διακρίνονταν για την επαναστατικότητά τους. Την ίδια χρονιά θα έρθει σε επαφή με τη φιλοσοφία του Χέγκελ και θα ενστερνιστεί τις απόψεις του φιλοσόφου πάνω στη διαλεκτική ιστορία της εξέλιξης.
Τον Σεπτέμβριο του 1841 μεταβαίνει στο Βερολίνο προκειμένου να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Στον ελεύθερο χρόνο του παρακολουθεί διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και συνδέεται με τους νεο-εγελιανούς. Ολοκληρώνοντας τη στρατιωτική του θητεία το 1842 επιστρέφει στη γενέτειρά του. Ο πατέρας του, θορυβημένος μάλλον από τις επαναστατικές του αντιλήψεις και τους ριζοσπαστικούς κύκλους των επαφών του, αποφασίζει να τον στείλει στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, στο εργοστάσιο «Έρμεν και Ένγκελς», στο οποίο ήταν συνέταιρος. Στον δρόμο προς το Μάντσεστερ ο Ένγκελς πραγματοποιεί μια στάση στην Κολωνία, που έμελλε να είναι καθοριστική για την υπόλοιπη ζωή του. Εκεί κυκλοφορούσε η «Εφημερίδα του Ρήνου», της οποίας αρχισυντάκτης ήταν ο Καρλ Μαρξ. Η συνομιλία τους αφορούσε θέματα φιλοσοφίας και πολιτικής δράσης, αλλά και τη συνεργασία του Ένγκελς (ως ανταποκριτή από την Αγγλία) με την «Εφημερίδα του Ρήνου».
Στην Αγγλία ο Ένγκελς άρχισε να διαμορφώνει την πολιτική άποψη η οποία αργότερα και υπό τη θεωρητική επιρροή του Κ. Μαρξ θα αναδειχτεί μια από τις πλέον καινοτόμες πολιτικές θεωρίες στην ιστορία του νεότερου κόσμου. Στην Αγγλία ο Ένγκελς ήρθε σε επαφή με τα μέλη του «χαρτιστικού» κινήματος (Τζορτζ Χάρνεϊ, Τζ. Λιτς). Ο «χαρτισμός» ήταν ένα κίνημα που προωθούσε πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, κυρίως μεταξύ 1838 και 1850. Πήρε το όνομά του από τον «Χάρτη του Λαού» του 1838, που όριζε τους έξι κύριους στόχους του κινήματος. Στο Μάντσεστερ ήρθε σε επαφή με την καθημερινή ζωή των εργατών. Εκεί γνωρίστηκε και με την Ιρλανδέζα εργάτρια Λίζι Μπερνς, η οποία αργότερα έγινε γυναίκα του. Ταυτόχρονα, τις φιλοσοφικές του απόψεις επηρεάζουν οι εργασίες του Φόιερμπαχ και των Γάλλων υλιστών του 18ου αιώνα.
Το 1844 δημοσιεύει ένα άρθρο του με τίτλο «Σημειώσεις για μια κριτική της πολιτικής οικονομίας». Το κείμενο αυτό ο Μαρξ το χαρακτήρισε ως μεγαλοφυές έργο κριτικής των οικονομικών κατηγοριών. Η εργασία αυτή του Ένγκελς αποτέλεσε το βασικότερο κίνητρο για να ασχοληθεί ο Μαρξ με τη μελέτη της πολιτικής οικονομίας. Αυτή την περίοδο αρχίζει ο Ένγκελς να διατηρεί τακτική αλληλογραφία με τον Μαρξ. Επιστρέφοντας, μάλιστα, τον Αύγουστο του 1844 στη Γερμανία, ο Ένγκελς έμεινε για δέκα μέρες στο Παρίσι φιλοξενούμενος από τον Μαρξ.
Η δεύτερη συνάντησή τους στάθηκε η αρχή μιας φιλίας ζωής και μιας συνεργασίας που καταγράφηκε στην Ιστορία. Διαπίστωσαν την πλήρη ταύτισή τους στις απόψεις τους για τα θεωρητικά ζητήματα και συνέγραψαν την πρώτη κοινή τους εργασία με τίτλο «Η Αγία Οικογένεια ή η κριτική της κριτικής Κριτικής», που είδε το φως της δημοσιότητας το 1845. Επιστρέφοντας τον Σεπτέμβριο του 1844 στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ο Ένγκελς καταπιάνεται με τη συγγραφή του βιβλίου «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία». Το βιβλίο θα έχει μεγάλη απήχηση στον γερμανικό και διεθνή Τύπο. Μετά τη δημοσίευση δύο ομιλιών του, οι αρχές άρχισαν να παρακολουθούν τον Ένγκελς. Τότε ήταν που οξύνθηκαν οι σχέσεις του Ένγκελς με τον πατέρα του.
Την άνοιξη του 1845 ο Ένγκελς θα βρεθεί στις Βρυξέλλες, όπου θα συναντήσει τον Μαρξ, που είχε εκδιωχθεί από τη Γαλλία. Αρχίζουν να μελετούν από κοινού και το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς οργανώνουν ένα ταξίδι στην Αγγλία, όπου συναντιούνται με τους εκπροσώπους της αριστερής πτέρυγας των «χαρτιστών». Το φθινόπωρο τους βρίσκει να έχουν αρχίσει την από κοινού συγγραφή του έργου «Η Γερμανική Ιδεολογία», όπου για πρώτη φορά αναπτύχθηκε ευρέως η υλιστική αντίληψη της Ιστορίας με τη μορφή ολοκληρωμένης θεωρίας και ετέθησαν οι βάσεις της νέας κοσμοθεωρίας του επιστημονικού κομμουνισμού. Στα χρόνια που ακολούθησαν, λαμπρό μνημείο της επαναστατικής δράσης και της απαράμιλλης φιλίας ανάμεσα στον Ένγκελς και τον Μαρξ υπήρξε η αλληλογραφία των δύο ανδρών. Ιδιαίτερη προσοχή σε αυτή τη συνεχή αλληλογραφία δίδεται στα προβλήματα της πολιτικής οικονομίας, αυτά που συνδέονται με το «Κεφάλαιο» του Μαρξ.
Σημαντικές υπήρξαν οι υπηρεσίες του Ένγκελς κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην ανάπτυξη και θεμελίωση της μαρξιστικής θεώρησης του κόσμου. Εργαζόμενος μετά τον θάνατο του Μαρξ για την ολοκλήρωση του τρίτου τόμου του «Κεφαλαίου», ο Ένγκελς στις προσθήκες που έκανε σε αυτό, έγραψε για το θέμα της ανάπτυξης του καπιταλισμού, η οποία οδηγεί στην ιμπεριαλιστική πολιτική.
Μετά τον θάνατο του Καρλ Μαρξ το 1883, τις ευθύνες της καθοδήγησης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο Ένγκελς. Τη δεκαετία του 1880 δημιουργήθηκαν πολλές προλεταριακές οργανώσεις και η ανάγκη αλληλεγγύης γινόταν τώρα επιτακτικό καθήκον. Ο Ένγκελς εμπνεύστηκε τη δημιουργία μιας νέας σοσιαλιστικής Διεθνούς και δούλεψε προς αυτή την κατεύθυνση.
Έτσι, στις 14 Ιουλίου 1889 έγινε στο Παρίσι το πρώτο συνέδριο με τη συμμετοχή 407 αντιπροσώπων από 22 χώρες. Μια από τις αποφάσεις του συνεδρίου ήταν η θέσπιση της 1ης Μαΐου ως ημέρας εκδηλώσεων για την εξασφάλιση του οκταώρου και διεθνούς αλληλεγγύης της εργατικής τάξης. Το 1893, παρά την προχωρημένη ηλικία του, έκανε τον γύρο της Ευρώπης προετοιμάζοντας το Διεθνές Σοσιαλιστικό Συνέδριο στη Ζυρίχη. Ο θάνατος τον βρήκε στις 5 Αυγούστου του 1895. Σύμφωνα με την επιθυμία του, η κηδεία του έγινε σε στενό κύκλο. Τη συνεισφορά του τόνισε στον επικήδειό του ο Βίλχελμ Λίμπκνεχτ: «Παρόντες εδώ είναι μόνο λίγοι. Αυτοί όμως οι λίγοι αντιπροσωπεύουν εκατομμύρια, ολόκληρο τον κόσμο… Αυτοί θα ετοιμάσουν το τέλος του καπιταλισμού. Ο Ένγκελς έδειξε σε όλους μας τον δρόμο και ήταν οδηγός σε ολόκληρη τη διαδρομή· ήταν ηγέτης, αγωνιστής. Σε αυτόν ενώθηκαν η θεωρία με την πράξη».

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.