«Σε όλους τους δρόμους που περιπλανηθήκαμε μεταξύ Γιοζγκάτ και Καϊσερί, το 80% των μουσουλμάνων που συναντήσαμε – δεν υπήρχαν πια χριστιανοί σ’ εκείνα τα μέρη – φορούσε ευρωπαϊκά ρούχα κι έφερε πάνω του τις αποδείξεις των εγκλημάτων που είχε διαπράξει εις βάρος μας. Ξυπόλητοι ανήλικοι χωρικοί φορούσαν “επίσημα ρούχα”, οι άντρες είχαν στα χέρια τους χρυσές αλυσίδες και ρολόγια»…

 

Αυτά είχε γράψει ο Γρηγόρης Μπαλακιάν, Αρμένιος ορθόδοξος ιερέας που ήταν μάρτυρας των ημερών που ακολούθησαν τις μαζικές σφαγές των Αρμενίων από τους Οθωμανούς το 1915-16. 

 

Στις 24.4.1915 πλήθη Αρμενίων διανοουμένων συνελήφθησαν στην Κωνσταντινούπολη και δολοφονήθηκαν αφού προηγουμένως βασανίστηκαν άγρια. Είχε προηγηθεί η στρατολόγηση τουλάχιστον 60.000 Αρμενίων στις τάξεις του τουρκικού στρατού, τους οποίους εκτέλεσαν αμέσως μετά.

 

Στην τελευταία πράξη του δράματος συνελήφθησαν γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι και άρρωστοι και στάλθηκαν σε υποχρεωτική πορεία θανάτου στην έρημο της Συρίας. Αποδεκατίστηκαν! Κάποιοι από πείνα κι αρρώστιες, όμως οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν από στρατιώτες, αστυνομικούς και Κούρδους ληστές. 

 

 

Η αυριανή μαύρη επέτειος των 100 χρόνων έφτασε, όμως τα γεγονότα συνεχίζουν να συγκλονίζουν, αλλά και να αμφισβητούνται, όπως και να προκαλούν εντάσεις. 

 

Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι 500.000 Αρμένιοι πέθαναν από πείνα και κακουχίες καθ’ οδόν προς την έρημο της Συρίας. Το τουρκικό κράτος, μάλιστα, λέει ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν απελαθεί επειδή Αρμένιοι επαναστάτες είχαν ταχθεί με τη Ρωσία ενάντια στους Οθωμανούς κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

 

Επιζώντες και απόγονοι των θυμάτων, όμως, λένε μια διαφορετική ιστορία.

 

Οι νεκροί ήταν 1,5 εκατομμύριο ψυχές και ο θάνατός τους προήλθε από δολοφονίες και δεν ήταν αποτέλεσμα των κακουχιών. Αυτό που θέλουν, είναι να αναγνωριστεί η σφαγή ως γενοκτονία. Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων και ακαδημαϊκών, ακόμα και ο Πάπας, συμφωνούν και ήδη χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο. Όμως η Τουρκία εξαπολύει μια αντίθετη εκστρατεία.

 

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών το 1948, σχετικά με την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας, ως γενοκτονία ορίζονται πράξεις, όπως δολοφονίες, πρόκληση φυσικών ή ψυχικών βλαβών, εξαναγκαστικές υιοθεσίες και ευγονική, που γίνονται «με σκοπό να καταστραφεί εν μέρει ή στο σύνολό της μια εθνική, εθνολογική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα». Μέχρι τον Απρίλιο του 1915 ζούσαν στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας 2 εκατ. Αρμένιοι. Εξολοθρεύτηκε 1,5 εκατ. 

 

Στην Τουρκία, πάντως, η διαφωνία με την επίσημη εκδοχή μπορεί κάλλιστα να ερμηνευτεί ως «έγκλημα». Το 2007 ο Χραντ Ντινκ, διακεκριμένος Τούρκος δημοσιογράφος αρμενικής καταγωγής, δολοφονήθηκε από εθνικιστή μετά την αποκάλυψη που έκανε ότι η υιοθετημένη κόρη του Κεμάλ Ατατούρκ, Σαμπιχά Γκοκτσέν, ήταν Αρμένισσα που ορφάνεψε στη γενοκτονία. Στον διεθνή Τύπο είδαν το φως πληροφορίες πως τη δολοφονία του δημοσιογράφου οργάνωσαν, σύμφωνα με ενδείξεις, αξιωματούχοι ασφαλείας.

 

Το συγκεκριμένο έγκλημα μετατράπηκε σε ορόσημο. Πάνω από 100.000 άνθρωποι αψήφησαν τον φόβο και βρέθηκαν στην κηδεία του δημοσιογράφου. Ο τοίχος της άρνησης γύρω από τις σφαγές των Αρμενίων άρχισε να καταρρέει.

Πλήθος κόσμου από την Αρμενία, της οποίας ο μισός πληθυσμός κατάγεται από τους Αρμένιους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και από τη διασπορά, συρρέουν στην Κωνσταντινούπολη και στο Ντιγιάρμπακιρ για την επέτειο των 100 χρόνων.

 

 

Αλλά η Τουρκία αρκείται σε αυτά τα… λίγα και δεν κάνει βήματα παραπέρα. Κατηγορείται, μάλιστα, ότι στη Συρία βοηθάει τους ισλαμιστές αντάρτες να καταλάβουν το Κομπάνι και την αρμενική πόλη Κασάμπ. Στη Γενεύη, εξάλλου, μια έκθεση τέχνης για την επέτειο της γενοκτονίας μπλοκαρίστηκε από την ελβετική κυβέρνηση ύστερα από τουρκικές πιέσεις. 

 

Η Τουρκία, όμως, βρίσκεται σε κλοιό. Το 1915 ο τότε Πάπας Βενέδικτος ΙΕ’ έγραφε στον Σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ότι μπορούσε να ακούσει «τα βογκητά ενός ολόκληρου λαού που υποβαλλόταν σε ανείπωτα μαρτύρια». Τον προηγούμενο Νοέμβριο στο προεδρικό παλάτι έξω από την Άγκυρα, όπου συναντήθηκε ο τωρινός Πάπας με τον Τούρκο πρόεδρο, λέγεται ότι ο Ερντογάν ικέτεψε τον φιλοξενούμενό του να μη χαρακτηρίσει ανοικτά τις σφαγές των Αρμενίων «γενοκτονία».

 

Πριν από λίγες μέρες, όμως, στις 12.4, ο Πάπας άφησε κατά μέρος το τακτ και χαρακτήρισε τις δολοφονίες ως «την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα». Η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε οργισμένα και ανακάλεσε αμέσως τον πρεσβευτή της στο Βατικανό.

 

Στις 15.4 η Άγκυρα δέχτηκε ένα ακόμα πλήγμα. Η Ευρωβουλή με ψήφισμά της επαίνεσε τη δήλωση του Πάπα και προέτρεψε την Τουρκία να αναγνωρίσει ως γενοκτονία τις σφαγές. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι «δεν είναι δυνατόν για την Τουρκία να αποδεχθεί ένα τέτοιο έγκλημα, μια τέτοια αμαρτία». Αναλογιζόμενος σαφώς το πολιτικό και ιστορικό κόστος, όπως και τον αντίκτυπο οποιασδήποτε υπαναχώρησης στο εσωτερικό της χώρας, ειδικά στο συγκεκριμένο τάιμινγκ που η Τουρκία, προεκλογικά, μοιάζει με καζάνι που βράζει, ενώ ο θρησκευτικός φανατισμός έχει χτυπήσει «κόκκινο». 

 

Το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ Τουρκίας και Δύσης επιβεβαιώνεται καθημερινά γι’ αυτό το μεγάλο ιστορικό ζήτημα και αναμένεται να κορυφωθεί με τις αυριανές εκδηλώσεις για την επέτειο της τραγωδίας, έστω κι αν μελλοντικά θα υπάρξει σίγουρα συνέχεια στη διένεξη.