Καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήδη διανύει τον δεύτερο μήνα της, η ελληνική κυβέρνηση βλέπει το διεθνές περιβάλλον αλλά και το εσωτερικό να γίνονται όλο και πιο δύσκολα.

Το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον δεν αφήνει περιθώρια για μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς (καλά – καλά ούτε καν για βραχυπρόθεσμους…), ενώ οι συνέπειες της κρίσης ακόμα δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν ούτε να προβληθούν στο εγγύς μέλλον.

Οι αναταράξεις στις διεθνείς αγορές, η αλματώδης αύξηση του πληθωρισμού, η ενεργειακή και επισιτιστική κρίση, η αβεβαιότητα για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, το νέο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, η ψυχροπολεμική αντιπαράθεση Ανατολής – Δύσης, το γεγονός ότι η Ευρώπη πληρώνει βαρύ τίμημα για τα μέτρα κατά της Ρωσίας είναι τα στοιχεία της διεθνούς κατάστασης που υποδηλώνουν ότι περνάμε γοργά σε ένα νέο στάτους, το οποίο δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο.

Στο εσωτερικό της χώρας ζούμε όλες τις συνέπειες αυτής της αναταραχής, και μάλιστα με πολλούς οικονομικούς δείκτες οριακούς – με κορυφαία την ανεργία, την επιβάρυνση του δημοσίου χρέους και τις διαρκείς υποβαθμίσεις προσδοκιών για το τραπεζικό σύστημα, την ανάπτυξη κ.λπ.

Δυστυχώς, ό,τι ονομάζαμε «κανονικότητα» μέχρι πρότινος θα πρέπει να το ξεχάσουμε. Μια νέα «κανονικότητα» τείνει να διαμορφωθεί, της οποίας τα στοιχεία δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα…

Το μόνο που φαντάζει βέβαιο είναι ότι, μετά τα δύο χρόνια της πανδημίας, η τρέχουσα πολύμορφη κρίση, η οποία αγγίζει ζωτικές πτυχές της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής, δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον, το οποίο προβλέπεται δύσκολο και επώδυνο για μεγάλα κοινωνικά στρώματα και ιδίως εκείνα που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση του κορωνοϊού SARS-CoV-2.

Ας μην ξεχνάμε ότι, πρώτον, η ακρίβεια είχε εκτιναχθεί και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και, δεύτερον, ήδη η πανδημία της Covid-19 είχε κλυδωνίσει την ελληνική οικονομία, η οποία με δυσκολία προσπαθούσε να επανέλθει.

Μικρό καλάθι

Η πάντα ανοιχτή συζήτηση για επιπλέον ενεργειακές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά και η αντίδραση της Μόσχας στις μέχρι τώρα κυρώσεις (ζητάει πληρωμές σε ρούβλια για το πετρέλαιο και φυσικό αέριο που συνεχίζει να εξάγει στην Ευρώπη) επιτείνουν ακόμα περισσότερο τα γνωστά προβλήματα.

Η νέα μεγάλη αύξηση στην τιμή του ρεύματος – η οποία αναμένεται να αποτυπωθεί στους λογαριασμούς του Απριλίου – και οι διαρκείς ανατιμήσεις σε βασικά προϊόντα δημιουργούν ένα ασφυκτικό περιβάλλον, όπου η κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί πολλαπλές κρίσεις και, ταυτόχρονα, να σχεδιάσει και τον τρόπο με τον οποίο θα οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές, όποτε κι αν αυτές προκηρυχθούν.

Πάντως, το μήνυμα που στέλνει η κυβέρνηση στους πολίτες είναι να… κρατούν μικρό καλάθι όσον αφορά ενδεχόμενες νέες παρεμβάσεις για την ανακούφισή τους, καθώς, ακόμα και εν μέσω μιας τόσο μεγάλης κρίσης, το ζήτημα της δημοσιονομικής ισορροπίας παραμένει κεντρικό. Όπως, άλλωστε, σημείωσε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου:

«Ακόμα τα μέτρα του Απριλίου δεν έχουν εφαρμοστεί για να δει ο κόσμος τον αντίκτυπό τους. Όπως έχει ξεκαθαρίσει πολλές φορές ο πρωθυπουργός, εξακολουθούμε να έχουμε εφεδρείες και θα είμαστε στο πλευρό της κοινωνίας, κυρίως των πιο ευάλωτων, όσο χρειαστεί, εξαντλώντας κάθε εργαλείο και κάθε διαθέσιμο ευρώ, για όσο διαρκεί αυτή η κρίση. Συγκεκριμένα πράγματα, αφού μετριούνται, θα ανακοινώνονται».

Φρένο σε νέα μέτρα

Ωστόσο ο Οικονόμου τόνισε πως το κάθε μέτρο που ανακοινώνεται «θα εξυπηρετεί τις δύο βασικές πολιτικές αρχές – στοχευμένες παρεμβάσεις, που κυρίως θ’ ανακουφίζουν τους πιο ευάλωτους, μέσα στα όρια αντοχών της οικονομίας», ενώ περιγράφοντας το διεθνές περιβάλλον, σημείωσε χαρακτηριστικά ότι:

«Οι κραδασμοί στο παγκόσμιο και το ευρωπαϊκό στερέωμα γίνονται ακόμα πιο ισχυροί. Η εκτόξευση των διεθνών τιμών φυσικού αερίου και οι διεθνείς κερδοσκοπικές τάσεις προκαλούν πρωτόγνωρες ανατιμήσεις και πολύ σοβαρές συνέπειες στις οικονομίες σε όλες τις κοινωνίες της ηπείρου μας. Καθημερινά άνθρωποι και επιχειρήσεις ανεβαίνουν τον δικό τους Γολγοθά».

Πρόσθεσε μάλιστα ότι «δεν κοροϊδεύουμε τους Έλληνες και τις Ελληνίδες και δεν τάζουμε “λαγούς με πετραχήλια”».

Επίσης, μιλώντας στον ρ/σ Παραπολιτικά FM, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος φάνηκε να κάνει πίσω και ως προς το ζήτημα της πιθανής μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα, ζήτημα που είχε ανακινηθεί την προηγούμενη εβδομάδα. Συγκεκριμένα ο Οικονόμου σημείωσε:

«Η πραγματικότητα είναι ότι η χώρα μας είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με τους έμμεσους φόρους, σε ό,τι αφορά τα κρατικά έσοδα, πολύ περισσότερο από ό,τι οι άλλες χώρες. Άρα τα χρήματα αυτά θα λείψουν και πολλά από αυτά είναι και αμφίβολο αν θα έχουν την αντίστοιχη αποτελεσματικότητα. Δηλαδή για το αν θα έχουν άμεση αντανάκλαση στην πτώση της τιμής για τους καταναλωτές που το έχουν ανάγκη».

Ευρω-χαραμάδα ελπίδας

Μοναδική «χαραμάδα» φωτός για την Αθήνα αποτελεί η απρόσμενη συμμαχία Ισπανίας και Ολλανδίας στο πρόσφατο Eurogroup, με τις δύο χώρες να προτείνουν χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων για το χρέος και να ζητούν διαφορετικά χρονοδιαγράμματα μείωσης του χρέους για κάθε κράτος – μέλος, ανάλογα με τα δεδομένα και τις δυνατότητές του, ενώ παράλληλα τάχθηκαν και υπέρ της επέκτασης του μέτρου της ρήτρας διαφυγής και για το 2023.

Η πρόταση συζητήθηκε στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης και ο αρμόδιος Επίτροπος Πάολο Τζεντιλόνι τη χαρακτήρισε «καλό σημάδι».

Ωστόσο, δεδομένου ότι – όπως το συνηθίζει – η Ευρώπη και σε αυτό το ζήτημα κινείται με αργόσυρτους ρυθμούς, μένει να φανεί αν το ζήτημα αυτό θα «περάσει» στα χέρια της Συνόδου Κορυφής του Μαΐου και αν οι ηγέτες της Ε.Ε. θα μπορέσουν να βρουν τη χρυσή τομή για την εφαρμογή του.

Φυσικά, στην πρόταση του Άμστερνταμ και της Μαδρίτης αναφέρεται ρητά ότι «τα κράτη – μέλη πρέπει να δεσμευτούν αξιόπιστα στην οικοδόμηση δημοσιονομικών μαξιλαριών ώστε να είναι έτοιμα για το επόμενο σοκ μέσω στρατηγικών προσαρμοσμένων στις ανάγκες κάθε χώρας που να είναι ρεαλιστικές, σταδιακές αλλά φιλόδοξες», όπερ σημαίνει ότι η όποια χαλάρωση στους κανόνες (αν συμφωνηθεί) θα περνά μέσα από σαφείς δημοσιονομικές υποχρεώσεις.

Προσδοκίες και αγωνίες

Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση στην παρούσα φάση επενδύει σε συγκεκριμένα στοιχεία και περιμένει να δει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Αυτά είναι τα εξής:

● Τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί ώς τώρα να αποδώσουν, τουλάχιστον ώς έναν βαθμό, στην προσπάθεια να κάμψουν τη δυσαρέσκεια των πολιτών για την ακρίβεια, κυρίως στην ενέργεια, η οποία πλέον αποτυπώνεται καθαρά σε όλες τις δημοσκοπήσεις.

● Η ΡΑΕ να ολοκληρώσει σύντομα την καταμέτρηση των υπερκερδών των εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας και η κυβέρνηση με τη φορολόγησή τους σε ποσοστό 90%, όπως έχει δεσμευτεί, να βρει επιπλέον πόρους για να χρηματοδοτήσει και νέα μέτρα ανακούφισης των πολιτών.

● Η Ε.Ε., αν τελικά δεν καταλήξει σε κάποια γενική συμφωνία, τουλάχιστον να επιτρέψει σιωπηλά στις χώρες – μέλη να κινηθούν με ίδιους πόρους στη λήψη επιπλέον μέτρων για να τιθασεύσουν, όσο είναι εφικτό, την ακρίβεια και να ενισχύσουν τα εισοδήματα, ή/και να παρατείνει τη ρήτρα διαφυγής.

● Να αποδώσουν οι έλεγχοι στην αγορά για φαινόμενα αισχροκέρδειας, τόσο εισπρακτικά όσο και σε επίπεδο ελέγχου των φαινομένων κερδοσκοπίας, αλλά και σε επίπεδο μηνύματος προς τους πολίτες ότι η κυβέρνηση αφουγκράζεται τις αγωνίες τους.

● Να υπάρξει μια σταθερή ροή κονδυλίων από το ταμείο ανάκαμψης, η οποία θα επιτρέψει την έναρξη έργων και αύξηση των θέσεων εργασίας.

● Να μην παρατηρηθούν ελλείψεις, ιδίως, δε, τεχνητές, σε βασικά είδη κατανάλωσης και σε πρώτες ύλες.

● Να τελειώσει ο πόλεμος όσο το δυνατόν συντομότερα και να υπάρξει μια σταδιακή επιστροφή στο status quo ante, τουλάχιστον όσον αφορά στην αναταραχή στις αγορές.

Βέβαια όλα αυτά μοιάζουν με «παρηγοριά στον άρρωστο», καθώς σε καθημερινή βάση τα social media γεμίζουν με εξωφρενικά υψηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ σχεδόν όλα τα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης έχουν πάρει την ανιούσα εδώ και τουλάχιστον δύο μήνες, χωρίς να φαίνεται ορατός χρόνος «φρεναρίσματος».

Παράλληλα, σε μακροοικονομικό επίπεδο, ο πληθωρισμός πλέον τρέχει πάνω από 8%, η κυβέρνηση ετοιμάζεται για συμπληρωματικό προϋπολογισμό ύψους δύο δισ. ευρώ και η ανάπτυξη για το 2022 «ψαλιδίζεται» σημαντικά. Και, ταυτόχρονα, η αντιπολίτευση επιχειρεί (μένει να φανεί σε ποιον βαθμό το καταφέρνει) να αποδώσει την κατάσταση προσωπικά στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον οποίο και κατηγορεί για καθυστέρηση και αδράνεια στη λήψη επαρκών μέτρων ανακούφισης της κοινωνίας.

Αλλαγές στον εκλογικό σχεδιασμό

Και, φυσικά, όλα αυτά φέρνουν δραματικές αλλαγές και στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης όσον αφορά στις επερχόμενες εκλογές. Με το σενάριο της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες μέσα στην άνοιξη να καίγεται στις φλόγες του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και τον ίδιο τον Μητσοτάκη να μοιάζει να αναθεωρεί τον στόχο της αυτοδυναμίας και να «αποδέχεται» το ενδεχόμενο κυβέρνησης συνεργασίας, το Μαξίμου ανασχεδιάζει τη στρατηγική του και τα χρονοδιαγράμματά του.

Αν και το σενάριο για διπλές εκλογές το φθινόπωρο δεν έχει φύγει εντελώς από το προσκήνιο, εκτιμάται ότι θα εξαρτηθεί από πολλούς και διάφορους παράγοντες (διάρκεια του πολέμου, τουριστική περίοδος κ.λπ.) οι οποίοι, προς το παρόν, είναι ρευστοί. Πάντως, ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιμένει να προσδιορίζει τον χρόνο των εκλογών στο τέλος της τετραετίας και δη την άνοιξη του 2023.

Από την άλλη, ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυναμική που προκαλεί στο πολιτικό σκηνικό η – αυτονόητη, σύμφωνα με την κυβέρνηση – στροφή Μητσοτάκη προς ενδεχόμενη κυβέρνηση συνεργασίας μετά τις εκλογές.

Κι αυτό, διότι η στροφή αυτή μοιάζει να συνοδεύεται και από μια νέα άσκηση πίεσης προς το ΚΙΝΑΛΛ, με το οποίο (όταν ήταν ακόμα ΠΑΣΟΚ) η Ν.Δ. έχει συνεργαστεί στη συγκυβέρνηση Σαμαρά. Μέχρι στιγμής, το ΚΙΝΑΛΛ, διά στόματος του προέδρου του Νίκου Ανδρουλάκη, μοιάζει να αποκλείει κάθε ενδεχόμενο μετεκλογικής συνεργασίας με τη Ν.Δ., λέγοντας ότι είναι ανοιχτό σε συνεργασία μόνο με σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση, με τον Οικονόμου να απαντά κατηγορώντας το κόμμα ότι επιδιώκει εν τέλει να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Οι πιέσεις αυτές μόνο τυχαίες δεν είναι, καθώς στη Ν.Δ. εκτιμάται ότι μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ΚΙΝΑΛΛ, για διαφορετικούς λόγους, βλέπει με συμπάθεια την κυβέρνηση και τον Κυριάκο Μητσοτάκη και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαν οι ψηφοφόροι αυτοί να αποτελέσουν δεξαμενή ενίσχυσης της Ν.Δ., η οποία, υπό ορισμένες συνθήκες θα μπορούσε να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοδυναμία.

Από την άλλη, η κυβέρνηση επιδιώκει να δημιουργήσει ένα ενδιαφέρον δίπολο, το οποίο αναμένεται να ενταθεί όσο θα πλησιάζουμε στο τέλος της τετραετίας: από τη μία πλευρά η σταθερότητα που διασφαλίζει η αυτοδυναμία και από την άλλη η αστάθεια ακόμα και μιας κυβέρνησης συνεργασίας σε προγραμματική βάση. Μένει να φανεί αν η πόλωση σε αυτό το επίπεδο θα μπορέσει να λειτουργήσει υπέρ της.

Διαβάστε επίσης:

Η κατάρρευσις του μετώπου: Εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Το Ουκρανικό στο φόρουμ της Ντόχα – Ανίχνευση και δρομολόγηση των διεθνών τάσεων από το συνέδριο στο Κατάρ

ΚΚΕ: Γιατί δεν θα παραβρεθεί στην ομιλία Ζελένσκι στη Βουλή