Από τη ζωγραφική επιφάνεια στην πολυμεσική εγκατάσταση, μέσα από την πρακτική τους ξεδιπλώνουν ζητήματα σχετικά με τις εσωτερικές διαδρομές του εαυτού, τη συνύπαρξη με τον Άλλο, την τεχνολογία στις πολιτικές και περιβαλλοντολογικές προεκτάσεις της. Καλλιτέχνιδες με διακριτή και αναγνωρίσιμη γραφή, η Κυριακή Γονή, η Χριστίνα Κάλμπαρη και η Ελένη Καμμά παρουσιάζουν αυτή την περίοδο δουλειά τους ανά την Ευρώπη. Τι δείχνουν στις νέες τους ατομικές εκθέσεις; Ποια είναι τα ζητήματα που τις ενδιαφέρουν ως δημιουργούς συνολικότερα; Τι προσδοκούν από την εκθεσιακή παρουσία τους στο εξωτερικό; Να όσα μας είπαν σχετικά.

Κυριακή Γονή

Παρουσιάζω τον Κήπο Δεδομένων (Data Garden) στο Blenheim Walk Gallery μετά από πρόσκληση της Μαριάννας Τσιόνκη, επικεφαλής επιμελήτριας του Leeds Art University. Η έκθεση φέρνει μαζί για πρώτη φορά τις πολυμεσικές εγκαταστάσεις A way of resisting (Athens Data Garden) του 2020 και The mountain islands shall mourn us eternally (Dolomites Data Garden) του 2022.

Οι Κήποι Δεδομένων κατοικούνται από ενδημικά φυτά και η έκθεση παρουσιάζει την ιστορία δύο τέτοιων, του ενδημικού στους Δολομίτες Saxifraga depressa και του στενοτοπικού ενδημικού Micromeria acropolitana που εντοπίζεται αποκλειστικά στον βράχο της Ακρόπολης. Η ιστορία των φυτών είναι συνυφασμένη με την ιστορία μικρών κοινοτήτων, οι οποίες τα προστατεύουν μεταφέροντας συγχρόνως την ψηφιακή τους μνήμη στο DNA των φυτών αυτών.

Με τον συνεχή ψηφιακό μετασχηματισμό πολύ μεγάλο κομμάτι του κόσμου σήμερα βασίζεται στην παραγωγή και κατανάλωση ψηφιακών δεδομένων. Μια ολοένα διογκούμενη οικονομία δεδομένων απαιτεί εκτεταμένες υποδομές, των οποίων η συντήρηση έρχεται με σημαντικές περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2030 προβλέπεται ότι τα κέντρα δεδομένων στην ΕΕ θα φτάσουν στο 3,2% της ζήτησης της ηλεκτρικής ενέργειας, ποσοστό που ισούται περίπου με το διπλάσιο της ενέργειας που χρησιμοποίησε η Ελλάδα το 2019. Ειδικά με την κλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τα ενεργοβόρα κέντρα δεδομένων αντιμετωπίζονται τώρα με πιο έντονο σκεπτικισμό. Παράλληλα με την ενεργειακή και κλιματική κρίση, εντείνεται φυσικά και το ζήτημα της ψηφιακής επιτήρησης.

Οι κοινότητες του Κήπου Δεδομένων, λοιπόν, εξετάζουν εναλλακτικές υποδομές πρεσβεύοντας συγχρόνως την αλληλεγγύη μεταξύ διαφορετικών ειδών ως έναν τρόπο αντίστασης αλλά και δημιουργίας προτάσσοντας σχέσεις φροντίδας και αλληλεγγύης μεταξύ ανθρώπινων και μη ανθρώπινων προσώπων.

Το A way of resisting (Athens Data Garden) αποτελείται από ένα βίντεο δοκίμιο που καταγράφει τις συναντήσεις μου με μια από αυτές τις φανταστικές κοινότητες. Περιβάλλεται από μια μικρή ψηφιακή εκτύπωση ενός σχεδίου της Ακρόπολης, δύο σχέδια μεικτής τεχνικής, ένα πορτραίτο του φυτού micromeria acropolitana κατασκευασμένο με χρήση επαυξημένης πραγματικότητας (AR). Μέρος της εγκατάστασης αποτελούν, επίσης, συνεντεύξεις με επιστήμονες και θεωρητικούς που ερευνούν τα κέντρα δεδομένων, την αποθήκευση σε DNA, το συγκεκριμένο φυτό και την κυβερνοασφάλεια.

Το The mountain islands shall mourn us eternally (Dolomites Data Garden) αποτελείται από μια ιστορία που απευθύνει ένα φανταστικό φυτό των Δολομιτών στους ανθρώπους. Στο εν λόγω βίντεο παρουσιάζεται μια προσομοίωση των Δολομιτών και της ανοδικής μεταναστευτικής κίνησης κάποιων φυτών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και της εντατικής εκμετάλλευσης. Μέρος της εγκατάστασης είναι μια σειρά από ψηφιακές ζωγραφιές καθώς και ένα μικρό γλυπτό από ξύλο που παρουσιάζει το φανταστικό αυτό φυτό και το οποίο έφτιαξα σε συνεργασία με τεχνίτες στην περιοχή Ortisei στους Δολομίτες, όπου υπάρχει μακρά παράδοση στην ξυλογλυπτική.

Στον χώρο της έκθεσης κυριαρχεί μια απλή κατασκευή που μοιάζει με διάδρομο μεταξύ των δύο βασικών βίντεο, μέσα στον οποίο παρουσιάζεται μια πολυφωνική εξακάναλη εγκατάσταση που παράχθηκε σε συνεργασία με το γυναικείο πολυφωνικό συγκρότημα Πλειάδες. Για μένα αυτό το κομμάτι –το οποίο δεν περιέχει καμιά απολύτως λέξη– λειτουργεί ως κονίαμα μεταξύ των δύο εγκαταστάσεων, των δύο κήπων. Δημιουργήθηκε από την ανάγκη μου να εφεύρω μια «γλώσσα», έναν τρόπο επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και φυτών, που θα ξεπερνά το ανθρώπινο και θα διαταράσσει εδραιωμένες ιεραρχίες. Όταν πρότεινα αυτήν την κατασκευή ως μέρος της έκθεσης στο Blenheim Walk Gallery, είχα στο νου μου τη δημιουργία ενός χώρου παύσης, όπου το κοινό θα μπορεί απλά να καθίσει και να ακούσει, αισθανόμενο τις ηχητικές δονήσεις στο σώμα. Μέσα σε μια συζήτηση για ψηφιακή μνήμη, δεδομένα, κήπους, φυτά, ριζικά δίκτυα ο χώρος αυτός επαναφέρει μια έντονη σωματικότητα.

Η δουλειά μου εστιάζει σταθερά στις πολιτικές και περιβαλλοντολογικές προεκτάσεις και στη σχέση μας με την τεχνολογία, το διαδίκτυο, τα μέσα. Αυτή η εμμονή δεν περιορίζεται ούτε χρονικά ούτε χωρικά και εκτείνεται στο μη ανθρώπινο –φυτά, ζώα, απολιθώματα, νησιά, πέτρες, πλανήτες, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Πρόσφατα, με μια ανάθεση της Μπιενάλε της Βαρσοβίας, άρχισα να κοιτάω αυτές τις θεματικές και σε ένα πλαίσιο που σχετίζεται με το διάστημα. Έτσι δημιουργήθηκε το The Future Light Cone (2022) το οποίο θα παρουσιαστεί ως ατομική έκθεση τον Φεβρουάριο του 2023 στην Ριέκα της Κροατίας.

Χρησιμοποιώ συχνά ως εργαλείο την αφήγηση και δη την φανταστική, εμπλέκοντάς τη με πραγματικά και επιστημονικά στοιχεία. Τα δίκτυα, οι υποδομές, η μνήμη, η τεχνητή νοημοσύνη, ο εξορυκτισμός, η επιτήρηση, το βαθύ παρελθόν είναι πράγματα που με γοητεύουν, με ενθουσιάζουν, με τρομάζουν. Ο τρόπος μου να τα προσεγγίσω είναι μέσα από τα έργα που δημιουργώ και με το να προσκαλώ το κοινό να σκεφτούμε και να αφουγκραστούμε μαζί.

Παρόλο που η βάση μου είναι η Αθήνα δουλεύω κυρίως στο εξωτερικό από την αρχή της πορείας μου. Χαίρομαι ιδιαίτερα, που η δουλειά μου παρουσιάζεται στο εξωτερικό και έχει μέχρι στιγμής πολύ καλή ανταπόκριση. Ο επαγγελματισμός, οι σχέσεις, η διάδραση και οι καλές συνεργασίες σε βάθος χρόνου είναι πολύ σημαντικά πράγματα για μένα. Εξίσου σημαντική είναι η δυνατότητα που μου δίνεται να συνομιλώ με ανθρώπους και να εκτίθεμαι σε περιβάλλοντα τα οποία σχετίζονται με τις θεματικές που ερευνώ τόσα χρόνια. Πολύ συχνά οι εγκαταστάσεις μου έχουν μια σχέση με το ελληνικό τοπίο, την Αθήνα, την παλαιοντολογία, τα δίκτυα στην περιοχή του Αιγαίου, για παράδειγμα. Όταν, λοιπόν, σκέφτομαι ότι η δουλειά μου, που σχετίζεται με έναν πολύ σύγχρονο τρόπο με την παρούσα συνθήκη στον πλανήτη μας, αλλά έχει συγχρόνως τροφοδοτηθεί και διαμορφωθεί εν μέρει και από τη βιωμένη εμπειρία μου ως Ελληνίδα, παρουσιάζεται στην Ευρώπη, στη Σαγκάη, στην Ταιπέι, στο Χονγκ Κόνγκ, στο Σαν Φρανσίσκο, στη Μελβούρνη κ.λ.π., χαίρομαι με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Εύχομαι το μέλλον να οδηγήσει σε ακόμη περισσότερες ποιοτικές συνεργασίες στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα.

Κυριακή Γονή, Κήπος Δεδομένων

Blenheim Walk Gallery, Leeds Art University, Λήντς

Διάρκεια έκθεσης: 20 Ιανουαρίου 2023-1 Απριλίου 2023

Χριστίνα Κάλμπαρη

Στην ατομική μου έκθεση με τίτλο Hinterland στην γκαλερί Francoise Heitsch στο Μόναχο παρουσιάζω μια σειρά από πίνακες ζωγραφικής και σχέδια με κάρβουνο σε χαρτί. Πρόκειται για νέα και παλαιότερα έργα των τελευταίων τριών ετών. Ο τίτλος της έκθεσης –Ενδοχώρα στα ελληνικά– υποδηλώνει ένα νοητικό ταξίδι σε έναν τόπο ψυχικό, νοσταλγικό και άχρονο.

Στους πίνακες απεικονίζονται άλλοτε άδειοι χώροι και άλλοτε τόποι με γυναικείες φιγούρες σε περισυλλογή. Δεν πρόκειται για τοποθεσίες πραγματικές ή για στιγμές που έχουν υπάρξει. Είναι, θα έλεγα, περισσότερο η αίσθηση μιας εικόνας που φανερώνεται μπροστά στα μάτια μας από συγκεχυμένες μνήμες που έχουμε από καιρό απωθήσει.

Ένα ζήτημα που με απασχολεί σταθερά στη δουλειά μου είναι η ψυχολογική διάσταση της εικαστικής εικόνας. Επικεντρώνομαι στη γυναικεία ψυχοσύνθεση, και η γυναικεία-κοριτσίστικη μορφή είναι η βασική φιγούρα που εμφανίζεται στις εικόνες μου. Κάνοντας αυτή την ψυχολογική προσέγγιση, έχω το βλέμμα μου στραμμένο στο παρελθόν. Δεν είναι ότι επιδιώκω να αναπαραστήσω μια παρελθοντική εποχή, αλλά τις ενθυμήσεις του εαυτού μέσα σε αυτήν.

Στην τωρινή σειρά έργων με απασχολούν έννοιες όπως το πέρασμα του χρόνου, η συνειρμική εικόνα και η εικαστική ματιά πάνω σε χώρους και τοπία που φανερώνουν το ψυχογράφημα μιας εσωτερικής διαδρομής.

Η έκθεση Hinterland είναι η τρίτη ατομική μου στην γκαλερί Francoise Heitsch, με την οποία έχουμε αναπτύξει πλέον μια σχέση φιλίας και αλληλοεκτίμησης. Επιθυμώ το κοινό που με υποστήριξε στο παρελθόν να ανταποκριθεί με ενδιαφέρον και στην τωρινή μου δουλειά. Η έκθεση των έργων μου στο εξωτερικό συνιστά για μένα ένα άνοιγμα, μια εξωστρέφεια προς ένα νέο κοινό και προς νέες ερμηνείες των έργων. Ευελπιστώ, επίσης, με την τωρινή αυτή παρουσίαση, σε νέες γνωριμίες και συνεργασίες με ξένους εικαστικούς καλλιτέχνες, επαφές που στο παρελθόν γέννησαν φιλίες και κοινές καλλιτεχνικές παραγωγές.

Χριστίνα Κάλμπαρη, Hinterland
Γκαλερί Francoise Heitsch, Μόναχο
Διάρκεια έκθεσης: 26 Ιανουαρίου-4 Μαρτίου 2023

Ελένη Καμμά

Στην Kunsthalle Gent παρουσιάζω για πρώτη φορά στο Βέλγιο το (εν εξελίξει από το 2017) πρότζεκτ Casting Call σε όλη του την έκταση, σε συνέχεια της σχετικής έκθεσης στο West Den Haag στη Χάγη και της παρουσίασης τμήματος του έργου στο πλαίσιο της ομαδικής έκθεσης Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα συνεργαστούμε με το τμήμα περφόρμανς της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών (KASK) της Γάνδης. Μαζί με τον σχεδιαστή, ερμηνευτή, θεατροποιό, εικαστικό καλλιτέχνη και σκηνοθέτη Hans Bryssinck και τους νεαρούς μαθητές του θα εξερευνήσουμε τον δημόσιο χώρο της πόλης ως σκηνικό για έναν νέο παρρησιαστικό χαρακτήρα για το Casting Call, εμπνευσμένο από παλιές δημοφιλείς τοπικές μορφές διασκέδασης και πιο συγκεκριμένα από το κουκλοθέατρο της Γάνδης. Με αυτήν την ομάδα θα παράγουμε ένα νέο έργο που θα παρουσιαστεί ως προσθήκη στα υπάρχοντα εκθέματα.

Ένα ερώτημα που με απασχολεί διαχρονικά στη δουλειά μου είναι πώς μπορούμε να ζήσουμε καλά μαζί έχοντας ετερογενείς κουλτούρες. Εν προκειμένω στο Casting Call (Ανοιχτή οντισιόν) το κεντρικό ζήτημα υπό διερεύνηση είναι η άσκηση της παρρησίας, δηλαδή του θάρρους της γνώμης, στην Ευρώπη του σήμερα. Πρόκειται για ένα έργο καλλιτεχνικής έρευνας, μια πολυμεσική εγκατάσταση που διερευνά αυτό το ζήτημα μέσα από μια κωμική και εξεζητημένη προσέγγιση. Θα περιέγραφα τη διαδικασία του έργου ως «παρέλαση παρρησιαστικού θεάτρου». Η παρέλαση ξεδιπλώνεται πάνω σε μια κατασκευή που θυμίζει πασαρέλα. Διάφορα στοιχεία, όπως πρωτότυπα κείμενα, θεατρικοί χαρακτήρες, σκηνικά αντικείμενα, φωνές και ολιγόλεπτα βίντεο διαδέχονται το ένα το άλλο. Στα βίντεο μαριονέτες και άνθρωποι που φορούν μάσκες συναντιούνται και αλληλεπιδρούν, κάνοντας πράξεις που στην καθημερινή ζωή θα θεωρούνταν εξωφρενικές ή αδιανόητες (όπως η πυρπόληση ενός πολιτικού προσώπου). Οι χαρακτήρες είναι φορείς ιστορικής γνώσης. Η παρέλαση οικειοποιείται παλιές μεθόδους ψυχαγωγίας και κοινωνικής συνάθροισης. Θεωρώ ως βέλτιστη πρακτική για τη διαχείριση της παρρησίας τη χρήση του φαντασιακού, του παιγνιώδους και του τεχνητού ως μέσων ελεύθερης έκφρασης. Στο Casting Call σκηνοθετώ συμβάντα και οικειοποιούμαι εργαλεία από το θέατρο ώστε να διατυπώσω κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τους κανόνες που διέπουν την κοινή ζωή, τον ρόλο του δημόσιου χώρου, την πολιτειότητα και επίκαιρα ζητήματα που αφορούν την ελευθερία της έκφρασης στην Ευρώπη σήμερα.

Εδώ και αρκετά χρόνια, καθώς ζω στην Ολλανδία από το 2010, η εκθεσιακή μου παρουσία λαμβάνει χώρα ως επί το πλείστον στο εξωτερικό. Σε κάθε έκθεση μου προσβλέπω καταρχήν στην αρτιότερη δυνατή παρουσίαση του έργου μου, ούτως ώστε αφενός να επικοινωνήσω τη δουλειά μου σ’ ένα κοινό που ήδη την παρακολουθεί και αφετέρου να κερδίσω ένα καινούριο κοινό που δεν την γνωρίζει ακόμη. Μέσα από τη δημοσιοποίηση και κριτική αντιμετώπιση της εκθεσιακής παρουσίας μου προσδοκώ να προσελκύσω νέες επαγγελματικές συνεργασίες και καλλιτεχνικές παραγωγές.

Ελένη Καμμά, Casting call
Kunsthall Ghent, Γάνδη
Διάρκεια έκθεσης: 17 Φεβρουαρίου-14 Μαϊου 20

Διαβάστε επίσης:

O «Nέος Ρεαλισμός» σε έξι έργα

Oscars 2023: Αυτοί είναι οι υποψήφιοι για το χρυσό αγαλματίδιο

Ο Βενιζέλος έγινε όπερα!