Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από το 1999, όχι όμως τόσα που να δικαιολογούν τα όσα αφελή γράφονται και λέγονται αυτές τις μέρες για τις προοπτικές βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων λόγω του κλίματος συμπάθειας που αναδείχθηκε μεταξύ των δύο λαών και της έμπρακτης υποστήριξης της Αθήνας για την αντιμετώπιση των τρομακτικών συνεπειών του σεισμού, που διέλυσε μια περιοχή έκτασης σαν την Ελλάδα και επηρέασε άμεσα 15 εκατομμύρια Τούρκους.

Το «έργο» της «διπλωματίας των σεισμών» το έχουμε ξαναδεί. Είχε δρομολογηθεί πριν οι σεισμοί του 1999 χτυπήσουν τις δύο χώρες, αμέσως μετά την κρίση των Ιμίων, κάτω από αυστηρή καθοδήγηση των ΗΠΑ.

Πρώτα, έναν χρόνο μετά το επεισόδιο, το καλοκαίρι του 1997, με τη διαμεσολάβηση της ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μαντλίν Ολμπράιτ Σημίτης και Ντεμιρέλ υπέγραψαν τη Συμφωνία της Μαδρίτης, η οποία περιέγραφε ως βάση της νέας ελληνοτουρκικής κατάστασης την αναγνώριση των τουρκικών συμφερόντων στο Αιγαίο. Το γεγονός αυτό σήμανε την τοποθέτηση στο τραπέζι των ελληνοτουρκικών συνομιλιών τη θέση που η Τουρκία πρόβαλε με την κρίση των Ιμίων, ότι στο Αιγαίο υπάρχουν νησιά, βράχοι και βραχονησίδες των οποίων το καθεστώς δεν διευκρινίζεται από τις Συνθήκες.

Η ώθηση για να προχωρήσουν σε αυτό το πλαίσιο οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες δόθηκε από τους σεισμούς που χτύπησαν το 1999 τις δύο χώρες και το συναφές κλίμα αλληλοϋποστήριξης που προέκυψε.

Τη «δουλειά» ο Γ. Παπανδρέου

Τη δουλειά ανέλαβε να προωθήσει ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου. Οι παλαιότεροι θυμούνται τα ζεϊμπέκικα και άλλα αναλόγου υφής επικοινωνιακά δρώμενα που «πούλαγαν» οι δυο υπουργοί Εξωτερικών (Παπανδρέου και ο μακαρίτης Ισμαήλ Τζεμ) προωθώντας τη βήμα προς βήμα ελληνοτουρκική προσέγγιση.

Έναν χρόνο μετά την κρίση των Ιμίων, τον Φλεβάρη του 1997, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και «μπροστινό» τον τότε γ.γ. του ΝΑΤΟ Χαβιέ Σολάνα, Αθήνα και Άγκυρα υιοθέτησαν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Για την ακρίβεια ανανέωσαν τα ήδη υπογεγραμμένα ΜΟΕ μια δεκαετία νωρίτερα (μετά την κρίση του 1987) μεταξύ των τότε ΥΠΕΞ των δύο χωρών Παπούλια και Γιλμάζ. Ανάμεσα στα εν λόγω ΜΟΕ ξεχωρίζουν:

• Μορατόριουμ ασκήσεων από 15.6 μέχρι 15.9.
• Εκπαιδευτικές αποστολές μόνο με άοπλα αεροσκάφη.
• Χρησιμοποίηση ηλεκτρονικού συστήματος αναγνώρισης των αεροσκαφών χωρίς την υποχρέωση υποβολής σχεδίου πτήσεων.
• «Κόκκινη» τηλεφωνική γραμμή άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των επιτελείων.

Τα εν λόγω μέτρα, αν και υιοθετήθηκαν από το 1987, ανανεώθηκαν το 1997, επιβεβαιώθηκαν από τα ζεϊμπέκικα του Γιώργου Παπανδρέου με τον Τζεμ από το 1999 και επικυρώθηκαν κάνα δυο φορές ακόμη, ουδέποτε έγιναν σεβαστά από την τουρκική αεροπορία. Για την ακρίβεια, όταν η Άγκυρα επέλεγε να τραβήξει το σχοινί της ελληνοτουρκικής έντασης, όπως συνέβη την τελευταία τριετία, δεν τη σταμάτησε κανένα ΜΟΕ και καμία συμφωνία…

Δεκάδες συμφωνίες…

Κατά την εξέλιξη της διπλωματίας των σεισμών υπογράφτηκαν δεκάδες ελληνοτουρκικές συμφωνίες οικονομικού ενδιαφέροντος, οι οποίες πράγματι άνοιξαν έναν δρόμο και προώθησαν τις σχέσεις των δύο χωρών. Παράλληλα, ωστόσο, δρομολογήθηκαν και οι διαπραγματεύσεις για θέματα υψηλής πολιτικής με συναντήσεις ομάδων εμπειρογνωμόνων από τις δύο χώρες, οι οποίες συζητούσαν τα φλέγοντα ζητήματα που η Άγκυρα έχει αναγορεύσει σε ελληνοτουρκικές διαφορές.

Μετά την κρίση των Ιμίων στο τραπέζι τοποθετήθηκε (και παραμένει μέχρι και σήμερα) το θέμα της κυριαρχίας επί νησιών, βράχων και νησίδων που, κατά την Τουρκία, δεν διευκρινίζεται από τις Συνθήκες. Οι εν λόγω συνομιλίες των εμπειρογνωμόνων έχουν όλα αυτά τα χρόνια συμπληρώσει πάνω από 50 γύρους, χωρίς ωστόσο να έχει προκύψει ανακοινώσιμο αποτέλεσμα. Αποκλειστικός στόχος των εν λόγω συνομιλιών είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, η οποία ωστόσο για να οριοθετηθεί θα πρέπει προηγουμένως να διευκρινιστούν τα θέματα κυριαρχίας. Δηλαδή σε ποιον ανήκει τι…

Μέχρι και το 2010 που η Ελλάδα χρεοκόπησε, οι εν λόγω ελληνοτουρκικές συνομιλίες για θέματα υψηλής πολιτικής άρχιζαν και σταματούσαν ανάλογα με την πολιτική συγκυρία στις δύο χώρες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μέσα στο σώμα των συνομιλιών βρίσκονταν και ζητήματα ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και κυριαρχίας.

Τον Απρίλη του 2010 ο Γ. Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός πια, αφού άνοιξε την πόρτα στο ΔΝΤ και οδήγησε τη χώρα στα μνημόνια και όσα αυτά προκάλεσαν, προσκάλεσε στην Αθήνα τον Ερντογάν για να αναζωπυρωθεί η διαδικασία επίλυσης των ελληνοτουρκικών.

Ο Τούρκος Πρόεδρος αποβιβάστηκε στην Αθήνα με μια στρατιά επιχειρηματίες και όλο το τουρκικό Υπουργικό Συμβούλιο. Κατά την παραμονή τους στην Αθήνα (ξανα)υπογράφτηκαν συμφωνίες οικονομικού ενδιαφέροντος, πραγματοποιήθηκε κοινή συνεδρίαση των Υπουργικών Συμβουλίων των δύο χωρών και γενικά δόθηκε το σήμα ότι προχωρούμε σε διευθετήσεις των ζητημάτων υψηλής πολιτικής

Ζητούνται παραχωρήσεις

Οι ελληνικές παραχωρήσεις που αποτελούν προϋπόθεση για την ικανοποίηση των τουρκικών απαιτήσεων στο Αιγαίο, προκειμένου να γίνει η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, δεν έγιναν, καθώς κανείς πρωθυπουργός (ούτε καν ο Γιώργος Παπανδρέου) της χρεοκοπημένης χώρας δεν τόλμησε να προχωρήσει σε τέτοιου είδους ξεκάθαρη απεμπόληση εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Σήμερα όλοι αυτοί που βλέπουν την ευκαιρία (μιας Τουρκίας σε δύσκολη κατάσταση) της προώθησης διευθετήσεων στα ελληνοτουρκικά παραγνωρίζουν/υποτιμούν μια βασική παράμετρο: οι τουρκικές θέσεις έχουν οικοδομηθεί με συνέπεια εδώ και δεκαετίες (από το 1973 μέχρι σήμερα), ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην ηγεσία της χώρας. Τα πρόσωπα και οι θετικές ή αρνητικές συγκυρίες προφανώς επηρεάζουν την ένταση με την οποία διατυπώνονται οι τουρκικές απαιτήσεις, οι οποίες ωστόσο στο πέρασμα του χρόνου παραμένουν αναλλοίωτες.

Συμπέρασμα: Το χτύπημα του Εγκέλαδου σίγουρα αποσταθεροποίησε τη γειτονική χώρα και αποτέλεσε ισχυρότατο πλήγμα στο σύστημα εξουσίας του Ερντογάν. Αυτό, σε ό,τι αφορά στα ελληνοτουρκικά, σημαίνει ότι για κάποιο διάστημα η ένταση των τουρκικών απαιτήσεων θα εμφανίζεται περιορισμένη. Μέχρι να έρθει η ανοικοδόμηση, η ανάκαμψη, η οικοδόμηση ενός επόμενου συστήματος εξουσίας, το οποίο θα επαναλάβει με μεγαλύτερη δριμύτητα τις παγιωμένες και σαφείς διεκδικήσεις για την «αλλαγή του χάρτη» στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο…

Διαβάστε επίσης:

«Ένοχοι» στα τηλεπαράθυρα, αθώοι στα δικαστήρια

Επίδομα και… άντε γεια: Παραμένουν χαμένοι οι συνταξιούχοι με προσωπική διαφορά

Χρυσάφι στα χέρια των funds: Στην ευχέρειά τους οι πλειστηριασμοί για προβληματικά
δάνεια άνω των 40 δισ. ευρώ