Ως γνωστόν, η Λωρίδα της Γάζας, με έκταση περίπου όσο η Άνδρος και με πληθυσμό περισσότερους από δύο εκατομμύρια Παλαιστινίους, αφενός ελέγχεται αυστηρά από τη Χαμάς, αφετέρου επηρεάζεται σημαντικά από τις απαγορεύσεις πρόσβασης και τους περιορισμούς εισαγωγών και εξαγωγών του Ισραήλ και της Αιγύπτου, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει δύσκολες και περίπλοκες οικονομικές και ανθρωπιστικές συνθήκες.

Το προηγούμενο Σάββατο η στρατιωτική πτέρυγα της ριζοσπαστικής σουνιτικής τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς (Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης), η οποία αποτελεί προέκταση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και «αρνείται το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ», διεξήγαγε από τη Λωρίδα της Γάζας μια «επιχειρησιακά εντυπωσιακή τρομοκρατική επίθεση μεγάλης κλίμακας» κατά του νοτιοδυτικού και κεντρικού Ισραήλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους και να τραυματιστούν εκατέρωθεν χιλιάδες άτομα. Επρόκειτο για μια τρομοκρατική ενέργεια με ταυτόχρονη εκτόξευση χιλιάδων ρουκετών και περιορισμένη εισβολή μαχητών της Χαμάς από ξηρά, αέρα και θάλασσα στα ισραηλινά εδάφη πέριξ της Γάζας.

Τα όσα συνέβησαν την 7η Οκτωβρίου 2023, πέρα από την έντονη ανησυχία κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο, δημιουργούν και σημαντικά ερωτήματα, τα οποία ζητούν τεκμηριωμένες απαντήσεις:

● Πρώτα απ’ όλα, γιατί οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών δεν είχαν συλλέξει πληροφορίες για την προετοιμασία και τον χρόνο διεξαγωγής της εν λόγω τρομοκρατικής ενέργειας;

● Υπήρξαν κρατικοί ή μη κρατικοί δρώντες, οι οποίοι υποστήριξαν ιδεολογικά, οικονομικά, υλικοτεχνικά ή και επιχειρησιακά την προετοιμασία της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς;

● Ποιος ήταν ο στόχος της Χαμάς; Γιατί αποφάσισε «τώρα» να διεξαγάγει μια μεγάλης κλίμακας τρομοκρατική ενέργεια, που μπορεί να επιφέρει την κατάρρευσή της και να επηρεάσει την παγκόσμια κοινή γνώμη υπέρ των Ισραηλινών;

● Ποια αναμένεται να είναι η αντίδραση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (Israeli Defence Forces – IDF);

Ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών

Είναι γεγονός ότι τους προηγούμενους μήνες οι IDF μετέφεραν δυνάμεις από την περιοχή της Γάζας στην Ιουδαία και τη Σαμάρεια, όπως επίσης ότι, πριν από τρεις εβδομάδες, η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς πραγματοποίησε άσκηση πλησίον του φράκτη ασφαλείας της Λωρίδας της Γάζας. Ωστόσο «δεν θεωρώ ασφαλή την εκτίμηση ότι η Υπηρεσία Στρατιωτικών Πληροφοριών του Ισραήλ (Military Intelligence Directorate – MID), η Μοσάντ ή και οι Παλαιστίνιοι πληροφοριοδότες των Ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας δεν αντιλήφθηκαν το παραμικρό».

Εκτιμώ ότι «οι Ισραηλινοί γνώριζαν τις προθέσεις της Χαμάς, παρακολουθούσαν τις προετοιμασίες της, είχαν αξιολογήσει το μέγεθος της απειλής (τους ενδιέφερε κυρίως ο αριθμός, το βεληνεκές και ο τύπος των ρουκετών της Χαμάς), αλλά πιθανώς δεν γνώριζαν την ακριβή μέρα και ώρα ή και λεπτομέρειες της επιχειρησιακής σχεδίασης σχετικά με την εισβολή, οι οποίες καθόλου απίθανο να τροποποιήθηκαν λίγες ώρες πριν από την έναρξη της τρομοκρατικής επίθεσης.

Σχετικά με τα δημοσιεύματα της ισραηλινής εφημερίδας «Yedioth Ahronoth» (Ynet), που θέλουν τον επικεφαλής των αιγυπτιακών υπηρεσιών πληροφοριών να είχε προειδοποιήσει τον πρωθυπουργό του Ισραήλ δέκα ημέρες πριν από την επίθεση της Χαμάς, αλλά ο Νετανιάχου αδιαφόρησε, αντιπαραθέτω παρακάτω άλλα δημοσιεύματα, που κάνουν λόγο για λήψη της απόφασης διεξαγωγής της επίθεσης μόλις πέντε ημέρες πριν από την 7η Οκτωβρίου.

Εμπλοκή εξωτερικών δρώντων

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Wall Street Journal» από ανώτερα στελέχη της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στη Βηρυτό την περασμένη Δευτέρα 2 Οκτωβρίου 2023, Ιρανοί αξιωματούχοι ασφαλείας συμμετείχαν στην επιχειρησιακή σχεδίαση της τρομοκρατικής επίθεσης και έδωσαν το «πράσινο φως» στη Χαμάς.

Επιπρόσθετα, αξιωματικοί των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (Islamic Revolutionary Guard Corps – IRGC) είχαν συνεργαστεί με τη Χαμάς από τον Αύγουστο του 2023 για να σχεδιάσουν αεροπορικές, χερσαίες και θαλάσσιες επιδρομές.¹ Βέβαια, η Τεχεράνη επίσημα αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή, αν και η ιρανική αποστολή στον ΟΗΕ χαρακτήρισε «απολύτως νόμιμη άμυνα» την επίθεση των μαχητών της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.

Μερικές εβδομάδες πριν από την επίθεση της Χαμάς ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι το «βασικό πλαίσιο» για μια συμφωνία Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας ήταν ήδη έτοιμο. Επιπρόσθετα, οι πρώτες επισκέψεις Ισραηλινών υπουργών στο Ριάντ και του Παλαιστίνιου απεσταλμένου της Σαουδικής Αραβίας στη Δυτική Όχθη έπεισαν περαιτέρω ότι επίκειται η σύναψη της τελικής συμφωνίας.

Αυτά τα γεγονότα ανησύχησαν ιδιαίτερα το Ιράν και τη Χαμάς. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε πριν από λίγες ημέρες (τέσσερις ημέρες πριν από την τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς) ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ, προέβη σε μια προφητική (;) δήλωση, που καταδεικνύει ότι γνώριζε (;) τι θα συμβεί στη Λωρίδα της Γάζας.

Συγκεκριμένα, απευθυνόμενος προφανώς προς τους Σαουδάραβες, υποστήριξε ότι «οι μουσουλμανικές χώρες που εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ ποντάρουν σε ένα ηττημένο άλογο» και πρόσθεσε ότι «το Ισραήλ θα εξαλειφθεί από τα χέρια του παλαιστινιακού λαού και των δυνάμεων της αντίστασης». Σε απάντηση των δηλώσεων του Χαμενεΐ, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου σχολίασε μεταξύ άλλων ότι^{«όπως το Ιράν δεν μας εμπόδισε να επιτύχουμε τις Συμφωνίες του Αβραάμ, το Ιράν δεν θα μας εμποδίσει επίσης να επεκτείνουμε τον κύκλο της ειρήνης»}.²

Οι Συμφωνίες του Αβραάμ (The Abraham Accords)

Η διαφαινόμενη συμφωνία μεταξύ του Τελ Αβίβ και του Ριάντ – του de facto ηγέτη του σουνιτικού ισλαμικού κόσμου – θα ήταν μια πολύ άσχημη εξέλιξη για τη Χαμάς και την Τεχεράνη, καθώς θα τερμάτιζε ουσιαστικά τη συλλογική αντιπαράθεση του μουσουλμανικού κόσμου με το Ισραήλ, θα άνοιγε την πόρτα για τη σύναψη παρόμοιων συμφωνιών στη Μέση Ανατολή, ενώ η ίδια η Χαμάς θα κινδύνευε να απομονωθεί.

Όπως προαναφέρθηκε, στα τέλη του 2020 και στις αρχές του 2021, το Ισραήλ κατέληξε σε συμφωνίες για την εξομάλυνση και τη βελτίωση των σχέσεών του με τέσσερα μέλη του Αραβικού Συνδέσμου: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν. Η κυβέρνηση Τραμπ διευκόλυνε καθεμία από αυτές τις συμφωνίες, γνωστές ως Συμφωνίες του Αβραάμ, και παρείχε κίνητρα ασφαλείας, διπλωματικά και οικονομικά για τις περισσότερες από τις εν λόγω χώρες.

Αυτά τα κίνητρα περιελάμβαναν πιθανές πωλήσεις όπλων των Ηνωμένων Πολιτειών στα ΗΑΕ και το Μαρόκο, πιθανή αμερικανική και διεθνή οικονομική βοήθεια και χρηματοδότηση επενδύσεων για το Μαρόκο και το Σουδάν, καθώς και την αναγνώριση της αξίωσης κυριαρχίας του Μαρόκου στο αμφισβητούμενο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, η κυβέρνηση Τραμπ συνέδεσε την απομάκρυνση του Σουδάν από τον κατάλογο των χορηγών της τρομοκρατίας, εφόσον με τη σύναψη της συμφωνίας θα αναγνώριζε το Ισραήλ.³

Το 2021 το Ισραήλ άνοιξε πρεσβείες στα ΗΑΕ και στο Μπαχρέιν και οι δύο χώρες ανταπέδωσαν. Το Ισραήλ και το Μαρόκο άνοιξαν επίσης ξανά τα γραφεία συνδέσμου, τα οποία λειτουργούσε η καθεμία χώρα στην άλλη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως το 2000. Τον Ιούλιο του 2023 η αναγνώριση από το Ισραήλ της μαροκινής κυριαρχίας στο αμφισβητούμενο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας οδηγούσε σε πλήρεις διπλωματικές σχέσεις Ισραήλ – Μαρόκου.

Τον Οκτώβριο του 2021 η κατάληψη της εξουσίας από τον σουδανικό στρατό πάγωσε τη διαδικασία ομαλοποίησης των σχέσεων Ισραήλ – Σουδάν. Τον Ιανουάριο του 2023 η σουδανική στρατιωτική ηγεσία ανακοίνωσε ότι «το Σουδάν θα υπογράψει συμφωνία εξομάλυνσης με το Ισραήλ μετά τη μετάβαση της εξουσίας στην πολιτική σουδανική κυβέρνηση».⁴ Ωστόσο, τον Απρίλιο, το ξέσπασμα της σουδανικής εμφύλιας σύγκρουσης φάνηκε ότι θα καθυστερούσε οποιεσδήποτε σημαντικές εξελίξεις στις σουδανο-ισραηλινές σχέσεις.

Η Σαουδική Αραβία, παρότι δεν έχει ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, εντούτοις υποστήριξε τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν στις αποφάσεις τους να προσχωρήσουν στις Συμφωνίες του Αβραάμ.⁵ Επιπρόσθετα, η Σαουδική Αραβία και το Ομάν άνοιξαν τον εναέριο χώρο τους σε ισραηλινές πολιτικές αεροπορικές εταιρείες, μειώνοντας σημαντικά τον χρόνο πτήσης τους προς ασιατικούς προορισμούς.

Είναι γεγονός ότι οι εμπορικοί δεσμοί, ο τουρισμός και οι επενδύσεις μεταξύ των χωρών της Συμφωνίας έχουν βελτιωθεί περαιτέρω, ιδιαίτερα μεταξύ του Ισραήλ και των ΗΑΕ. Επιπρόσθετα, από το 2022, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ αποτέλεσαν μέρος μιας μεγαλύτερης ομάδας, της I2U2 (αρχικά των χωρών: India, Israel, United States of America και United Arab Emirates), που επικεντρώνεται σε θέματα θαλάσσιας ασφάλειας, επενδύσεων, νέων πρωτοβουλιών για το νερό, την ενέργεια, τις μεταφορές, το Διάστημα, την υγεία και την επισιτιστική ασφάλεια.⁶ Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, τον Σεπτέμβριο του 2023, οι χώρες I2U2, η Σαουδική Αραβία και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκαν να δημιουργήσουν έναν Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, που θα περιλαμβάνει συνδέσεις υποδομής, όπως σιδηροδρομικές γραμμές, καθαρή ενέργεια και ψηφιακή συνδεσιμότητα.⁷

Αν πράγματι το Ιράν και η Χαμάς στόχευαν να εμποδίσουν τη σύναψη των Συμφωνιών του Αβραάμ, φαίνεται ότι τελικά – έστω και προσωρινά – πέτυχαν τον στόχο τους, καθώς το σαουδαραβικό υπουργείο Εξωτερικών έριξε την ευθύνη των γεγονότων της 7ης Οκτωβρίου στη συνεχιζόμενη ισραηλινή κατοχή.⁸ Εκτιμώ ότι η Χαμάς δεν ακολουθεί τις εντολές της Τεχεράνης, αλλά ενεργούν συντονισμένα και αλληλοϋποστηρικτικά ενάντια στον κοινό εχθρό. Η ιδέα ήταν να φέρουν σε δύσκολη θέση τους Άραβες ηγέτες, οι οποίοι σκόπευαν να συνάψουν συμφωνίες ειρήνης με το εβραϊκό κράτος και να αποδειχθεί ότι η Χαμάς και το Ιράν είναι αυτοί που υποχρέωσαν το Ισραήλ σε στρατιωτική ήττα.

Τρέχουσες και μελλοντικές επιχειρήσεις των IDF

Περίπου δύο ώρες μετά την έναρξη της τρομοκρατικής επίθεσης, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις κήρυξαν τη χώρα σε κατάσταση πολέμου και ξεκίνησε η επιχείρηση «Σιδερένια Σπαθιά» κατά της Χαμάς.

Τη δεύτερη και τρίτη ημέρα της επιχείρησης πραγματοποιήθηκαν αεροπορικές επιδρομές κατά στόχων της Χαμάς. Έως το πρωί της 9ης Οκτωβρίου εκτοξεύτηκαν από τη Γάζα 3.284 ρουκέτες. Εν τω μεταξύ, σε 48 ώρες, είχαν κινητοποιηθεί περισσότεροι από 300.000 έφεδροι στρατιώτες, οι οποίοι ήδη έχουν αναπτυχθεί στο νότιο και βόρειο Ισραήλ. Στα ισραηλινο-λιβανικά σύνορα σημειώθηκαν πολλά επεισόδια και στοχοποιήθηκαν τρομοκρατικές υποδομές της Χεζμπολάχ εντός του Λιβάνου.⁹

Οι ισραηλινές δυνάμεις ασφαλείας, οι IDF και η αστυνομία, έχουν αποκαταστήσει τον έλεγχο του νότιου Ισραήλ, αν και διεξάγονται ακόμη μάχες πλησίον των συνόρων της Λωρίδας της Γάζας. Ο ισραηλινός στρατός έλαβε σαφή εντολή από την ισραηλινή κυβέρνηση να επικεντρωθεί στην υποβάθμιση έως και 100% της επιχειρησιακής δυνατότητας της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς.¹⁰

Την τέταρτη ημέρα επιβεβαιώθηκε η συνεργασία των IDF με την αμερικανική δύναμη του αεροπλανοφόρου «USS Gerald R. Ford» σε επιχειρησιακό επίπεδο και στην ανταλλαγή στρατιωτικών πληροφοριών.

Σύμφωνα με ενημέρωση των IDF, μέχρι την πέμπτη ημέρα των επιχειρήσεων η Χαμάς είχε εκτοξεύσει συνολικά πάνω από 4.500 ρουκέτες, οι IDF είχαν καταστρέψει 2.450 στόχους, οι απώλειες για τους Ισραηλινούς ανήλθαν σε πάνω από 1.200 νεκρούς και πάνω από 2.800 τραυματίες, ενώ για τους Παλαιστινίους σε πάνω από 750 νεκρούς και πάνω από 5.000 τραυματίες. 

Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου σημειώθηκαν στο νότιο και κεντρικό Ισραήλ, ωστόσο δεν είναι καθόλου απίθανο να επεκταθούν και σε άλλες περιοχές. Όποιος γνωρίζει την κατάσταση στην περιοχή αντιλαμβάνεται ότι οι συνέπειες της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς θα μπορούσαν να αποδειχθούν λιγότερο σημαντικές σε περίπτωση που ξεκινήσει μια συγκρουσιακή κατάσταση μεταξύ της Χεζμπολάχ και των IDF στον ισραηλινό Βορρά.

Προς το παρόν, Χαμάς – Χεζμπολάχ – Ιράν δεν φαίνεται να συντονίζονται για διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων από το νότιο Λίβανο, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να αποκλειστεί για το επόμενο χρονικό διάστημα, καθώς τα βλήματα εδάφους – αέρος του Iron Dome έχουν μειωθεί σε κάποιο βαθμό.

Στην παρούσα φάση ο Νετανιάχου αντιμετωπίζει ένα δίλημμα σχετικά με τη διεξαγωγή των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας:

● Να αποφασίσει μια δυσανάλογη σε ένταση και ανθρώπινες απώλειες χερσαία εκκαθαριστική επιχείρηση, η οποία θα έχει αποτέλεσμα την ικανοποίηση του εβραϊκού κόσμου, θα καταστρέψει για αρκετό χρονικό διάστημα την επιχειρησιακή δυνατότητα της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, αλλά θα προκαλέσει την έντονη αντίδραση του μουσουλμανικού κόσμου και πολλών άλλων χωρών;

● Ή να αποφασίσει τη διεξαγωγή μιας εκκαθαριστικής επιχείρησης κατά συγκεκριμένων στόχων της Χαμάς, γεγονός που δεν θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα και θα διατηρήσει ανοικτό το ενδεχόμενο για την επαναδιαπραγμάτευση και τη σύναψη των Συμφωνιών του Αβραάμ, μειώνοντας ταυτόχρονα τις πιθανότητες εμπλοκής με τη Χεζμπολάχ ή και τους Φρουρούς της Ιρανικής Επανάστασης που επιχειρούν στη γειτονική Συρία;

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Παραπομπές

1. Wall Street Journal, «Iran Helped Plot Attack on Israel Over Several Weeks», Oct 8, 2023

2. Reuters, «Iran’s Khamenei says normalising Israel ties is a losing bet – state media», October 3, 2023

3. U.S. Department of State, Bureau of Near Eastern Affairs, The Abraham Accords Declaration, 15-Sept-2020

4. Reuters, «Israel, Sudan announce deal to normalise relations», February 3, 2023

5. Barak Ravid, Axios, «Scoop: Jake Sullivan discussed Saudi-Israel normalization with MBS», October 20, 2021

6. White House, «Joint Statement of the Leaders of India, Israel, United Arab Emirates, and the United States (I2U2)», July 14, 2022

7. White House, «Memorandum of Understanding on the Principles of an India – Middle East – Europe Economic Corridor», September 9, 2023

8. Anchal Vohra, POLITICO, «Iran is the only one likely to benefit from Hamas’ attack on Israel», October 9, 2023

9. IDF Press Release, «Operational Statement by IDF spokesperson RAdm. Daniel Hagari», 09.10.2023

10. LTC (Res.) Jonathan Conricus for an Operational Update, IDF Press Release, «War With Gaza – 62 Hours Later», 09.10.2023

Διαβάστε επίσης:

Επίθεση στο Ισραήλ με drones από τον Λίβανο – Με πύραυλο μεγάλου βεληνεκούς χτύπησε η Χαμάς

Ο Βρετανός ΥΠΕΞ πήγε στο Ισραήλ ως ένδειξη αλληλεγγύης και… έτρεχε στα καταφύγια (Video)

Αμφισβητείται η είδηση για τα «40 αποκεφαλισμένα μωρά» – Δεν επιβεβαιώνει το ΥΠΕΞ του Ισραήλ