Την Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2024 συμπληρώθηκαν 100 ημέρες πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, μεταξύ των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (Israeli Defence Forces – IDF) και της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς.

Παρ’ όλα αυτά, το Ισραήλ παραμένει προσηλωμένο στους αρχικά δηλωμένους στόχους του, που είναι η εξουδετέρωση της επιχειρησιακής δυνατότητας των μαχητών της Χαμάς, η καταστροφή του οπλοστασίου και των στρατιωτικών της υποδομών, καθώς και η επιστροφή των ομήρων, όσων τουλάχιστον παραμένουν εν ζωή.

Πέραν αυτών, ο πόλεμος στη Γάζα πυροδότησε τοπικές συγκρούσεις στον νότιο Λίβανο, στη Συρία, στο Ιράκ, στη Δυτική Όχθη, αλλά και στη δυτική θαλάσσια και χερσαία περιοχή της Υεμένης. Διαφαίνεται πλέον ότι ο πόλεμος γενικεύεται και η συνολική περιφερειακή συγκρουσιακή κατάσταση τείνει να επιδεινωθεί περαιτέρω και να επιφέρει μόνιμες δυσοίωνες εξελίξεις τόσο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής όσο και στην παγκόσμια κοινότητα, κυρίως σε θέματα ασφάλειας, ανθρώπινων απωλειών, διακρατικών σχέσεων, ενεργειακής ασφάλειας, οικονομίας, εμπορίου κ.ά.

Ισραηλινο-παλαιστινιακά εδάφη

Tο Ισραήλ, προκειμένου να διαχειριστεί τη διεξαγωγή της παρατεταμένης εκκαθαριστικής επιχείρησης στη Λωρίδα της Γάζας, καθώς και τη συγκρουσιακή κατάσταση στον νότιο Λίβανο, στα Υψώματα του Γκολάν και στη Δυτική Όχθη, έχει σχηματίσει «κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης» και «υπουργικό συμβούλιο διαχείρισης πολέμου», στο οποίο συμμετέχει το βασικό στέλεχος της αντιπολίτευσης Μπένι Γκαντζ (πρώην υπουργός Άμυνας και διοικητής των IDF), μαζί με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου και τον υπουργό Άμυνας Ιωάβ Γκάλαντ.

1. Λωρίδα της Γάζας: Στην παρούσα φάση η ένταση της σύγκρουσης φαίνεται να μειώνεται, καθώς έχουν αποσυρθεί από τη Γάζα δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί στρατιώτες. Συγκεκριμένα, αποσύρθηκε η 36η μεραρχία (μάλλον προσωρινά) και παρέμεινε η 162η στη βόρεια Γάζα, η 98η στην κεντρική και η 99η στη νότια.¹ Όπως έχουν δηλώσει Ισραηλινοί αξιωματούχοι, επιδιώκεται η μετάβαση σε διεξαγωγή περισσότερο στοχευμένων επιχειρήσεων χαμηλότερης έντασης, μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου.² Μάλιστα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός φέρεται να δήλωσε ότι «το Ισραήλ ενδέχεται να αποδεχτεί την απέλαση, αντί τη δολοφονία ή τη σύλληψη των ηγετικών στελεχών της Χαμάς».³

Συνολικά, τις 100 ημέρες του πολέμου στη Γάζα:

● Οι IDF έπληξαν 30.000 στόχους στη Λωρίδα της Γάζας.

● Η Χαμάς εκτόξευσε περισσότερες από 9.000 ρουκέτες και βαλλιστικά βλήματα κατά του Ισραήλ.

● Έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 23.968 Παλαιστίνιοι και τραυματίστηκαν 60.582.

● Σκοτώθηκαν 522 Ισραηλινοί στρατιώτες και τραυματίστηκαν 2.536.

● Σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, η Χαμάς έχει απολέσει περίπου 9.000 από τους συνολικά περίπου 30.000 μαχητές της.

2. Δυτική Όχθη: Από τις 7 Οκτωβρίου 2023 επικρατεί μια αυξομειούμενης έντασης συγκρουσιακή κατάσταση. Κατά μέσον όρο σημειώνονται περίπου εννέα συγκρούσεις ημερησίως, μεταξύ Ισραηλινών στρατιωτών και Παλαιστίνιων πολιτοφυλάκων, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 339 Παλαιστίνιοι και να τραυματιστούν 4.197.

Τα ηγετικά στελέχη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), που εδρεύουν στη Δυτική Όχθη, βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Αν και δεν υποστηρίζουν τη Χαμάς, αποφεύγουν να την καταδικάσουν δημοσίως, προφανώς λόγω της υποστήριξης των Παλαιστίνιων πολιτών της Δυτικής Όχθης προς τη Χαμάς και γενικότερα προς τον πολύπαθο πληθυσμό της Γάζας.⁴ Μάλιστα, πρόσφατα, η ένοπλη παλαιστινιακή οργάνωση της Δυτικής Όχθης Ταξιαρχίες των Μαρτύρων του Αλ Άκσα ανακοίνωσε τη σύσταση ενός «στρατιωτικού συμβουλίου» για τον σχεδιασμό επιθέσεων κατά ισραηλινών στόχων «σε κάθε γωνιά της γης».

Η εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών

Για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας επέκτασης του πολέμου, την υποστήριξη των Ισραηλινών, την εξουδετέρωση της ασύμμετρης απειλής των Χούθι, αλλά και τη διεξαγωγή αεροπορικών επιδρομών κατά των σιιτικών πολιτοφυλακών, που επιχειρούν κατά των αμερικανικών δυνάμεων στη Συρία και το Ιράκ, το αμερικανικό Πεντάγωνο έστειλε ισχυρές αεροναυτικές δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Ερυθρά Θάλασσα. Στις αρχές Ιανουαρίου, η ομάδα USS Bataan Amphibious Ready Group (ARG) είχε ήδη αναπτυχθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, το αεροπλανοφόρο «USS Dwight D. Eisenhower» στην Ερυθρά Θάλασσα, ενώ, έπειτα από οκτώ μήνες, το αεροπλανοφόρο «USS Gerald R. Ford» επέστρεφε στη βάση του.⁵

Ήδη, από τις 7 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει επισπεύσει την παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς το Ισραήλ. Συγκεκριμένα οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στείλει 240 μεταγωγικά αεροπλάνα και 20 πλοία για να παραδώσουν στις IDF περισσότερους από 10.000 τόνους οπλισμού. Από την πλευρά του το Ισραήλ έχει ζητήσει πρόσθετες αγορές όπλων αξίας 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.⁶ Από τις αρχές Δεκεμβρίου 2023, οι παραδόσεις των αμερικανικών πυρομαχικών περιλαμβάνουν περίπου 15.000 βόμβες και 57.000 βλήματα πυροβολικού.⁷

Η απειλή της Χεζμπολάχ

Αμέσως μετά την 7η Οκτωβρίου, στα ισραηλινο-λιβανικά σύνορα, ξεκίνησε προοδευτικά η ανταλλαγή πυρών μεταξύ των IDF και του υποστηριζόμενου από το Ιράν σιιτικού ισλαμιστικού κινήματος της Χεζμπολάχ. Τις επόμενες 100 ημέρες η Χεζμπολάχ εκτόξευσε περισσότερες από 2.000 ρουκέτες, βαλλιστικά και αντιαρματικά βλήματα, ενώ οι IDF έπληξαν χιλιάδες στόχους.

Σε αυτό το μέτωπο δόθηκε ιδιαίτερη σημασία, τόσο από το Ισραήλ όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες,

● αφενός διότι υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει ακόμη σοβαρή πιθανότητα επέκτασης του πολέμου σε περιφερειακό επίπεδο, με τη συμμετοχή και άλλων κρατικών και μη κρατικών δρώντων του υποστηριζόμενου από το Ιράν «Άξονα Αντίστασης»,

● αφετέρου διότι το οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ διαθέτει 150.000 – 200.000 ρουκέτες και βαλλιστικά βλήματα εδάφους – εδάφους, με βεληνεκές έως και 700 km, ικανά να πλήξουν στόχους σε όλη την ισραηλινή επικράτεια.⁸ Για τον λόγο αυτόν περίπου 80.000 Ισραηλινοί πολίτες έχουν απομακρυνθεί από τον ισραηλινό βορρά.

Φιλο-ιρανικές πολιτοφυλακές στη Συρία και το Ιράκ

Εκτός από το πλήθος των συμβατικών δυνάμεων (συριακές, ρωσικές, ιρανικές, τουρκικές, ιρακινές, κουρδικές βορείου Ιράκ και αμερικανικές) και τις δεκάδες ένοπλες οργανώσεις στα συριακά και ιρακινά εδάφη, δραστηριοποιούνται και ισχυρές σιιτικές πολιτοφυλακές υποστηριζόμενες από την Τεχεράνη, όπως η Liwa al-Quds, η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η Fatemiyoun Brigade, η Zainebiyoun Brigade, η Hezbollah al-Nujaba, η Liwa al-Baqir, η Kata’ib al-Imam Ali, η Asa’ib Ahl al-Haq, η Badr Organization, η Kataib Hezbollah κ.ά.⁹

Από τα μέσα Οκτωβρίου, σιιτικές πολιτοφυλακές έχουν διεξάγει τουλάχιστον 120 επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων που σταθμεύουν στο Ιράκ και τη Συρία, ενώ από τα Υψώματα του Γκολάν εκτόξευσαν περίπου 30 ρουκέτες και βαλλιστικά βλήματα κατά του Ισραήλ. Από την πλευρά τους οι Αμερικανοί έχουν πραγματοποιήσει αρκετές αεροπορικές επιδρομές ως αντίποινα.

Η απειλή των Χούθι

Από την έναρξη του πολέμου το υποστηριζόμενο από την Τεχεράνη σιιτικό κίνημα των Χούθι, καθοδηγούμενο από τη βαθιά αντισημιτική του ιδεολογία και ευθυγραμμιζόμενο με τον «Άξονα Αντίστασης», έχει εκτοξεύσει μια πλειάδα βαλλιστικών βλημάτων, βλημάτων cruise, αντιπλοϊκών βλημάτων καθώς και μη επανδρωμένων οπλισμένων αεροσκαφών (UCAVs) κατά του Ισραήλ και κατά στρατιωτικών και εμπορικών πλοίων (περίπου 30 επιθέσεις κατά εμπορικών πλοίων από τις 19 Νοεμβρίου) στη θαλάσσια περιοχή της νοτιοδυτικής Υεμένης.

Αυτό είχε αποτέλεσμα να έχει εκτοξευτεί το κόστος των ναύλων και των προϊόντων, καθότι κυρίως τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων επιλέγουν πλέον να διέρχονται από τη Νότια Αφρική και όχι από τη διώρυγα του Σουέζ.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ασύμμετρη απειλή των Χούθι κατά της διεθνούς ναυτιλίας, η Ελλάδα έχει αποφασίσει τη συμμετοχή της με μια Φ/Γ κλάσης ΜΕΚΟ στην πολυεθνική επιχείρηση Prosperity Guardian, υπό την Κεντρική Διοίκηση των Ναυτικών Δυνάμεων των ΗΠΑ (NAVCENT). Να σημειωθεί ότι, στις 10 Ιανουαρίου, το Σ.Α. του ΟΗΕ ενέκρινε το ψήφισμα UNSCR 2722 (2024), το οποίο καταδικάζει τις επιθέσεις των Χούθι και τονίζει το δικαίωμα των χωρών – μελών να υπερασπιστούν τα πλοία τους από τις επιθέσεις.

Στις 12 και 13 Ιανουαρίου δυνάμεις της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ (CENTCOM) πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές κατά συστημάτων αεράμυνας, υποδομές στρατιωτικής εκπαίδευσης, χώρους αποθήκευσης όπλων και εκτόξευσης βαλλιστικών βλημάτων, βλημάτων cruise και UCAVs των ανταρτών Χούθι, προκειμένου να υποβαθμίσουν την επιχειρησιακή τους δυνατότητα στη στοχοποίηση των στρατιωτικών και εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα.¹⁰ Σύμφωνα με τους New York Times, από την εν λόγω επιχείρηση καταστράφηκε το 20% – 30% της επιθετικής τους ικανότητας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, στην ίδια περιοχή, δεν στοχοποιήθηκε ένα ιρανικό πλοίο πληροφοριών, που παρείχε πληροφορίες στόχευσης στους σιίτες αντάρτες.

Ανθρωπιστική κρίση

Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα Oxfam International, λόγω των παρατεταμένων ισραηλινών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Γάζα, οι ανθρώπινες απώλειες των Παλαιστινίων ανήλθαν σε 250 νεκρούς την ημέρα, ενώ πολλές περισσότερες ζωές κινδυνεύουν από πείνα, ασθένειες και κακουχίες. Μάλιστα, αυτός ο ημερήσιος ρυθμός απωλειών υπερβαίνει κατά πολύ τον ημερήσιο απολογισμό θανάτων οποιασδήποτε άλλης μεγάλης σύγκρουσης των τελευταίων ετών, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας (96,5 θάνατοι την ημέρα), του Σουδάν (51,6), του Ιράκ (50,8), της Ουκρανίας (43,9) του Αφγανιστάν (23,8) και της Υεμένης (15,8).¹¹

Από την πλευρά του ο ΟΗΕ, με την υποστήριξη αρκετών χωρών, προσπαθεί να αυξήσει την παροχή διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα. Στις 15 Νοεμβρίου, το Σ.Α. του ΟΗΕ ενέκρινε την απόφαση UNSCR 2712 (2023), η οποία μεταξύ άλλων ζητούσε «την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων» και προέτρεπε όλα τα μέρη «να μην στερήσουν στους αμάχους της Γάζας την απαραίτητη ανθρωπιστική βοήθεια για την επιβίωσή τους».

Στις 22 Δεκεμβρίου, το Σ.Α. υιοθέτησε την απόφαση UNSCR 2720 (2023), η οποία ζητούσε «να ληφθούν επείγοντα μέτρα, για την άμεση, ασφαλή και διευρυμένη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας», αλλά και «να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για βιώσιμη παύση των εχθροπραξιών».

Αξιωματούχοι του ΟΗΕ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) έχουν διατυπώσει πολλές ανησυχίες για τη δημόσια υγεία, που σχετίζονται με την έλλειψη νερού, τροφίμων και καυσίμων, τον υπερπληθυσμό, τις κακές συνθήκες υγιεινής, την ασφάλεια των αμάχων και τη λειτουργία των παλαιστινιακών νοσοκομείων. Επίσης, από τις αρχές Ιανουαρίου, ορισμένοι διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί έχουν προειδοποιήσει για τον υψηλό υποσιτισμό, που υπερβαίνει τα όρια του λιμού στη Γάζα, εν μέσω έντονων συγκρούσεων και περιορισμένης ανθρωπιστικής πρόσβασης.¹²

Αντιδράσεις στον αραβικό κόσμο

Καθώς οι απώλειες των αμάχων πολλαπλασιάζονται καθημερινά στη Γάζα, αξιωματούχοι διαφόρων χωρών κατηγορούν δημοσίως την πολιτική του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ οι πολίτες των αραβικών χωρών ασκούν πίεση στις κυβερνήσεις τους, προκειμένου να αντιταχθούν ενεργά στις ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις.¹³

Ωστόσο, οι περισσότεροι Άραβες ηγέτες φαίνεται να «χαιρετίζουν σιωπηρά» το τέλος της κυριαρχίας της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.¹⁴ Ακόμη και ο Ταγίπ Ερντογάν, ένθερμος υποστηρικτής της Χαμάς, τις τελευταίες εβδομάδες, μάλλον για λόγους που άπτονται της πολυαναμενόμενης προμήθειας των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-16, αποφεύγει – τουλάχιστον δημοσίως – να κατηγορεί το Ισραήλ και να εκθειάζει τη Χαμάς.

Ήδη, από τον Νοέμβριο, οι αραβικές χώρες και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας ζήτησαν αφενός τον τερματισμό των ισραηλινών εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Γάζα, αφετέρου περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια και πάγωμα των εξαγωγών όπλων προς το Ισραήλ.¹⁵ Τερματισμό των επιχειρήσεων στη Γάζα ζήτησε και η Νότια Αφρική, ενώ εντύπωση προκάλεσε και η προσφυγή της στο Ανώτατο Δικαστήριο του ΟΗΕ, κατηγορώντας το Ισραήλ για γενοκτονία εις βάρος των Παλαιστινίων.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Παραπομπές

1. Emanuel Fabian, «Times of Israel», «Anticipating long war, IDF pulls one of four divisions out of Gaza for R&R, training», January 15, 2024

2. Patrick Kingsley, Adam Entous & Edward Wong, «New York Times», «Israel Says Its Military Is Starting to Shift to a More Targeted Gaza Campaign», January 8, 2024

3. Michael Horovitz, «Times of Israel», «Expulsion of Hamas leaders from Gaza on the table, PM said to tell hostage families», January 3, 2024

4. Palestinian Center for Policy and Survey Research, «Public Opinion Poll No. 90», December 13, 2023

5. USNI News, «USNI News Fleet and Marine Tracker», January 11, 2024

6. «Times of Israel», «244 US cargo planes, 20 ships deliver over 10,000 tons of military equipment to Israel – report», December 25, 2023

7. Jared Malsin and Nancy A. Youssef, «Wall Street Journal», «U.S. Provides Bunker-Buster Bombs to Israel – A surge in arms includes 15,000 bombs and 57,000 artillery shells», December 2, 2023

8. Yehoshua Kalisky, Institute for National Security Studies, «Precision Missiles, UAVs, and Tens of Thousands of Fighters: Hezbollah’s Order of Battle», October 19, 2023

9. Nakissa Jahanbani, Suzanne Weedon Levy, West Point, Combating Terrorism Center, «Iran Entangled: Iran and Hezbollah’s Support to Proxies Operating in Syria», April 21, 2022

10. U.S. Central Command, Press Release, «U.S. Forces, Allies Conduct Joint Strikes», TAMPA, Fla, Jan. 11, 2024

11. OXFAM International, «Daily death rate in Gaza higher than any other major 21st Century conflict – Oxfam», January 11, 2024

12. UNICEF, «Intensifying conflict, malnutrition and disease in the Gaza Strip creates a deadly cycle that threatens over 1.1 million children», January 5, 2024

13. Cathrin Schaer, Deutsche Welle, «Gaza conflict: Arab attitudes are hardening against Israel», December 20, 2023

14. Economist, «Many Arab governments would like to see Hamas gone», November 16, 2023

15. Arab News, «Arab-Islamic summit adopts resolution on Israeli aggression against the Palestinian people», November 12, 2023

Διαβάστε επίσης:

Κρίση στα σύνορα Πακιστάν-Ιράν: Υπάρχει κίνδυνος πολέμου; (videos)

ΝΑΤΟ: Θιασώτες του Ψυχρού Πολέμου ή μάντεις κακών οι στρατηγοί της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας; (photos)

Σαρώνει τη Γερμανία η κακοκαιρία «Γερτρούδη» – Ένας νεκρός και χάος στις συγκοινωνίες