Η ιδέα των κεφαλαιουχικών νομικών προσώπων – όπως κατεξοχήν οι ανώνυμες εταιρείες – έδωσε λύση σε ένα μεγάλο πρόβλημα: πώς μπορεί μία επιχείρηση να βρει χρηματοδότηση από τρίτους χωρίς να ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία ο επιχειρηματίας. Αυτή η απλή όσο και λαμπρή ιδέα επέτρεψε σε μικρά εγχειρήματα -που χωρίς χρηματοδότηση θα ήταν θνησιγενή- να μεγαλώσουν, να αναπτυχθούν και να συμβάλλουν καθοριστικά στην επίτευξη της οικονομικής, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου των τελευταίων κυρίως δύο αιώνων σε όλους τους τομείς.

Η βασική ιδέα επομένως στην περίπτωση των κεφαλαιουχικών εταιρειών είναι ότι έχουν όχι μόνο «νομική προσωπικότητα» (δηλαδή συμβάλλονται στο όνομά τους, όπως ισχύει και για άλλες μορφές νομικών προσώπων) αλλά ότι έχουν και «νομική αυτοτέλεια» (ευθύνονται μόνο με τη δική τους περιουσία και όχι και με εκείνη των εταίρων τους (αντίθετα δηλαδή από ό,τι συμβαίνει με τις λεγόμενες προσωπικές εταιρείες, όπου υπάρχει και προσωπική οικονομική ευθύνη των εταίρων, όπως λ.χ. στις ομόρρυθμες ή τις ετερόρρυθμες ή τις αστικές εταιρείες).

Στην Ελλάδα υπάρχει ένα ευρύ φάσμα επιλογών εάν θέλει κανείς να ιδρύσει μία κεφαλαιουχική εταιρεία (όπως ανώνυμη εταιρεία, εταιρεία περιορισμένης ευθύνης κ.λπ.).

Σε κάποιες περιπτώσεις, πολύ μεγάλων κεφαλαιουχικών εταιρειών, οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας σημαίνουν σημαντικό κεφάλαιο, άδεια από τις εποπτικές αρχές, σημαντικά μέσα και υποδομή κ.ο.κ. (όπως λ.χ. στην περίπτωση των τραπεζών ή των ασφαλιστικών εταιρειών, για λόγους που είναι προφανείς και όπου οι κανόνες που εφαρμόζονται είναι βασικά δίκαιο της ΕΕ και όχι μόνο ελληνικό).

Σε άλλες περιπτώσεις, συνήθως μεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων (κυρίως ανωνύμων εταιρειών και εταιρειών περιορισμένης ευθύνης), οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας είναι απλούστερες (λ.χ. μία ανώνυμη εταιρεία για να συσταθεί αρκούν 25.000 ευρώ αρχικό κεφάλαιο).

Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις των πολύ μικρών εταιρειών, που είναι κεφαλαιουχικές, αλλά έχουν ελάχιστες και τυπικές εν πολλοίς προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας – οι περίφημες Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες (ΙΚΕ).

H ίδρυση των ΙΚΕ προβλέφθηκε με τον Νόμο 4072/2012 (ΦΕΚ Α’ 86 / 11.04.2012), στην αιτιολογική έκθεση του οποίου διαβάζουμε μεταξύ άλλων ότι «… είναι πρόδηλο ότι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού στο επιχειρείν και τις νέες και υγιείς επενδύσεις αποτελεί όρο και προϋπόθεση για την επιβίωση της ελληνικής επιχειρηματικότητας και κατ’ επέκταση για την επιβίωση της ελληνικής οικονομίας» κ.λπ. Κάπως έτσι, το ελληνικό σύστημα δικαίου, που είχε σταθερά μέχρι τότε αποκρούσει την ιδέα των εταιρειών χωρίς κεφάλαιο ή των εταιρειών «γραμματοθυρίδας», υπέκυψε στην ανάγκη «εκσυγχρονισμού» του, στο πλαίσιο και υπό τις συνθήκες της βαραθρώδους χρεωκοπίας.

Και συνεχίζει η αιτιολογική έκθεση ότι, μεταξύ άλλων, «η πλέον ριζοσπαστική και ρηξικέλευθη ρύθμιση είναι η θεσμοθέτηση ενός νέου εταιρικού τύπου, της ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρείας, που ανατρέπει τα έως τώρα δεδομένα στην επιχειρηματική δράση, η οποία έχει εμπορικό σκοπό και ελάχιστο κεφάλαιο ενός (1) ευρώ και της οποία η σύσταση θα είναι πιο ευέλικτη και σύγχρονη από αυτήν της ανώνυμης εταιρίας, ενώ θα μπορεί να συσταθεί και ως μονοπρόσωπη»…

Πέρα, βέβαια, της πολύ ριψοκίνδυνης -και όχι μόνο ρηξικέλευθης- ιδέας της σύστασης κεφαλαιουχικών εταιρειών με κεφάλαιο ακόμη και … ενός ευρώ, ο νόμος προέβλεψε τουλάχιστον την υποχρέωση δημοσιότητας για ορισμένα κρίσιμα στοιχεία της ΙΚΕ, με δημοσίευση αυτών στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ., βλ. άρθρα 52 επ. Ν. 4072/2012 που παραπέμπουν στις διατάξεις των άρθρων 15 και 16 Ν. 3419/2005 για το Γ.Ε.ΜΗ.).

Και ασφαλώς, η νομοθεσία για το Γ.Ε.ΜΗ. προβλέπει -ως συνήθως στη Χώρα μας- πολύ βαριές κυρώσεις, όλως αποτρεπτικές για τους παραβάτες!- σε περίπτωση παραβίασης της υποχρέωσης αυτής δημοσίευσης των απαιτούμενων στοιχείων… Έτσι, λοιπόν, προβλέπει π.χ. το άρθρο 17 του Ν. 3419/2005 για το Γ.Ε.ΜΗ., πρόστιμο από 100 έως 10.000 ευρώ και σε περίπτωση υποτροπής διπλό ή και τριπλό πρόστιμο (άρθρο 17, παρ. 1).

Παράλληλα όμως, το ίδιο άρθρο προβλέπει και την ανάγκη έκδοσης … κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) με την οποία «θα καθορίζονται ειδικότερα τα κριτήρια επιβολής, το ύψος του προστίμου ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της παράβασης, η διαδικασία επιβολής και είσπραξης των προστίμων, το ποσοστό κατανομής μεταξύ των δικαιούχων και κάθε άλλο σχετικό θέμα» (άρθρο 17, παρ. 3).

Και κάπου εκεί, η «πλέον ριζοσπαστική και ρηξικέλευθη ρύθμιση» προσέκρουσε στην αμείλικτη ελληνική πραγματικότητα. Ναι, σωστά υποθέσατε. Η εκτελεστική αυτή ΚΥΑ δεν δημοσιεύθηκε αμέσως μετά τη δημοσίευση και θέση σε ισχύ του νόμου για το Γ.Ε.ΜΗ., το 2005. Ούτε όμως το 2006 δημοσιεύθηκε αλλά ούτε και το 2007. Ούτε και το 2008, 2009, 2010, 2011. Ούτε ακόμη και το 2012, που πάντως δημοσιεύθηκε ο νόμος που επέτρεψε τις ΙΚΕ του 1 ευρώ, παραπέμποντας στο νόμο για το Γ.Ε.ΜΗ. ωστόσο. Ούτε και τα έτη 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2023… Ναι σωστά μαντέψατε. Η ΚΥΑ δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί!

Αυτό σημαίνει ότι κύρωση δεν μπορεί να επιβληθεί στους παραβάτες, διότι λείπει η ΚΥΑ που θα εξειδικεύει το νόμο στο θέμα αυτό. Μόνη συνέπεια που αντιμετωπίζουν πρακτικά είναι η αναστολή καταχώρησης της εταιρείας στο Γ.Ε.ΜΗ… Και έτσι, μία ΙΚΕ που δεν δημοσιεύει τίποτε έχει λίγα ή ελάχιστα πράγματα να φοβάται, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις για τη μη δημοσίευση των ελάχιστων απαιτούμενων κατά νόμο στοιχείων στο Γ.Ε.ΜΗ.

Με άλλα λόγια, ένας καλόπιστος συναλλασσόμενος με μία ΙΚΕ, αν δεν γνωρίζει και εάν δεν είναι πολύ προσεκτικός για να ερευνήσει, μπορεί κάλλιστα να θεωρεί ότι είναι «νομίμως συνεστημένη και λειτουργούσα» (σφραγίδα έχει, ΑΦΜ έχει, μπορεί να έχει και έδρα!), ότι είναι αξιόχρεη και ότι τέλος πάντων από κάπου εποπτεύεται και κάπως ελέγχεται! Πού να φανταστεί ότι μπορεί να έχει κεφάλαιο λ.χ. 1000 ευρώ, να μην έχει καν πραγματική έδρα, να είναι άφαντη και να μην έχει δημοσιευμένα ούτε στοιχεία διοίκησής της ούτε ισολογισμούς ούτε τίποτε και να χρωστάει παντού. Χωρίς αυτό να την εμποδίζει ασφαλώς να αναλαμβάνει νέες συμβάσεις, να εισπράττει χρήματα, να μην πληρώνει – αφού είναι … κεφαλαιουχική!

ΟΙ ΙΚΕ δεν είναι η μόνη προβληματική περίπτωση. Αντίστοιχα προβλήματα ανακύπτουν με διάφορες παραλλαγές σε πολλές άλλες περιπτώσεις, οι ΙΚΕ όμως είναι χαρακτηριστική περίπτωση.

Χαρακτηριστική περίπτωση των «ευκαιριών» που η χώρα μας δίνει σε επιτήδειους να λειτουργούν σε βάρος των υπολοίπων, με την ανοχή του Κράτους και των ανθρώπων που καταλαμβάνουν θέσεις κλειδιά στον κρατικό μηχανισμό, όταν δεν μπορούν επί δέκα οκτώ χρόνια να εκδώσουν την ΚΥΑ που προβλέπει τις κυρώσεις…

Διαβάστε επίσης:

Το δόγμα του σοκ στον ΣΥΡΙΖΑ και ο εκβιασμός του Κασσελάκη

Τρακτέρ στην ΝΔ, σε κώμα ο ΣΥΡΙΖΑ

Ο τυχαίος θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι