Με δεδομένο ότι ο «αυτοπροσδιορισμός» μιας κοινότητας αποτελεί, σύμφωνα με τα τρέχοντα δεδομένα, αναφαίρετο δικαίωμά της, τότε η Ιερά Αθωνική Κοινότητα δικαιούται να επιβάλλει το «άβατον» για το γυναικείο πληθυσμό.

Αν, από την άλλη, προτάξουμε την ισότητα των δύο φύλων στο χάρτη των δικαιωμάτων, τότε οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα εισόδου στο περίκλειστο γι’ αυτές Άγιον Όρος. Όσοι έχουν μνήμη μιας κατάστασης του αθωνικού μοναχισμού προ τριακονταετίας, προσπερνώντας το θέμα και τη σύγκρουση των δικαιωμάτων,  θα μπορούσαν να αντιληφθούν την αναγκαιότητα της απερίσπαστης αφοσίωσης των μοναχών, στη μια και μοναδική γυναίκα της χερσονήσου, την Παναγία. Σ’ αυτήν είναι αφιερωμένη η μοναστική κοινότητα κι αυτή αποτελεί τη μόνη λατρευόμενη θηλυκή παρουσία. Κι επειδή εκτός από μοναστική είναι και μυστικιστική, η αυτοσυγκέντρωση, δίχως τους ορατούς πειρασμούς, θεωρείται επίσης απαραίτητη. Αν και αυτός είναι ο πραγματικός λόγος ύπαρξης του «αβάτου», εν τούτοις θα έπρεπε να αποδοθεί σε «άνωθεν» παρέμβαση. Έτσι άρχισαν να πλάθονται  ιστορίες για τη δικαιολόγηση της απαγόρευσης, αναμειγνύοντας το θρύλο με την πραγματικότητα. Επίσημη κήρυξη του «αβάτου», εν τούτοις, δύσκολα βρίσκει κάποιος.

Θεωρητικά, είναι καταγεγραμμένη στο πρώτο τυπικό του Αγίου Όρους, το 969 μ. Χ., σύμφωνα με τον εγκυρότατο μελετητή Ι.Μ. Χατζηφώτη. Αντικειμενικά, την εποχή εκείνη, η είσοδος γυναικών στα απανταχού  ανδρικά μοναστήρια ήταν έτσι κι αλλιώς αδιανόητη, όπως και το αντίθετο. Μικρές εξαιρέσεις υπήρχαν για ειδικούς λόγους, όπως για παράδειγμα στη μονή Κοσμοσωτείρας, όπου τρεις φορές το χρόνο (Γέννηση, Εισόδια και Κοίμηση της Θεοτόκου) επιτρεπόταν τρεις φορές το χρόνο.

Μονή Μεγίστης Λαύρας

Άγιος Αθανάσιος Αθωνίτης

Πριν ακόμη από την επίσημη έναρξη του αθωνικού μοναχισμού, στα 963 μ. Χ., με την ίδρυση της Μονής Μεγίστης Λαύρας από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, έχουμε μεμονωμένους ασκητές, οι οποίοι βρήκαν στην περιοχή έναν ιδανικό τόπο απομόνωσης και προσευχής. Άλλωστε, σε σημεία της χερσονήσου, έχουν βρεθεί και  αρχαίοι ναοί, που αποδεικνύει πως η περιοχή ήταν γόνιμη για τον ασκητισμό. Μετά, λοιπόν, από τη διαβίωση λιτών ασκητών στη γη του Άθω, με γνωστότερο τον Όσιο Πέτρο τον Αθωνίτη, κάπου έναν αιώνα μετά, με τη Μεγίστη Λαύρα ξεκινάει η επίσημη  θρησκευτική πορεία του τόπου, ως τις ημέρες μας. Όντας ιδιαιτέρως ευφυής και έμπειρος ο Άγιος Αθανάσιος, γνώριζε ότι πολλοί θα κατέφευγαν στο μοναστήρι, όχι τόσο για λατρευτικούς λόγους, μα για μια δυνατότητα ασφαλούς και άνευ κόστους διαβίωση. Σκεφτείτε, αυτοί οι άνθρωποι να διέθεταν και τη δυνατότητα επικοινωνίας με το άλλο φύλο! Έτσι προβλέφθηκε απαγόρευση της παρουσίας γυναικών στην έκταση, μαζί με πολλούς τρόπους εξοικονόμησης πόρων για τη μονή της Μεγίστης Λαύρας. Για να το πετύχει αυτό, ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, συνέταξε το πρώτο Καταστατικό και το συνυπέγραψε με τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή (ο γνωστός, της οδού Τσιμισκή) πάνω σε δέρμα τράγου, εξ ου και η ονομασία του « το Τυπικόν του τράγου». Εκεί, πράγματι υπάρχει πρόβλεψη για την απαγόρευση θηλυκών παρουσιών στην ιερή περιοχή.

Για να δικαιολογηθεί η πράξη, αναφέρθηκε πως υπήρξε προηγούμενη επίσκεψη της Παναγίας, κατά τη διάρκεια περιοδείας με τον Ευαγγελιστή  Ιωάννη, καθώς ταξίδευαν από την Κύπρο , για να συναντήσουν τη Μάρθας, την αδελφή του Λάζαρου. Μια φουρτούνα έριξε το πλοίο στην ακτή της χερσονήσου, κοντά στη σημερινή μονή Ιβήρων. Τότε, πραγματοποιώντας έναν περίπατο, η Παναγία θαύμασε την ομορφιά του τοπίου και παρακάλεσε τον Υιό της να της τον αφιερώσει, λέγοντας «ας είναι τούτος ο τόπος η κληρονομιά σου και ένας τόπος σωτηρίας, για όσους θέλουν να σωθούν».  Ο Χριστός της κληροδότησε την έκταση και για το λόγο αυτόν ονομάστηκε «Περιβόλι της Παναγίας»

Η παράδοση αυτή ενισχύθηκε αργότερα από το θαύμα, όπως αναφέρεται, του «Άξιον εστίν», το οποίο συνοδεύεται από τον ομώνυμο λατρευτικό ύμνο και τη θαυματουργή εικόνα, την πλέον τιμώμενη, που βρίσκεται στην εκκλησία του Πρωτάτου. Σύμφωνα με την αφήγηση, εμφανίστηκε Άγγελος σε μοναχό  στη σκήτη του Πρωτάτου, κοντά στις Καρυές, και του υπαγόρευσε το συγκεκριμένο ύμνο, γράφοντάς τον πάνω σε πέτρα. Ήταν εντολή του Χριστού, θεωρώντας ότι αυτός θα ταίριαζε στη Θεομήτορα. Αυτό ήταν ένα ακόμη σημάδι των τιμών, που θα όφειλαν να συνοδεύουν την Παναγία στην αφιερωμένη σ’ αυτήν μοναστική έκταση. Είναι ο ίδιος ύμνος που ενέπνευσε τον νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη, στην κορυφαία και ομότιτλη ποιητική δημιουργία του.

Ιερά Μονή Ξενοφώντος

 Άβατον στους ευνούχους και στα «αγένεια»

Πέρα από την παράδοση, θα έπρεπε να υπάρχει και τυπική κατοχύρωση του «αβάτου» και μάλιστα…με συμπληρωματικές διατάξεις. Έτσι, στο επόμενο Τυπικό, του 1045, το αποκαλούμενο «του Μονομάχου» -προς τιμήν του συντάκτη, αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου-, από το πρώτο άρθρο ακόμη, υπάρχει αναφορά όχι μόνο στα θηλυκού γένους άτομα, επιμένοντας σε αυτήν, αλλά και στην απαγόρευση διαμονής στους ευνούχους και στα «αγένεια». Κι αυτό γιατί, από το πρώτο Τυπικό ως το δεύτερο, μεσολάβησαν αθρόες επισκέψεις τέτοιων περιπτώσεων, με αποκορύφωμα την αναγόρευση του ευνούχου Συμεών σε ηγούμενο της μονής Ξενοφώντος, κάτι σαν την «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροΐδη.

Επίσης, στο πρώτο Τυπικό δεν υπήρχε απαγόρευση για την είσοδο θηλυκού γένους ζώων. Αντιθέτως, η είσοδός τους στην περιοχή και οι διασταυρώσεις τους έκαναν τους μοναχούς πλουσιότερους και τους γύρω κατοίκους φτωχότερους. Έτσι, υπήρξε απαγόρευση, για τα θηλυκού γένους ζώα, για την προστασία των γύρω κτηνοτρόφων. Μόνη εξαίρεση, η μονή Μεγίστης Λαύρας, η οποία δικαιούταν να εκτρέφει ένα ζευγάρι βοοειδών, προς θρέψη των πολυάριθμων μοναχών. Απλώς, το ζευγάρι θα έπρεπε να κρατείται σε απόσταση δώδεκα μιλίων από οποιοδήποτε άλλο μοναστήρι. Λίγο αργότερα, τα ζευγάρια έγιναν τέσσερα για τη Λαύρα και ένα για το δεύτερο τη τάξει Βατοπέδι.

Τέλος, στο Καταστατικό του 1406, του Μανουήλ Κομνηνού, απαγορεύεται εξ ολοκλήρου η είσοδος των θηλυκών ζώων, αλλά και γίνεται αυστηρότερο το «άβατον» για τους ευνούχους και τους αγένειους, καθώς υπήρξαν αρκετοί είσοδοι γυναικών, με το πρόσχημα των αγένειων εφήβων, σύμφωνα με τον μελετητή Σμυρνάκη.

Μαλβίνα Κάραλη, Έλενα της Βουλγαρίας, σύζυγος του Στέφανου Δουσάν της Σερβίας, Πριγκήπισσα Τατιάνα Νικήτα, η Ελληνίδα «Μις Ευρώπη», Αλίκη Διπλαράκου

Έσπασαν το «άβατον»

Δίχως ουσιαστική αστυνόμευση, το «άβατον» του Αγίου Όρους επόμενο ήταν να αποτελεί πόλο έλξης για παραβιάσεις τολμηρών,  αντισυμβατικών ή ακόμη και ματαιόδοξων γυναικών. Έτσι, μετά τις αρχικές «περιπτώσεις ανάγκης», όπως αυτές των πολεμικών συνθηκών μεταξύ 1080 και 1100, από περίοικους της χερσονήσου, ακολούθησαν θρασείες αυτοκρατόρισσες, όπως η σύζυγος του Σέρβου Στέφανου Δουσάν, η οποία επισκέφθηκε το Χιλιανδάρι (τη σερβική μονή, όπου αργότερα κρύφτηκε και ο καταδιωκόμενος Κάρατζιτς) στα 1345. Η σύζυγος του Ιωάννη Παλαιολόγου έπραξε το ίδιο, στα 1404.

Στις ίδιες περιπτώσεις ανήκουν και η σύζυγος του τότε  Βρετανού πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, του Στράφορντ Κάνινγκ, το 1854, αλλά και μια Ρωσίδα πριγκίπισσα στα 1878, όταν οι Ρώσοι αισθάνονταν κυρίαρχοι της περιοχής, με αιχμή του δόρατος το ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος. Όπως για παράδειγμα το 1905, όταν η νεαρή Ρωσίδα πριγκήπισσα Τατιάνα Νικήτα φιλοξενήθηκε από φίλο της μοναχό στη Μονή Παντελεήμονος.

 Οι συγκεκριμένες επισκέψεις δεν έμειναν κρυφές, καταγράφηκαν επισήμως και πραγματοποιήθηκαν και δεξιώσεις προς τιμήν των επισκεπτριών. Λέγεται ότι και η βασίλισσα Όλγα, σύζυγος του Γεωργίου του Α’ προέβη σε ανάλογη κίνηση, κάτι που θεωρείται πιθανόν..

Γεννητούρια στο Άγιον Όρος

Βέβαια, υπήρξαν και περιπτώσεις όπου η καταδίωξη από τους Τούρκους των κατοίκων των γύρω χωριών, ανάγκασαν τα γυναικόπαιδα να καταφύγουν στη χερσόνησο του Άθω, όπως στην Επανάσταση της Χαλκιδικής το 1821. Τότε μάλιστα καταγράφηκε και η μοναδική γέννα στην έκταση του Αγίου Όρους, από εγκυμονούσα γυναίκα.

Από τότε αρχίζουν οι περιπτώσεις παράνομης παραβίασης της απαγόρευσης, ως άσκηση ματαιοδοξίας, με πρώτη και καλύτερη την Μις Ευρώπη Αλίκη Διπλαράκου, το 1929. Μόνον που οι περιπτώσεις του αιώνα μας, γνωστές και άγνωστες, τύχαιναν πάντοτε «κακού τέλους», σύμφωνα με τις διαδόσεις των μοναχών. Για παράδειγμα, η Αλίκη Διπλαράκου νοσηλεύτηκε με βαρειά αρρώστια στην Ελβετία, ζήτησε συγγνώμη από τον ηγούμενο της μονής, στην οποία ελλιμενίστηκε το γιότ του εφοπλιστή συνοδού τους, και σώθηκε. Δε γνωρίζουμε, όμως, τι συνέβη στη Γαλλίδα δημοσιογράφο Ερίκ Σουάτι, η οποία μετά από μηνιαία, κρυφή παραμονή της σε μοναστήρι του Όρους, το 1931 συνέγραψε το βιβλίο «Ένας μήνας με τους άνδρες»

Πάντως, οι μοναχοί «καμαρώνουν» ότι το πλοίο με τις αντάρτισσες, στη διάρκεια του Εμφυλίου, οι οποίες «χόρευαν κοροϊδευτικά προς την Παναγία, καταμεσής των Καρυών, βούλιαξε κατά την επιστροφή του». Το ίδιο και για την Τζάκι Ωνάση, που διαδίδεται ότι εισήλθε παρανόμως στο πλευρό του «χρηματοδότη» συζύγου της ( θέλετε να μάθετε τι τους συνέβη…;), αλλά και της Μαλβίνας Καράλη, η οποία διέδιδε το τόλμημά της. «Είδες; Της έστειλε ο Θεός καρκίνο», μου «εξομολογήθηκε» μοναχός, που περιέγραφε το περιστατικό. Πάντως, το 2008, πραγματοποιήθηκε επίσημη διαδήλωση γυναικών στην είσοδο του Αγίου Όρους, στην Ουρανούπολη και κάποιες γυναίκες πήδηξαν τη μάντρα που αποτελεί το σύνορο για το «Περιβόλι της Παναγιάς». Όπως και νάχει, η πίεση για κατάργηση του «αβάτου», το οποίο καταργεί τα γυναικεία δικαιώματα, σύμφωνα με την Ευρωβουλή, δεν απέδωσε. Προς το παρόν η Ιερά Κοινότητα του Όρους αμύνεται σθεναρά. Θα βαστάξει, άραγε;

Διαβάστε επίσης:

Ισχυρή χαλαζόπτωση στην Εθνική Οδό Τρίπολης – Καλαμάτας στο ύψος της Μεγαλόπολης (video)

Τέμπη: «Αυτό είναι ατομική βόμβα» – Οι αποκαλυπτικές συνομιλίες των σταθμαρχών μετά τη σύγκρουση

Κορωπί: Δεκάδες καταγγελίες από το 2017, σε βάρος του 51χρονου που τραυμάτισε πολίτες και αστυνομικούς