Με την εκλογή του Καρδινάλιου Ρόμπερτ Πρεβόστ ως Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, το Κολέγιο των Καρδιναλίων έστειλε ένα σαφές μήνυμα συνέχειας με την μεταρρυθμιστική ατζέντα του προκατόχου του, Πάπα Φραγκίσκου.

Όμως, παρά τη φήμη του Λέοντα ως πιο ήρεμου και πειθαρχημένου χαρακτήρα σε σύγκριση με τον Φραγκίσκο, η συντηρητική οργή που αναστάτωνε τον καθολικισμό την προηγούμενη παποσύνη είναι πιθανό να συνεχιστεί με τον πρώτο Αμερικανό πάπα, αναφέρει άρθρο γνώμης των New York Times.

Σύμφωνα με τον υπογράφοντα το άρθρο, Ντέιβιντ Γκίμπσον, διευθυντή του Κέντρου Θρησκείας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Φόρνταμ, οι παραδοσιακοί καθολικοί, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες — όπου υπήρξε έντονη αντίδραση προς τον Φραγκίσκο — ήλπιζαν σε έναν νέο πάπα που θα περιόριζε ή ακόμη και θα ανέτρεπε τις αλλαγές που προώθησε ο Φραγκίσκος για μια πιο συμπεριληπτική εκκλησία, όπου η εξουσία θα μοιράζεται και όλοι θα μπορούν να ακούγονται.

Η «συνοδικότητα»

Το αγαπημένο όχημα του Φραγκίσκου για αυτές τις μεταρρυθμίσεις αποκαλείται με έναν εκκλησιαστικό όρο: συνοδικότητα. Είναι ένας όρος που συχνά ακούγεται αλλά σπάνια κατανοείται.

Αναφέρεται στη συγκέντρωση ηγετών και μελών της εκκλησίας για συζήτηση και διάλογο πάνω σε επείγοντα ζητήματα.

Για τον Φραγκίσκο, αυτό σήμαινε την κοινή συμμετοχή επισκόπων και λαϊκών, γυναικών και νέων — και, ναι, του ίδιου του πάπα — ώστε να μιλήσουν ανοιχτά και ισότιμα για θέματα που παλαιότερα ήταν απαγορευμένα ακόμη και για συζήτηση. Πολλοί συντηρητικοί θεώρησαν τη συνοδικότητα όπως την εννοούσε ο Φραγκίσκος ως αίρεση που έσπειρε σύγχυση και ασάφεια στους πιστούς. Πίστευαν ότι ήταν ένας χειριστικός τρόπος αλλαγής της εκκλησίας.

Οι συντηρητικοί αύξησαν τη ρητορική τους τις ημέρες πριν από το κονκλάβιο. Κατέστησαν σαφές ότι, εάν οι καρδινάλιοι δεν εξέλεγαν έναν πάπα πιο κοντά στις απόψεις τους — απαιτήσεις που εκφράζονταν με ευφημισμούς όπως «ανάγκη για ενότητα» και «σαφήνεια» — ενδεχομένως να ακολουθούσε σχίσμα στην εκκλησία. Όμως οι καρδινάλιοι έδειξαν ότι δεν θα υποχωρούσαν σε εκβιασμούς.

Όταν ο Λέων εμφανίστηκε στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου αμέσως μετά την εκλογή του την Πέμπτη, είπε στο ζητωκραυγάζον πλήθος με τον χαρακτηριστικά μετρημένο τρόπο του: «Θέλουμε να είμαστε μια συνοδική εκκλησία.»

Μπορούσε σχεδόν κανείς να ακούσει τον αέρα να φεύγει από τα πανιά της αντίστασης. Ο Λέων πιθανότατα θα είναι πιο διακριτικός από τον Φραγκίσκο και θα προσπαθήσει να συμβιβαστεί με όσους διαφωνούν μαζί του. Όμως, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, είναι αποφασισμένος. Αν ακολουθήσει το μονοπάτι των μεταρρυθμίσεων που άνοιξε ο Φραγκίσκος, είναι αβέβαιο πόσο θα κρατήσει οποιαδήποτε συμφιλίωση με τους παραδοσιακούς.

Το χαμηλό προφίλ και οι μεταρρυθμίσεις

Ο Λέων έχει γενικά κρατήσει χαμηλό προφίλ, αλλά έχει ξεκαθαρίσει ότι οι μεταρρυθμίσεις βρίσκονται στον πυρήνα του οράματός του για την εκκλησία.

«Δεν πρέπει να κρυβόμαστε πίσω από μια ιδέα εξουσίας που πλέον δεν έχει νόημα σήμερα,» είπε σε συνέντευξή του στα Vatican Media. «Η εξουσία που έχουμε είναι για να υπηρετούμε, να συνοδεύουμε τους ιερείς, να είμαστε ποιμένες και διδάσκαλοι.»

Είναι επίσης ενεργός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχοντας μοιραστεί στο X ένα άρθρο με τίτλο: «Ο JD Vance έχει άδικο: ο Ιησούς δεν μας ζητά να κατατάξουμε την αγάπη μας προς τους άλλους.»

JD Vance is wrong: Jesus doesn't ask us to rank our love for others https://t.co/hDKPKuMXmu via @NCRonline

— Robert Prevost (@drprevost) February 3, 2025

Και πήρε το όνομα του Λέοντα ΙΓ΄, του πάπα που οι διδασκαλίες του στα τέλη του 19ου αιώνα συνέβαλαν στη θεμελίωση της σύγχρονης καθολικής διδασκαλίας για την κοινωνική δικαιοσύνη.

Το θεμελιώδες ζήτημα πίσω από αυτές τις εντάσεις, που έχει αναζωπυρώσει τις καθολικές συζητήσεις εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, είναι η αλλαγή: Τι μπορεί να αλλάξει στην εκκλησία, πώς μπορεί να αλλάξει και αν η αλλαγή καταστρέφει το depositum fidei — την παρακαταθήκη της πίστης — διασπώντας το ποίμνιο των σχεδόν 1,4 δισεκατομμυρίων πιστών.

Είτε πρόκειται για το ποιος μπορεί να χειροτονηθεί, ποιος μπορεί να κηρύξει, ποιος μπορεί να ευλογηθεί ή ποιος μπορεί να κοινωνήσει, η αλλαγή — ή «εξέλιξη», όπως προτιμά να λέει η εκκλησία — βρίσκεται πίσω από σχεδόν κάθε διαμάχη. Η πραγματικότητα είναι ότι η εκκλησία πάντοτε άλλαζε, και συνεχώς αλλάζει. Κάποιες φορές πρόκειται για αλλαγές θέσεων, όπως στο θέμα της δουλείας, της θρησκευτικής ελευθερίας ή της τοκογλυφίας. Άλλες φορές πρόκειται για πρακτικές, όπως η συμμετοχή γυναικών και κοριτσιών ως ιερόπαιδες και αναγνώστριες — κάτι που κάποτε απαγορευόταν, αλλά σήμερα είναι ευρέως διαδεδομένο.

Ωστόσο, η Καθολική Εκκλησία δίνει τεράστια σημασία στην εικόνα της αμετάβλητης, σε τέτοιο βαθμό που προτιμά να εφαρμόζει αυτό που ο Γαλλο-Γερμανός εκκλησιαστικός ιστορικός Michael Seewald αποκαλεί «απόκρυψη της καινοτομίας». Ή, όπως λένε συχνά οι γνώστες των εκκλησιαστικών πραγμάτων: όταν το Βατικανό ξεκινά μια ανακοίνωση με τη φράση «όπως η εκκλησία πάντοτε δίδασκε», τότε να περιμένετε αλλαγή. Παραδόξως, η αλλαγή είναι πράγματι μέρος της συνέχειας. «Κάποιες φορές η αλλαγή είναι απαραίτητη για να παραμείνουμε πιστοί στην παράδοση,» έγραψε ο Ιησουίτης εκκλησιαστικός ιστορικός John O’Malley. «Με αυτόν τον τρόπο, ήταν πάντα ενεργή στην εκκλησία.»

Ο Φραγκίσκος δεν άλλαξε τόσο την εκκλησία ο ίδιος — πολλοί προοδευτικοί απογοητεύτηκαν που η προώθηση των γυναικών και η αποδοχή των ομοφυλόφιλων, μεταξύ άλλων, δεν πήγαν πιο μακριά. Αντίθετα, απλώς αναγνώρισε ότι η εκκλησία είχε ήδη αλλάξει και ότι οι εντάσεις και οι διαφωνίες υπήρχαν ήδη. Ξεκίνησε τη διαδικασία της συνοδικότητας για να συμφιλιώσει την πραγματικότητα στις ενορίες με τις διδαχές των εκκλησιαστικών κειμένων.

Οι εξελίξεις στην εκκλησία

Αυτή η διαδικασία είναι γεμάτη αντιπαραθέσεις και αντιμετωπίζει πολλά εμπόδια. Αλλά έχει σχεδιαστεί για να ξεπεράσει τη διάρκεια της θητείας ενός μόνο πάπα. Ο 69χρονος Λέων είναι πιθανό να έχει μια αρκετά μακρόχρονη παποσύνη που θα εδραιώσει περαιτέρω τις διαδικασίες που ξεκίνησε ο Φραγκίσκος. Η καθολική δεξιά ίσως έχει μπροστά της έναν μακρύ πόλεμο.

Δεν είναι όμως ανάγκη να γίνει έτσι. Διακεκριμένοι ορθόδοξοι στοχαστές όπως ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ έχουν μιλήσει αναλυτικά για το πώς η εκκλησία αλλάζει και μεταρρυθμίζεται: μέσω «συνέχειας και ασυνέχειας σε διαφορετικά επίπεδα», όπως είπε σε μια ομιλία του το 2005 στη Ρωμαϊκή Κουρία. Οι συντηρητικοί πρέπει να μάθουν την αξία της διαφωνίας και ακόμη και της αμφισβήτησης. Υπό προηγούμενους πάπες που τους εξέφραζαν περισσότερο, η καθολική δεξιά απαιτούσε από τους πιστούς να συμμορφώνονται με τις παπικές δηλώσεις ή να θεωρούνται «κακοί» καθολικοί. Αλλά τώρα που βρίσκονται σε μια εκκλησία με πάπες που διαφωνούν μαζί τους, βρίσκονται σε αδιέξοδο. Όριζαν τη διαφωνία ως λανθασμένη, άρα πρέπει να φταίει ο πάπας. Είναι ένα τρομερό αδιέξοδο.

Το άλλο μάθημα που μπορούν να πάρουν οι συντηρητικοί είναι η αξία της ποικιλομορφίας. Είναι μια φορτισμένη έννοια στο σημερινό πολιτικό κλίμα, αλλά στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας εκκλησίας με τεράστια ποικιλία και πολυπλοκότητα, η αποδοχή της είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσει η εκκλησία να αναπτυχθεί και να παραμείνει ενωμένη. «Η ενότητα της εκκλησίας είναι θέλημα του Χριστού· μια ενότητα που δεν σημαίνει ομοιομορφία, αλλά σταθερή και βαθιά κοινωνία μέσα στην ποικιλομορφία,» είπε αυτή την εβδομάδα ο Καρδινάλιος Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε, κάθε άλλο παρά προοδευτικός, στο κήρυγμά του πριν οι καρδινάλιοι μπουν στην Καπέλα Σιστίνα για την ψηφοφορία.

Αυτός είναι ο δρόμος, και πάντα ήταν. «Δοκιμάστε τα πάντα, κρατήστε ό,τι είναι καλό,» είπε ο Άγιος Παύλος στους Θεσσαλονικείς. Δούλεψε για την πρώτη εκκλησία, και δεν θα υπήρχε καλύτερη μαρτυρία στον σημερινό φυλετικό και πολωμένο κόσμο από μια παγκόσμια εκκλησία, πιο ποικιλόμορφη από ποτέ στις εκφράσεις της, αλλά ενωμένη στην καρδιά και το πνεύμα, καταλήγει το άρθρο.

Διαβάστε επίσης:

Πάπας Λέων ο 14ος: Το «άγνωστο» προφίλ του νέου Ποντίφικα – Η διπλή υποκοότητα, τα μαθηματικά και η αγάπη για το τένις

Ζελένσκι μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με Τραμπ: Το Κίεβο έτοιμο για «οποιοδήποτε σχήμα» διαπραγματεύσεων με τη Μόσχα

Αμερικανοί βουλευτές σε επιστολή τους στον Τραμπ εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τις απειλές Ερντογάν σε Ελλάδα και τη «Γαλάζια Πατρίδα»