Την ώρα που ο πληθωρισμός επιμένει και τα νοικοκυριά ασφυκτιούν, νέα μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος υπογραμμίζει το αυτονόητο: η μείωση του ΦΠΑ δεν αρκεί για να συγκρατήσει τις τιμές. Και δεν φταίει μόνο ο ΦΠΑ.

Στο πιο πρόσφατο τεύχος του «Οικονομικού Δελτίου» της, η Τράπεζα της Ελλάδος ανοίγει μέτωπο με την –συχνά προτεινόμενη– επιλογή της οριζόντιας μείωσης των συντελεστών ΦΠΑ ως βασικό αντίδοτο στην ακρίβεια. Η μελέτη των οικονομολόγων Γεώργιου Παλαιοδήμου και Δημήτρη Παπαγεωργίου προχωρά ακόμη περισσότερο: δείχνει ότι, αν δεν υπάρξει συνοδευτικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων που να ενισχύει τον ανταγωνισμό και να άρει τις στρεβλώσεις στην αγορά, το όφελος από μια μείωση ΦΠΑ φτάνει στον τελικό καταναλωτή κουτσουρεμένο – και με μεγάλη καθυστέρηση.

Το βασικό εύρημα της μελέτης είναι ξεκάθαρο: η μείωση του ΦΠΑ στη λιανική μετακυλίεται στις τιμές κατά μόλις 19%-25% σε ορίζοντα ενός έτους. Δηλαδή, το μεγαλύτερο μέρος του δημοσιονομικού κόστους παραμένει «μπλοκαρισμένο» στην αλυσίδα παραγωγής και εμπορίας. Το αποτέλεσμα: το τελικό όφελος για τον καταναλωτή είναι περιορισμένο και ασθενές.

Και αυτό, σε αντίθεση με τη γενικευμένη εντύπωση ότι η μείωση ενός έμμεσου φόρου, όπως ο ΦΠΑ, περνάει απευθείας στις τελικές τιμές των προϊόντων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερευνητές εντοπίζουν σημαντική διαφορά στην αποτελεσματικότητα του μέτρου ανάλογα με τη διάρκειά του: οι μόνιμες μειώσεις ΦΠΑ είναι διπλάσιας αποτελεσματικότητας σε σχέση με τις προσωρινές. Ο λόγος είναι απλός: όταν οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι αγορές γνωρίζουν ότι μια παρέμβαση είναι μόνιμη, ενσωματώνουν τα δεδομένα της στη συμπεριφορά τους. Δημιουργούνται σταθερές προσδοκίες και μεγαλύτερη αξιοπιστία για την οικονομική πολιτική.

Αντίθετα, όταν η μείωση του ΦΠΑ παρουσιάζεται ως ένα εφήμερο μέτρο «ανάσας» ή επικοινωνιακής διαχείρισης της πίεσης στα ράφια, οι επιχειρήσεις δεν σπεύδουν να μειώσουν τις τιμές τους. Ούτε οι καταναλωτές αλλάζουν τον τρόπο κατανάλωσής τους.

Ο ρόλος της αγοράς – Σκιά στις μεταρρυθμιστικές αδράνειες

Η έρευνα της ΤτΕ ρίχνει φως και σε έναν άλλο παράγοντα που μέχρι σήμερα σπάνια συζητείται: τη δομή της αγοράς. Όπως τονίζεται, οι αποπληθωριστικές επιδράσεις της μείωσης ΦΠΑ είναι ισχυρότερες σε οικονομίες με ανταγωνιστικές αγορές. Εκεί όπου οι επιχειρήσεις πιέζονται από την ανάγκη να κρατήσουν τις τιμές χαμηλά, η μείωση των φόρων αντανακλάται άμεσα στις τιμές των προϊόντων.

Αντίθετα, σε οικονομίες με ολιγοπωλιακή διάρθρωση, αδύναμη εποπτεία ή περιορισμένο αριθμό παικτών στην αλυσίδα εφοδιασμού, η μείωση των φόρων δεν φτάνει ποτέ στον τελικό καταναλωτή. Στην καλύτερη περίπτωση, μετατρέπεται σε «ανάσα» για τα περιθώρια κέρδους των μεσαίων κρίκων. Όχι για το πορτοφόλι του πολίτη.

Η επισήμανση αυτή αποκτά ιδιαίτερο βάρος στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου εδώ και χρόνια καταγράφονται ελλείψεις ανταγωνισμού σε κρίσιμους τομείς της κατανάλωσης: από τα τρόφιμα και τα καύσιμα μέχρι τα είδη πρώτης ανάγκης.

Η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει ότι μόνο ένα ολοκληρωμένο πλέγμα πολιτικών μπορεί να στηρίξει την αποκλιμάκωση των τιμών. Η μείωση του ΦΠΑ μπορεί να είναι χρήσιμο εργαλείο, αλλά δεν αρκεί από μόνη της. Χρειάζονται παράλληλες μεταρρυθμίσεις που να ανοίγουν τις αγορές, να περιορίζουν τις στρεβλώσεις, να ενισχύουν την εποπτεία και να διασφαλίζουν τον υγιή ανταγωνισμό.

Διαβάστε επίσης:

Βαθαίνει η στεγαστική κρίση: Στη χειρότερη θέση η Ελλάδα στην ΕΕ στο κόστος στέγασης – Στοιχεία-σοκ από την ΤτΕ

Κομισιόν: Στις κυβερνήσεις το μπαλάκι των… μειωμένων επιδοτήσεων – «Ξηλώνει» την ΚΑΠ η φον ντερ Λάιεν, στα κάγκελα οι αγρότες

70.000 όμηροι δανειολήπτες ελβετικού φράγκου: Λύση ή «νομιμοποίηση μιας απάτης» 5 δισ. ευρώ;