Σε μια χώρα με πλούσια πολιτισμική κληρονομιά και ισχυρές ιστορικές καταβολές, η Ελλάδα σήμερα μοιάζει να έχει υποκύψει σε ένα βαθύ, συστημικό τέλμα.

Η διαφθορά δεν είναι πια ένα μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά μια χρόνια κατάσταση που έχει ενσωματωθεί στη λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος. Τα σκάνδαλα διαδέχονται το ένα το άλλο με ρυθμό που δεν αφήνει περιθώριο για ανάσα: υποκλοπές, απευθείας αναθέσεις, υπερτιμολογήσεις έργων, παραγραφές σκανδάλων, ευνοιοκρατία και αναξιοκρατία.

Το τραγικότερο όλων, όμως, δεν είναι η ύπαρξη της διαφθοράς. Αυτό είναι δεδομένο σε κάθε κοινωνία σε κάποιο βαθμό. Το ανησυχητικό είναι η παθητικότητα με την οποία πλέον η ελληνική κοινωνία την αντιμετωπίζει. Η συλλογική ανοχή, η έλλειψη αντίδρασης, η γενικευμένη συγκάλυψη, η απάθεια. Ένα είδος κοινωνικής αλλοτρίωσης έχει διαποτίσει τον δημόσιο βίο, όπου η αδικία δεν προκαλεί οργή, αλλά αδιαφορία, ή χειρότερα, σιωπηρή αποδοχή.

Στο κέντρο αυτού του ηθικού εκφυλισμού βρίσκεται η προκλητική σιωπή της Ελληνικής Δικαιοσύνης. Ο θεσμός που κάποτε θεωρούνταν ο ακρογωνιαίος λίθος του κράτους δικαίου, έχει απωλέσει το ηθικό του πλεονέκτημα. Υποθέσεις με έντονο πολιτικό και οικονομικό βάρος παραμένουν στο σκοτάδι, καθυστερούν ή καταλήγουν σε ατιμωρησία. Δικαστές σιωπούν εκεί που θα έπρεπε να βροντοφωνάξουν. Το αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών προς τη δικαιοσύνη διαβρώνεται καθημερινά, με τα αποτελέσματα να είναι ορατά: καμία προσδοκία για απονομή δικαίου, καμία ελπίδα για κάθαρση.

Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αναλαμβάνει το έργο που θα έπρεπε κανονικά να φέρει εις πέρας το εσωτερικό δικαστικό σύστημα. Ερευνά, αποκαλύπτει, διώκει υποθέσεις διασπάθισης δημοσίου και ευρωπαϊκού χρήματος, προκαλώντας συχνά έντονη αμηχανία στο εσωτερικό της χώρας. Η υποκατάσταση αυτή δεν είναι μόνο θεσμικά προβληματική· είναι και βαθύτατα εξευτελιστική για ένα κράτος μέλος της ΕΕ που επιμένει να αποκαλείται “κράτος δικαίου“.

Η ελληνική πολιτεία, αντί να θωρακίσει την αυτονομία και αποτελεσματικότητα των εγχώριων μηχανισμών ελέγχου, επιλέγει την αδράνεια. Αντί να ενισχύσει τη διαφάνεια, προτιμά τη συσκότιση. Αντί να ενθαρρύνει τη λογοδοσία, επενδύει στη λήθη.

Το πιο τραγικό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης δεν είναι μόνο η πολιτική ή θεσμική σήψη, αλλά η ηθική παραίτηση της κοινωνίας. Το σύστημα ατιμωρησίας έχει καταφέρει να μεταμορφώσει τη διαφθορά από σκάνδαλο σε κανονικότητα.

Η αποπολιτικοποίηση των πολιτών δεν είναι πια μόνο αντίδραση στην προδοσία των θεσμών, αλλά δείκτης μιας βαθύτερης ηττοπάθειας. Κανείς δεν περιμένει τίποτα, κανείς δεν ελπίζει σε τίποτα – και αυτή η σιωπή είναι η μεγαλύτερη ήττα.

Κι όμως, ακόμα και μέσα σε αυτό το σκοτεινό τοπίο, υπάρχουν ενδείξεις μιας νέας δυναμικής. Παρά τη γενικευμένη απάθεια, υπάρχουν ακόμα φωνές και δυνάμεις που προτείνουν ένα διαφορετικό μέλλον. Νέοι άνθρωποι, καταρτισμένοι, με διεθνή εμπειρία και ευρωπαϊκή κουλτούρα, επιδιώκουν να επαναφέρουν την έννοια της πολιτικής με περιεχόμενο. Διεκδικούν θεσμική επανεκκίνηση, πραγματική διαφάνεια, αξιοκρατία, και κράτος δικαίου, όχι στα λόγια αλλά στην πράξη.

Μέσα από την κοινωνική καινοτομία, την ενεργή συμμετοχή και τον πολιτικό αναπροσανατολισμό, σχηματίζεται ένα υπόστρωμα αλλαγής που μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας ουσιαστικής ευρωπαϊκής σύγκλισης, όχι μόνο σε όρους ανάπτυξης, αλλά και στο πεδίο των θεσμών, της πολιτικής ηθικής και της δημοκρατικής ωριμότητας.

Αν η κοινωνία βρει τη δύναμη να τους εμπιστευτεί και να τους αναδείξει, τότε ίσως η Ελλάδα να μπορέσει ξανά να βαδίσει προς μια ουσιαστική ευρωπαϊκή σύγκλιση, όχι μόνο σε αριθμούς, αλλά κυρίως σε αξίες.

*Μέλος Εκτελεστικού Γραφείου Κίνημα Δημοκρατίας

Διαβάστε επίσης:

Είναι η γενοκτονία, ηλίθιοι…

Η συλλογική τιμωρία δεν είναι ούτε νόμιμη ούτε «ηθική»

Στο «τσίρκο» της Βουλής οι ρόλοι ήταν μοιρασμένοι: Οι μεταμφιεσμένοι «κλόουν» ψήφιζαν, οι «ακροβάτες» χειροκροτούσαν και η αλήθεια εξαφανιζόταν