«Είμαι πεπεισμένος ότι θα γίνω κάποια αξία. Θα εγκληματίσετε αν θελήσετε να με αναγκάσετε να ακολουθήσω άλλο κλάδο. Δε θα τον αγαπήσω ποτέ και θα μείνω μια μετριότης, ενώ εμένα η φιλοδοξία μου είναι να γίνω μεγάλος.»

Τα λόγια αυτά γράφει ο Γεώργιος Παπανικολάου στον πατέρα του, που επιθυμούσε να τον δει αποκατεστημένο επαγγελματικά στον τόπο καταγωγής του, την Κύμη , σε αντίθεση με τον δικό του διακαή πόθο να αφοσιωθεί στην έρευνα, σε μία από τις 120 επιστολές που αποτυπώνουν όλη την πορεία της ζωής και της καριέρας του σπουδαίου γιατρού και ερευνητή.

Το πολύτιμο και μοναδικό αυτό αρχείο παραδόθηκε στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης προς φύλαξη από την ανιψιά του, Ολγα Σταματίου, παρουσία μελών της οικογένειάς του.

Ο πρωτοπόρος γιατρός, βιολόγος και ερευνητής, δημιουργός της μεθόδου πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας, γνωστής ως Τεστ Παπ, που συνέβαλε στην σωτηρία εκατομμυρίων γυναικών στον κόσμο, αποτυπώνει τις σκέψεις του και την προσωπικότητά του σε μια σειρά από επιστολές  προς τους γονείς και την οικογένειά του, την αδελφή του, φίλους και συναδέλφους του. Η πρώτη ξεκινάει το 1897, έναν χρόνο πριν εισαχθεί στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του και η τελευταία το 1961, λίγους μήνες πριν τον αιφνίδιο θάνατό του και ενώ είχε ήδη μετακομίσει στο Miami της Florida, όπου θα αναλάμβανε τη διεύθυνση μεγάλου ερευνητικού κέντρου για τον καρκίνο που αργότερα  ονομάστηκε προς τιμή του Ινστιτούτο Καρκινικών Ερευνών Παπανικολάου.

Οι επιστολές διατρέχουν την περίοδο που ήταν φοιτητής στην Αθήνα και αργότερα στη Γερμανία, στη συνέχεια στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό, όπου εργάστηκε και φτάνουν ως τη Νέα Υόρκη, το New York Hospital και το Cornell Medical College , όπου ήταν ερευνητής.

Το αρχείο παραδόθηκε στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από την ανιψιά τού Γιώργου Παπανικολάου, Ολγα Σταματίου, εγγονή της αδελφής του, Νίνας.

«Θεωρήσαμε ότι το Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης είναι ο κατάλληλος χώρος για τη φύλαξη του αρχείου, το οποίο για εμένα έχει τεράστια συναισθηματική αξία», ανέφερε η Ολγα Σταματίου κατά την παράδοση του αρχείου. «Ο θείος μου ήταν ένας πραγματικός διανοούμενος που διάβαζε φιλοσοφία, αγαπούσε πολύ τον Νίτσε και ήταν θερμός υποστηρικτής του δημοτικισμού. Δεν ήταν αφοσιωμένος μόνο στην επιστήμη του, αλλά  αγαπούσε την τέχνη και ειδικά την κλασική μουσική. Θυμάμαι ότι άκουγε καθημερινά και στην κυριολεξία τον απορροφούσε, καθώς αντηχούσε σε όλο το σπίτι.»  

Στην τελετή παράδοσης παρευρέθηκαν και άλλα μέλη την οικογένειας του Γιώργου Παπανικολάου, οι  ανιψιές του Γιούλη Κόκκορη, η Νίνα Σταματίου-Κωτσάκη και η Αννα Παγκάλου.

Η Πρόεδρος και Γενική Διευθύντρια του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, Ξένια Καλδάρα, ανέφερε παραλαμβάνοντας το αρχείο: «Είναι ιδιαίτερη η τιμή για εμάς να παραλαμβάνουμε το αρχείο ενός από τους μεγαλύτερους ερευνητές του 20^ου αιώνα. Πρόκειται για ένα αρχείο ιστορικής σημασίας  που αφορά τη σπουδαία αυτή προσωπικότητα με διεθνή ακτινοβολία, η συμβολή του οποίου υπήρξε καθοριστική για την ανθρωπότητα. Η διαφύλαξή του και η δυνατότητά του να γίνει προσβάσιμο στο ευρύ κοινό δεν αποτελούν μόνο φόρο τιμής στο έργο του και υποχρέωσή μας, αλλά και πολύτιμη παρακαταθήκη γνώσης για τις επόμενες γενιές. Ευχαριστούμε όλους όσοι συνέβαλαν στη διάσωση και την παράδοσή του.»

Μία από τις ανιψιές τού Γιώργου Παπανικολάου, η Γιούλη Κόκκορη, οδοντίατρος, η οποία δημιούργησε το 2012, με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατό του μια ιστοσελίδα αφιερωμένη σε εκείνον  ( www.dr-pap.com),  θυμάται: «Ο θείος Γιώργος ήταν ο μύθος για την οικογένειά μου. Ηταν ο άνθρωπος και ο επιστήμονας που με το έργο του τίμησε την οικογένεια, την Κύμη-τόπο καταγωγής του- και την ανθρωπότητα ολόκληρη. Γι’αυτό και όλοι νιώθουμε περήφανοι γι’ αυτό. Σε εμάς, τους συγγενείς που ζούσαμε στην Ελλάδα, έφτανε πάντοτε ο απόηχος της μεγαλοσύνης και της φήμης του.»

Η Ολγα Σταματίου , ως μεγαλύτερη, έχει περισσότερες αναμνήσεις από εκείνον: «Ήταν τη δεκαετία του ’50. Η οικογένειά μου ζούσε στο Long Island, δίπλα στον γιατρό Γιώργο Παπανικολάου, θείο μου, αδελφό της γιαγιάς μου Νίνας και τη γυναίκα του, τη θεία Μάχη. Θυμάμαι τον θείο Γιώργο πάνοτε άψογα ντυμένο, με γραβάτα και κοστούμι. Του άρεσε να ντύνεται ωραία, αγαπούσε τους ανθρώπους, τη ζωή. Επίσης του άρεσε πολύ να παίζει χαρτιά, αλλά είχε και πολύ χιούμορ. Θυμάμαι ένα βράδυ που η μητέρα ήταν έτοιμη να γεννήσει την αδελφή μου και ο θείος Γιώργος λέει στον πατέρα μου, πες στη Μαίρη να περιμένει, πρέπει να τελειώσουμε το παιχνίδι μας.»

Θυμάται επίσης για τη σύζυγο τού Γιώργου Παπανικολάου, Μάχη Μαυρογένους, ότι ήταν απασχολημένη με το σπίτι και πάντοτε περιποιείτο τον «θείο Γιώργο» που δεν έπρεπε να έχει κανενός είδους περισπάσεις, όταν δούλευε. Ασχολείτο πολύ με τον κήπο της στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο της, καθώς τις περισσότερες ώρες ακολουθούσε το αυστηρό πρόγραμμα τού συζύγου της, βοηθώντας τον στην έρευνα. Ηταν εκείνη που τον στήριξε σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του και έμεινε στην Αμερική μέχρι το τέλος της ζωής της , διαφυλάσσοντας το σπουδαίο έργο του.

Επιστολή προς τους γονείς του 4/10/1910

«Διατήρησις υψηλοτέρων ιδανικών είναι δυστυχώς αδύνατος εις τον τόπον αυτόν και όλα τα επαγγέλματα έχουν μόνον ένα σκοπόν: το χρηματίζεσθαι. Εγνώρισα εκ του πλησίον όλους τους επιστήμονας και είδα ότι κανείς δεν στέκεται εις το ύψος ενός αληθινού σοφού, διά τον οποίον η επιστήμη δεν είναι βιοποριστικόν επάγγελμα, αλλά ανάγκη και σκοπός της ζωής. Εις αυτόν τον τόπον είδα ευθύς ότι μου είναι αδύνατον να ζήσω και δι’ αυτό απεφάσισα, καταπνίγων όλα τα αισθήματα της αγάπης και της νοσταλγίας, να ζητήσω καταφύγιον εις μίαν οιανδήποτε από τας χώρας εκείνας, όπου όλαι αι εκφάνσεις της ζωής έχουν φθάσει εις υψηλοτέραν εξέλιξιν και όπου η επιστήμη απολαύει κάπως μεγαλυτέρας τιμάς.»

Επιστολή προς την αδελφή του 6/10/1910

«Στο γάμο μου δεν κάλεσα κανέναν, γιατί ήξευρα πως όλοι θα ήσαν εναντίον ενός τέτοιου τολμήματος. Όλοι θα ελάμβαναν περισσότερο οικονομικά και και οικογενειακά ζητήματα υπ’ όψιν , ενώ εγώ πιστεύω πως σ’ αυτάς τας περιστάσεις τα σπουδαιότερα είναι τα ψυχολογικά. Άλλως τε θα ήμουν ασυνεπής προς τον εαυτό μου , γιατί σήμερα πιστεύω ακραδάντως πως ο γάμος όπως γίνεται συνήθως είναι ανήθικος. Ο άντρας δεν πρέπει να πουλιέται σε μια γυναίκα και να αποβλέπη στην απόκτησι ενός χρηματικού ποσού, προωρισμένου να τον διαφθείρη, αλλά να ζητάει ένα άξιο σύντροφό του, ικανό να τον ενδυναμώση και να του ενισχύση τας δημιουργικάς και ηθικάς δυνάμεις του. Βλέπεις ότι είμαι ολίγο ιδιόρρυθμος στας ιδέας μου και γι ‘ αυτό ηναγκάσθην να ενεργήσω αυθαιρέτως.»