Ένα από τα πιο κρίσιμα κρας-τεστ για την κυβέρνηση θα είναι το θέμα της διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων που έχουν εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη ξεπερνώντας τα 41,1 δισεκατομμύρια ευρώ από 8 δισ. ευρώ που ήταν η πρόβλεψη των ίδιων των τραπεζών πριν από επτά χρόνια!

Κρίσιμο κρας-τεστ από τη στιγμή που η προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς θα μπει σε νέα βάση, με νέα αυστηρά κριτήρια που δεν θα καλύπτουν όλους ανεξαιρέτως τους δανειολήπτες.

 

Το μεγαλύτερο στοίχημα για τον Αλέξη Τσίπρα και τους υπουργούς του είναι το κατά πόσο οι όποιες αποφάσεις για τη ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων θα κινούνται στη λογική της πλήρους εξασφάλισης των οικονομικά αδυνάτων μέσα από την προστασία της πρώτης κατοικίας ή η μνημονιακή επιταγή για ρύθμιση του ασφυκτικού προβλήματος θα γίνει με γνώμονα περισσότερο το ξεκαθάρισμα – «εξυγίανση» των τραπεζών και λιγότερο την ανακούφιση χιλιάδων δανειοληπτών μέσα από μια κοινωνικά δίκαιη λύση.

 

Και πρόκειται για στοίχημα αφού το τρίτο μνημόνιο προβλέπει ότι επί της ουσίας τον πρώτο λόγο στο θέμα της διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων έχει η Τράπεζα της Ελλάδος, αφού η συμφωνία προβλέπει ότι θα έχει τον κεντρικό ρόλο στη χάραξη της στρατηγικής, στην εκπόνηση του νέου πλαισίου και στην παρακολούθηση της συμμόρφωσης από πλευράς των πιστωτικών ιδρυμάτων.

 

Ο Γιάννης Στουρνάρας, ήδη, έδωσε στη γνωστή και μη εξαιρετέα BlackRock Solutions το «πράσινο φως» για να εκπονήσει για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος το σχέδιο για τα «κόκκινα» δάνεια, πατώντας πάνω στον οδικό χάρτη που περιγράφεται στο τρίτο μνημόνιο.

Η ανάθεση στην BlackRock Solutions του ρόλου του συμβούλου στο θέμα των «κόκκινων» δανείων έγινε δεκτή με ποικίλα σχόλια στο παρασκήνιο αφού πρόκειται για θυγατρική της BlackRock, του γιγαντιαίου αμερικανικού επενδυτικού οργανισμού. Οι πληροφορίες αναφέρουν, μάλιστα, ότι το ελληνικό team συγκροτήθηκε και με πρώην στελέχη του ΤΑΙΠΕΔ.

 

Το πρόβλημα με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχει φτάσει σε οριακό σημείο αφού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τραπεζών, στα τέλη Ιουνίου ο δείκτης των «κόκκινων» δανείων έφτανε στο 35%, δείκτης που εκτοξεύθηκε μεμιάς στο 45% με την επιβολή των capital controls.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, με την επιβολή των ελέγχων κεφαλαίων, οι τράπεζες εκτιμούν ότι μόνο το 15% των ενήμερων δανειοληπτών πλήρωναν τις δόσεις τους, με το μεγαλύτερο ποσοστό των δανειοληπτών να κάνει στάση πληρωμών είτε γιατί είχε πραγματική δυσκολία να αντεπεξέλθει είτε γιατί προτίμησε να κινηθεί άκρως συντηρητικά μέχρι να δει πού θα φτάσει η ιστορία με τον έλεγχο κεφαλαίων.

 

Να σημειωθεί ότι η διευθέτηση του θέματος με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών που εκτιμάται ότι τελικά θα απαιτήσει περισσότερα από 20 δισεκατομμύρια ευρώ και, όπως διατείνονται, θα είναι και η τελευταία για τις ελληνικές τράπεζες.

Στο τρίτο μνημόνιο περιγράφονται σαφώς ο οδικός χάρτης και οι κινήσεις που απαιτούνται για τη διαχείριση του θέματος των «κόκκινων» δανείων. Οδικός χάρτης – «ναρκοπέδιο» αφού πίσω από τα χρονοδιαγράμματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το τρίτο μνημόνιο υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες πολίτες χτυπημένοι από την οικονομική κρίση, που αδυνατούν αντικειμενικά να αντεπεξέλθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις και απειλούνται ανά πάσα στιγμή να χάσουν το μοναδικό τους περιουσιακό στοιχείο, επιδεινώνοντας έτσι ακόμα περισσότερο την ποιότητα της ζωής τους. 

Όπως βέβαια υπάρχουν και δεκάδες χιλιάδες μπαταχτσήδες που κρύβονται πίσω από τις ευνοϊκές ρυθμίσεις για τους πραγματικά κοινωνικά ευάλωτους πολίτες και επωφελούνται από τον προστατευτικό νόμο σε βάρος των πραγματικά δικαιούχων.

 

Το σφιχτό χρονοδιάγραμμα του τρίτου μνημονίου προβλέπει, πάντως, ότι πρέπει να γίνουν πέντε συγκεκριμένα βήματα μέχρι και τον Ιούνιο του 2017. 

Παράλληλα, η Τράπεζα της Ελλάδος σε συνεργασία με την BlackRock Solutions, θα ακτινογραφήσουν τα δεδομένα της κάθε τράπεζας και θα προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα και ρυθμίσεις.

 

Ειδικότερα, η συμφωνία προβλέπει:

■ Έως τον Δεκέμβριο του 2015 να έχουν εντοπιστεί οι μεγαλοοφειλέτες των τραπεζών και να υπάρξει σαφής διαχωρισμός των βιώσιμων από τις μη βιώσιμες επιχειρήσεις.

■ Μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2016 θα πρέπει η Τράπεζα της Ελλάδος, σε συνεργασία με πιστωτικά ιδρύματα, να καθορίσει συγκεκριμένους στόχους για τη ρύθμιση δανείων και πλειστηριασμών. Παράλληλα, θα πρέπει να δρομολογηθεί πρόγραμμα για την αξιολόγηση των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών.

■ Έως τον Μάρτιο του 2016 να έχει δημιουργηθεί το θεσμικό πλαίσιο για τη δυνατότητα άμεσης εκκαθάρισης και πλειστηριασμού όλων των μη βιώσιμων περιπτώσεων. 

■ Έως τα τέλη Μαρτίου του 2016 η Τράπεζα της Ελλάδο0ς θα πρέπει να αναθεωρήσει τον Κώδικα Δεοντολογίας που θα περιλαμβάνει οδηγίες για ομαδικές αναδιαρθρώσεις δανείων.

■  Έως τα τέλη Ιουνίου του 2017 θα πρέπει να γίνει η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του πτωχευτικού κώδικα καθώς και η αξιολόγηση του διοικητικού συμβουλίου του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας 

 

Το μόνο σίγουρο, όπως επισήμαναν στο «Π» άνθρωποι της αγοράς, είναι ότι θα δημιουργηθεί η λεγόμενη «κακή τράπεζα», στην οποία θα συμμετέχουν και ιδιώτες και στην οποία θα μεταφερθούν όλα τα «κόκκινα» δάνεια όλων των τραπεζών. Με τον τρόπο αυτόν, οι «νοσούσες» τράπεζες εν όψει της ανακεφαλαίωσης θα μπορέσουν να ξεφορτωθούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που τους χαλάνε το ενεργητικό.

 

Η πρόταση των τραπεζών για τη δημιουργία της bad bank «πατάει» πάνω στο ιρλανδικό και το ισπανικό μοντέλο και προβάλλεται ως λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος με δανειολήπτες που χρωστούν σε περισσότερες από μία τράπεζες, πρόβλημα που σήμερα δεν αντιμετωπίζεται.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι η εμπειρία από την Ισπανία δεν είναι θετική, αφού υπολογίζεται ότι έχουν γίνει μέχρι σήμερα πάνω από 50.000 κατασχέσεις σπιτιών, ενώ, παρά τις ρυθμίσεις, τα «κόκκινα» δάνεια αυξάνονται μήνα με τον μήνα φτάνοντας πλέον στο 11% επί του συνόλου, ποσό που μεταφράζεται σε 167 δισεκατομμύρια ευρώ. 

 

Η αύξηση, μάλιστα, στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Ισπανία σημειώθηκε παρά το γεγονός ότι στο τέλος του 2012 το ποσοστό των «κόκκινων» δανείων είχε μειωθεί όταν οι τράπεζες μετέφεραν τα μη εξυπηρετούμενα στην «κακή τράπεζα» που έχει συσταθεί για τον σκοπό αυτόν.

Το μέγα θέμα, βέβαια, είναι πώς θα μπορέσει να χειριστεί η κυβέρνηση το θέμα των πλειστηριασμών και των κατασχέσεων της πρώτης κατοικίας. Και αυτό γιατί οι πληροφορίες αναφέρουν ότι δεν πρόκειται να υπάρξει στο μέλλον προστασία της πρώτης κατοικίας χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν θα υπάρξει προστασία της πρώτης κατοικίας, αλλά μέσα από ένα αυστηρό πλαίσιο που θα θέτει νέα κριτήρια και επί της ουσίας θα προστατεύει μόνον τις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες και τα νοικοκυριά που αποδεδειγμένα δεν μπορούν να καλύψουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις.

 

Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, αναμένεται να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο όρων και προϋποθέσεων που μεταξύ άλλων θα προβλέπει θέσπιση κριτηρίων για τον κατά το δυνατόν διαχωρισμό μεταξύ καλόπιστων και κακόπιστων οφειλετών καθώς και αξιοποίηση στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ για τον προσδιορισμό των λεγόμενων ευλόγων δαπανών διαβίωσης.

 

Το δείγμα γραφής που έχει δώσει, πάντως, μέχρι στιγμής η Τράπεζα της Ελλάδος με την απόφαση που έλαβε τον Μάιο του 2014, δεν είναι αισιόδοξο για τη λύση του προβλήματος αφού οι 22 ρυθμίσεις που πρότεινε προς τις τράπεζες για τη ρύθμιση δανείων, τόσο των νοικοκυριών όσο και των επιχειρήσεων, σκόνταφταν και σκοντάφτουν στην απροθυμία των πιστωτικών ιδρυμάτων να δουν το θέμα σφαιρικά και με στόχο την οριστική λύση και όχι την παράταση του προβλήματος.

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΕΚΠΟΙΖΩ, που έχει διαχειριστεί περίπου 15.000 περιπτώσεις πολιτών με «κόκκινα» δάνεια, από την πρώτη στιγμή επισήμανε ότι ακόμα και οι συντηρητικές ρυθμίσεις που προτείνονται, φρενάρουν σε τρία σημεία και συγκεκριμένα:

■ στο γεγονός ότι είναι στη διακριτική ευχέρεια της κάθε τράπεζας να αποφασίσει ποιες και πόσες ρυθμίσεις θα ακολουθήσει και με ποια κριτήρια,

■  στο ότι οι τράπεζες δεν υποχρεώνονται να συνεργαστούν μεταξύ τους για να δώσουν λύση από κοινού, τη στιγμή που, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΠΟΙΖΩ, κατά μέσο όρο οι οφειλέτες οφείλουν σε 2,8 τράπεζες και

■ στο ότι οι τράπεζες δεν υποχρεώνονται να κάνουν κινήσεις για την επίτευξη οριστικής λύσης.

 

Αυτή η τελευταία διαπίστωση της ΕΚΠΟΙΖΩ είναι άκρως σημαντική αφού η εμπειρία αποδεικνύει ότι οι τράπεζες προτιμούν να προτείνουν λύσεις βραχυπρόθεσμες με αποτέλεσμα απλώς το πρόβλημα να μεταφέρεται χρονικά ενώ παράλληλα υπάρχει διόγκωση του δανεισμού.

Ένα ακόμα σημαντικό θέμα έχει να κάνει με τις περισσότερες από 130.000 υποθέσεις «κόκκινων» δανείων που εκκρεμούν στα Ειρηνοδικεία της χώρας και αναμένεται να εκδικαστούν μέχρι το 2030! Ο φόβος στην περίπτωση αυτήν είναι μήπως οι υποθέσεις οδηγηθούν στο αρχείο με απρόβλεπτες συνέπειες για τους δανειολήπτες που είχαν ποντάρει στον νόμο Κατσέλη για τη διευθέτηση του θέματός τους.