search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 04:29
MENU CLOSE

Τα social media απέτυχαν

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1900
21-01-2016
27.01.2016 04:00
sp2101social.jpg

«Ντροπή!!!!», με τέσσερα θαυμαστικά, ήταν ένα από τα χιλιάδες σχόλια κάτω από ανάρτηση στο Facebook όπου ένας Γερμανός χρήστης έδινε την «είδηση». Μετανάστες εισέβαλαν στον ζωολογικό κήπο της πόλης Lostau, έσφαξαν μερικές κατσίκες και τις έφαγαν στον καταυλισμό προσφύγων που είχε στηθεί στην πόλη, έγραψε ο χρήστης του κοινωνικού δικτύου.

 

«Ντροπή!!!!», με τέσσερα θαυμαστικά, ήταν ένα από τα χιλιάδες σχόλια κάτω από ανάρτηση στο Facebook όπου ένας Γερμανός χρήστης έδινε την «είδηση». Μετανάστες εισέβαλαν στον ζωολογικό κήπο της πόλης Lostau, έσφαξαν μερικές κατσίκες και τις έφαγαν στον καταυλισμό προσφύγων που είχε στηθεί στην πόλη, έγραψε ο χρήστης του κοινωνικού δικτύου.
 
Η «είδηση» χτύπησε στην καρδιά των Γερμανών φορολογουμένων και των φιλόζωων, και έγινε viral ανάμεσα σε αυτούς που αντιδρούν στην είσοδο προσφύγων και μεταναστών στη Γερμανία. Με ένα τέτοιο, δυνάμει, πολυπληθές κοινό έτοιμο να αποδεχθεί για διαφορετικούς λόγους οποιαδήποτε μομφή κατά των προσφύγων, ήταν λογικό η ιστορία των – σχεδόν κανίβαλων – προσφύγων να διαδοθεί σε χρόνο ρεκόρ και να φθάσει σε εκατομμύρια Γερμανούς.
 
Το βασικό πρόβλημα δεν είναι ότι αυτή η «είδηση» έφθασε σε χρόνο ρεκόρ σε εκατομμύρια Γερμανούς, αλλά ότι ήταν ψέμα. Όχι μόνο κανείς δεν πείραξε τις κατσίκες του ζωολογικού κήπου, αλλά δεν υπάρχει καν ζωολογικός κήπος στο Lostau. «Τέτοια δημοσιεύματα κυκλοφορούν για να υποκινήσουν πάθη. Κάποιος προσπαθεί να υποκινήσει και να ερεθίσει τους πολίτες», είπε στο περιοδικό «Spiegel», ο δήμαρχος της πόλης. Και οι Γερμανοί πολίτες μοιάζουν έτοιμοι να… ερεθιστούν, από τη στιγμή που συνειδητοποίησαν ότι ο πόλεμος στη Συρία δεν είναι μακριά, δεν επηρεάζει μόνο τον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά έφθασε και στη Γερμανία. 
 
Προπαγάνδα
 
Παραπλανητικές ειδήσεις υπήρχαν πάντα και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Η διαφορά είναι ότι με τη ραγδαία ανάπτυξη των social media τέτοιες «ειδήσεις» μπορεί να κατασκευάζονται πολύ πιο εύκολα, να διαδίδονται με ραγδαία ταχύτητα και να διαμορφώνουν ένα τοπίο «ενημέρωσης» ευεπίφορο στην προπαγάνδα, τις θεωρίες συνωμοσίας και την παραπληροφόρηση. Και αυτή η παραπληροφόρηση έχει πολιτικά χαρακτηριστικά και ευνοεί συγκεκριμένες πολιτικές ομάδες. 
 
Πριν από μερικά χρόνια η συζήτηση για τη δυνατότητα των κοινωνικών δικτύων να βελτιώσουν το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου, να μπουν στον διάλογο ομάδες και απόψεις που ήταν αποκλεισμένες από τα παραδοσιακά media και να ακουστεί η αυθεντική άποψη των πολιτών, είχε δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες. Προσδοκίες που πυροδοτήθηκαν από τη μυθολογία της τεράστιας σημασίας που αποδόθηκε στα κοινωνικά δίκτυα κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης. 
 
Το βασικό ζήτημα, σύμφωνα με την άποψη που θεωρεί ότι τα social media δεν κατάφεραν να βελτιώσουν την ποιότητα της δημοκρατίας, δεν είναι η ποσότητα της πληροφορίας που κυκλοφορεί, αλλά ο θεσμικός χαρακτήρας που προσλαμβάνει η παραγωγή και η διακίνηση της πληροφορίας και η ολοένα και πιο συγκεντρωτική δομή της συγκεκριμένης αγοράς, σε συνδυασμό με κυβερνητικές πολιτικές που μπορούν και καθορίζουν αυτή τη δομή.
 
Ταυτόχρονα υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τα social media και γενικότερα το διαδίκτυο δεν κατάφεραν να επιτελέσουν τον ρόλο που τους αποδόθηκε κατά την πρώτη περίοδο της ανέλιξής τους. Το διαδίκτυο δεν κατάφερε να αποτελέσει ένα εναλλακτικό τοπίο διεξαγωγής του κοινωνικού διαλόγου για συγκεκριμένους λόγους.
 
Το πρώτο βασικό ζήτημα είναι ο ψηφιακός αποκλεισμός. Ακόμη και σήμερα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο και κατά συνέπεια η πρόσβαση στον διάλογο δεν είναι ανοιχτή. Η αυξανόμενη παρουσία των παραδοσιακών media τείνει να περιορίσει άλλες εναλλακτικές δομές ενημέρωσης και μεμονωμένες φωνές, ιδιαίτερα όταν οι χρήστες βασίζονται σε μηχανές αναζήτησης όπως η Google. 
 
Τα διαδραστικά εργαλεία που παρέχονται δεν χρησιμοποιούνται στον βαθμό που συνήθως οι περισσότεροι θεωρούμε και όταν χρησιμοποιούνται δεν φαίνεται ότι κυριαρχεί ο λογικός διάλογος. 
 
Οι διαδικτυακές κινήσεις πολιτών δεν έχουν δυναμική να παρακινήσουν μεγάλες μερίδες πολιτών και δεν μπορούν και να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις. Αυταρχικά καθεστώτα μπορούν και θέτουν περιορισμούς στη διακίνηση της πληροφορίας και ελέγχουν τις επικοινωνίες των πολιτών. Τέλος, το διαδίκτυο είναι γεμάτο με φήμες και καθοδηγούμενη πληροφόρηση.
 
Η συζήτηση για το κατά πόσο το διαδίκτυο και τα social media μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση του δημοκρατικού διαλόγου έχει κλείσει και το πόρισμα τονίζει με βεβαιότητα ότι τα κοινωνικά δίκτυα απέτυχαν να διαδραματίσουν έναν τέτοιο ρόλο.
 
Τώρα, όμως, σε μία ήπειρο που βράζει από την οικονομική κρίση και το μεγάλο κύμα προσφύγων, η συζήτηση που τουλάχιστον φαίνεται να ανοίγει είναι κατά πόσο θα μπορούσε να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις και η ζημιά. Πώς θα μπορούσε να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη κυκλοφορία του λόγου που παράγει μίσος, ξενοφοβία και ρατσισμό, που τροφοδοτείται από ψέματα, μισές αλήθειες, πλαστά στοιχεία και μύθους που σαρώνουν τα social media και διαμορφώνουν κλίμα.
 
Ψεύτικες ιστορίες
 
Καθημερινά τουλάχιστον εννέα ψεύτικες ιστορίες κατά των μεταναστών γίνονται viral. 
 
Η περίπτωση του ζωολογικού κήπου του Lostau δεν είναι η μοναδική που στρέφεται κατά των μεταναστών. Ιστορίες με πρόσφυγες που αγοράζουν με τα λεφτά των Γερμανών φορολογουμένων «πανάκριβα αθλητικά παπούτσια, όπου μία ανύπαντρη Γερμανίδα μητέρα δεν θα μπορούσε να πάρει ποτέ για το παιδί της», ιστορίες που στηλιτεύουν τα «ακριβά γούστα των προσφύγων» έχουν μεγάλη πέραση και κερδίζουν πολλά like. 
 
Πολλά περισσότερα, όμως, κερδίζουν τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης και των βιασμών Γερμανίδων από πρόσφυγες. Και είναι λογικό, γιατί εντάσσονται σε μία προσπάθεια να εμφανιστούν οι πρόσφυγες ως ο άλλος, ο διαφορετικός, ο ξένος εισβολέας που απειλεί τη μητέρα, την κόρη, την ψυχή της Γερμανίας. 
 
Βασικός στόχος αυτών των αναρτήσεων, να εμφανίσουν τον «αντίπαλο» ικανό να κάνει το χειρότερο, όπως η φωτογραφία ενός γάμου στη Γάζα, όπου απεικόνιζε ενήλικες γαμπρούς να προχωρούν κρατώντας από το χέρι τα παρανυφάκια. Στο διαδίκτυο, όμως, μεταδόθηκε με λεζάντα που υποστήριζε ότι μουσουλμάνοι παιδεραστές χρηματοδοτούνταν από τη Χαμάς για να παντρεύονται ανήλικα κορίτσια.
 
Η παραπληροφόρηση είναι ιδιαίτερα έντονη και στα ελληνικά social media. Αν και ένας από τους πιο διαδεδομένους αστικούς μύθους ξεκίνησε από κυριακάτικη εφημερίδα, η ιστορία με τους χρυσαυγίτες που βοηθούσαν τις γιαγιάδες να βγάλουν λεφτά από τα ΑΤΜ, εξαιτίας της μεγάλης παραβατικότητας των μεταναστών, έκανε τεράστια… καριέρα στο διαδίκτυο. 
 
Τις ελληνικές απάτες στα social media τις γνωρίζει πολύ καλά ο Θεόδωρος Δανιηλίδης, ιδρυτής του site Greek Hoaxes, ο οποίος είναι αποφασισμένος, όχι να αποκαλύψει όλες τις απάτες του διαδικτύου – αυτό, όπως λέει, είναι αδύνατο –, αλλά να στείλει ένα μήνυμα προς τους χρήστες να είναι περισσότερο υποψιασμένοι. 
 
Ο Θ. Δανιηλίδης, μιλώντας στο «Π», τονίζει ότι αποφάσισε να φτιάξει ένα site που θα ανεβάζει όλα όσα από τα ψέματα του διαδικτύου πέφτουν στην αντίληψη του ίδιου και των συνεργατών του, επειδή βαρέθηκε να εξηγεί στους φίλους στο Facebook γιατί οι αναρτήσεις τους είναι ψεύτικες. 
 
«Όλοι την πατάμε με τις απάτες στο διαδίκτυο», λέει και περιγράφει μία απίστευτη «είδηση» που έγινε ερώτηση στη Βουλή της Αυστραλίας. Ο βουλευτής ρώτησε την κυβέρνηση εάν έχουν ληφθεί μέτρα για τις βλαβερές επιπτώσεις του διυδρογονικού μονοξειδίου. Ο βουλευτής έπεσε θύμα, δεν κατάλαβε ότι ο ευφάνταστος συντάκτης της φάρσας βρήκε απλώς έναν τρόπο να περιγράψει ως δηλητήριο το νερό, η μοριακή δομή του οποίου αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα οξυγόνου (Η2Ο). 
 
Πολλές από τις απάτες του διαδικτύου είναι ακίνδυνες και, όπως η περίπτωση του Αυστραλού βουλευτή, προκαλούν γέλιο. Τα πράγματα όμως γίνονται πολύ πιο σοβαρά, μας λέει ο Θ. Δανιηλίδης, όταν οι απάτες αφορούν θέματα υγείας, όπως «οι χιλιάδες αναρτήσεις για τα εμβόλια που έχουν οδηγήσει στη δημιουργία ομάδων κατά των εμβολίων» και είναι πιθανό, όπως λέει, «να επηρεαστούν γονείς από τέτοιες αναρτήσεις». Πολύ σοβαρές επίσης κρίνονται και οι εκατοντάδες προπαγανδιστικές αναρτήσεις από άτομα και ομάδες που θέλουν απλώς να εξυπηρετήσουν τους πολιτικούς τους σκοπούς.
 
Ποιος διαδίδει συνειδητά τους μύθους
 
Ένα από τα μεγαλύτερα όπλα αυτών που παράγουν και διαδίδουν μύθους είναι ότι πολύ σπάνια θα μπει κάποιος στη διαδικασία να ψάξει στο διαδίκτυο τα ίχνη και να φθάσει στην πηγή του μύθου. Το «Spiegel» το έκανε και αποκάλυψε ότι πηγή της «είδησης» για τη σφαγή των κατσικιών στον ζωολογικό κήπο του Lostau ήταν μία σελίδα του Facebook ενός άνδρα με το όνομα Peter Knoche, αναπληρωτή εκπροσώπου Τύπου του ακροδεξιού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), στην πόλη Βούπερταλ.
 
Όταν αποκαλύφθηκε η απάτη, ο Knoche, γράφει το «Spiegel», ο εκπρόσωπος του AfD, έσβησε την ιστορία από τον «τοίχο» του και σε ερώτηση υποστήριξε ότι του το είπε ένας φίλος του, επίσης μέλος του AfD. Έπειτα από πιέσεις για να αποκαλύψει το συνειδητό ψέμα, ο Knoche είπε ότι ο φίλος του έκανε λάθος, δεν μιλούσε για τον ζωολογικό κήπο του Lostau, αλλά για έναν ζωολογικό κήπο σε μία πόλη 60 χιλιόμετρα από το Lostau, το Halberstadt. Φυσικά και ο διευθυντής του ζωολογικού κήπου του Halberstadt διέψευσε ότι υπήρχε τέτοιο περιστατικό και διαβεβαίωσε ότι όλες οι κατσίκες είναι πολύ καλά στην υγεία τους. Ο διευθυντής είχε ακούσει την ιστορία με τις κατσίκες και τους μετανάστες, αλλά με διαφορετική εκδοχή. Είχε διαβάσει ότι η σφαγή των ζώων είχε γίνει στο Erfurt, όπου φυσικά και εκεί δεν έλειπε κανένα ζώο.
 
«Αυτή είναι μία πολύ συνηθισμένη πρακτική», είπε στο περιοδικό ο Andre Wolf, ιδρυτής πλατφόρμας στην Αυστρία που μάχεται τη διαδικτυακή απάτη. 
 
Μόλις αποδειχθεί ότι μία ιστορία είναι κατασκευασμένη, θα εμφανιστεί με παραλλαγές σε κάποιο διαφορετικό μέρος. «Μερικές ιστορίες είναι σαν παλιοί γνωστοί. Επανεμφανίζονται κάθε λίγες εβδομάδες ή μήνες από τα βάθη του διαδικτύου», λέει. Τον ίδιο και τους εθελοντές που βοηθούν στην αποκάλυψη της απάτης στο διαδίκτυο τούς απασχολεί η μεγάλη έκταση που έχει λάβει η παραπληροφόρηση σχετικά με τους πρόσφυγες. «Οι κακές φήμες για τους πρόσφυγες έχουν απογειωθεί, υπήρξαν μέρες που σε λίγες ώρες αποκαλύψαμε εννέα τέτοιους μύθους».
 
Και αυτές οι «ειδήσεις» είναι καλοδουλεμένες. Κάποιες χρησιμοποιούν παλιές φωτογραφίες ή βίντεο για να δώσουν αξιοπιστία. Σε μία περίπτωση ο Wolf βρήκε μία φωτογραφία με ένα κοριτσάκι σε ακροδεξιά σελίδα που ισχυριζόταν ότι Άραβες το έδειραν επειδή είχε γαλάζια μάτια. Η ίδια φωτογραφία είχε χρησιμοποιηθεί πολλές φορές σε διαφορετικές περιπτώσεις, αλλά πάντα για ρατσιστικούς σκοπούς. 
Οι πλαστές φωτογραφίες είναι κάτι πάρα πολύ συνηθισμένο στα θέματα που κυκλοφορούν στα social media και παρουσιάζονται ως πραγματικές, λέει ο Θεόδωρος Δανιηλίδης και πιστεύει ότι το διαδίκτυο πρέπει να παραμείνει ένας χώρος ελεύθερης διακίνησης ιδεών, αλλά, όπως τονίζει, η παραπληροφόρηση έχει αντίθετα αποτελέσματα. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι συνωμοσιολόγοι και η προπαγάνδα έχουν αρχίσει να κυριαρχούν στα κοινωνικά δίκτυα και φαίνεται ότι όσο πιο παλαβή και όσο πιο ψεύτικη είναι μία «είδηση» τόσο περισσότερο αναπαράγεται.
 
Έλεγχοι σε ρατσιστικές αναρτήσεις
 
Στη Γερμανία οι αρχές έχουν αρχίσει να ψάχνουν τα ίχνη των ξενοφοβικών αναρτήσεων και των φημών που κατακλύζουν τα κοινωνικά δίκτυα και σελίδες του διαδικτύου. Συχνά η έρευνα τους οδηγεί σε forums ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων κομμάτων. 
 
Ένα από τα θέματα που έχουν μεγάλη «αποτελεσματικότητα» αφορά τους βιασμούς. Η αστυνομία βρήκε τα ίχνη μιας ανάρτησης που μιλούσε για τον ομαδικό βιασμό μιας 17χρονης στην πόλη Lünen από μία ομάδα ξένων και πηγή της «είδησης» ήταν ένα forum ακροδεξιών με σχέσεις με το νεοναζιστικό κόμμα της Γερμανίας. Το περιστατικό δεν συνέβη ποτέ, όμως με κάθε νέο ποστ κέρδιζε όλο και μεγαλύτερη δύναμη και τα σχόλια μετά από κάθε αναπαραγωγή γίνονταν όλο και πιο σκληρά. 
 
Τα περιστατικά είναι ψεύτικα, το μίσος όμως που παράγουν αληθινό και όσο περισσότερα τα αρνητικά σχόλια τόσο περισσότερα και τα περιστατικά υποτιθέμενων βιασμών Γερμανίδων. 
 
Όπως η ιστορία στην πόλη Fulda, όπου ο ρατσιστικός μύθος λέει ότι υπήρξαν περισσότερα από 30 περιστατικά βιασμών από τότε που έφθασαν οι πρόσφυγες στην πόλη, έστω κι αν η αστυνομία διαψεύδει ότι υπήρξε έστω και ένας βιασμός. Το νέο και το πιο ανησυχητικό στοιχείο σε αυτή την ιστορία είναι ότι τα περισσότερα από τα σχόλια δεν προέρχονται από ακροδεξιούς κύκλους, αλλά από πολίτες που μπαίνουν και γράφουν σε αυτά τα φόρουμ με το όνομά τους. 
 
Ο Roland Keilen, που ασχολείται περισσότερο από 25 χρόνια με τον ακροδεξιό εξτρεμισμό, τονίζει ότι ποτέ τα πράγματα δεν ήταν τόσο σοβαρά όσο σήμερα. Τα πράγματα κλιμακώνονται χάρη στο διαδίκτυο και κάποιοι τυφλά παίρνουν αυτές τις ιστορίες ως αληθινές. Αυτές οι ιστορίες τούς μετατρέπουν σε εξτρεμιστές σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορούν πλέον να δεχθούν λογικά επιχειρήματα.
 
Και αυτό είναι το βασικό συστατικό της αποτυχίας των social media. Η κυριαρχία του περίεργου, του παράξενου και του παράλογου. Και όσο πιο παράλογο τόσο περισσότερα κλικ, και όσο περισσότερα κλικ τόσο περισσότερο παράλογο. Και αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται και δεν θα σπάσει όσο οι χρήστες του διαδικτύου και των social media δεν αρχίσουν να υποψιάζονται ότι κάποιοι κερδίζουν πολλά από τα like τους. 
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 01:15